canon - Bureau Discriminatiezaken Kennemerland

C
ANON VAN HET
BUREAU DISCRIMINATIEZAKEN
een overzicht van de resultaten van het themajaar
‘HANDICAP EN CHRONISCHE ZIEKTE’
Middels persberichten heeft Bureau Discriminatiezaken een aantal malen aandacht
gevraagd voor de discriminatiegrond handicap en chronische ziekte. Die aandacht is
er ook geweest. Dat discriminatie en ongelijke behandeling ook op grond van
handicap en chronische ziekte gebeurt, realiseren veel mensen zich niet. Door het
regelmatig aandacht vragen en het in gesprekken met werkgevers, lokale politieke
partijen, gemeenteraadsleden, belangenorganisaties en mensen met een beperking
zelf, ter sprake te brengen, is er bewustwording ontstaan.
Veel mensen met wie het BD al dan niet persoonlijk contact heeft gehad in het
themajaar, weten nu dat mensen met een beperking, te maken kunnen krijgen met
ongelijke behandeling en dat ze rechten hebben. Ook hebben we veel mensen laten
beseffen dat hele kleine dingen, die voor de meesten vanzelfsprekend zijn, een
enorm obstakel kunnen betekenen als je in een rolstoel zit, of niet veel ziet of niet
goed hoort.
Aan de andere kant zijn mensen zich nu ook bewust dat mensen met een beperking
heel veel dingen wel kunnen en dat vaak een kleine aanpassing voldoende is om
mensen goed te laten functioneren en mee te laten doen.
Het Bureau Discriminatiezaken wilde laten weten dat de discriminatiegrond handicap
en chronische ziekte extra aandacht zou krijgen in haar werkzaamheden. Ook wilde
het bureau weten wat er speelde aan discriminatie jegens mensen met een
beperking. Alleen het aantal klachten en meldingen daarover geeft geen goed beeld
en zeker geen compleet beeld. We wilden mede daarom de contacten met
gehandicaptenbelangenorganisaties uitbreiden en verdiepen. Diverse regionale en
lokale platforms kennen het BD nu en weten wat we doen.
Wij worden geïnformeerd over lokale problemen, zoals het ontbreken van een
openbaar toilet toegankelijk voor mensen in een rolstoel in een winkelgebied en
ondernemen actie om daar iets tegen te doen. Met VCP (versterking cliënten positie),
MEE Noord West Holland en NCTT (Nederlands Centrum Totale Toegankelijkheid) is
een nauwer samenwerkingsverband ontstaan dat uitmondt in een project dat op 1
september 2011 van start gaat.
Wederzijdse kennisuitwisseling en samenwerking is niet alleen een pluspunt voor de
achterban, maar betekent ook een verdiepende meerwaarde voor de medewerkers
van de organisaties zelf.
De vijf Noord-Hollandse Anti Discriminatie Bureaus hebben gezamenlijk een nota
opgesteld voor gemeentes. In deze nota, de kadernota à la carte voor gemeentelijk
antidiscriminatiebeleid, staan suggesties, adviezen en mogelijkheden die gemeentes
kunnen inzetten om discriminatie tegen te gaan en gelijke behandeling te
bevorderen.
De diverse gronden en verschillende terreinen waarop gemeentes beleid voeren of
kunnen stimuleren, komen aan bod. Handicap en chronische ziekte komen
veelvuldig als grond waarop een gemeente invloed kan uitoefenen in de kadernota
aan bod. In 2010 is de kadernota aan alle gemeentes in Noord-Holland verstuurd en
een aantal heeft de nota als basis voor (herzien) antidiscriminatiebeleid gebruikt.
De nota is opgebouwd uit veel verschillende onderdelen opdat een gemeente naar
believen eigen keuzes kan maken in wat ze wel en niet toepast. Het BD adviseert en
ondersteunt hierin, zoals in de gemeente Velsen.
Een jongedame benaderde Bureau Discriminatiezaken omdat ze van mening was
dat ze op een kleinerende en discriminerende wijze was behandeld op de school
voor speciaal onderwijs waar ze tot voor kort les had gehad. Inmiddels had ze een
baan, maar omdat het haar nog erg dwars zat wilde ze er toch werk van maken.
Ze vertelde dat sommige leerlingen voor de klas als voorbeeld werden gebruikt van
hoe het niet moest. Het kon hierbij gaan om de wijze waarop men gekleed was, de
persoonlijke hygiëne die volgens de leraar anders moest of andere persoonlijke
gewoonten. Ze had ook veel moeite met de term ‘verstandelijk gehandicapt’: ze heeft
een verstandelijke beperking.
Tijdens een gesprek met de directeur en haar mentor op de school bleek dat men
zich onvoldoende heeft gerealiseerd dat de leerlingen van een iets hoger niveau dit
als zeer vernederend zouden kunnen ervaren. Omdat de klassen waren
samengesteld op basis van leeftijd zaten kinderen van verschillende
intelligentieniveaus met elkaar in een groep.
Er werd te kennen gegeven dat er binnenkort een reorganisatie plaatsvindt waarin
alle docenten bijgeschoold worden. De punten die door de jongedame onder de
aandacht zijn gebracht, worden meegenomen in het bijscholingsprogramma. Ze is
door de directeur en de mentor bedankt dat ze dit onder hun aandacht heeft
gebracht.
Een oudere meneer heeft de gewoonte om wekelijks met zijn echtgenote een groot
winkelbedrijf te bezoeken. Zij maakt gebruik van een rolstoel. Ter afsluiting van het
winkelen is het een aangename gewoonte geworden om aldaar een kopje koffie te
drinken, dit doen ze al jaren. Nu de meneer een dagje ouder wordt, krijgt hij echter
steeds meer moeite met het openen van de deur, die is erg zwaar en opent lastig. Dit
is zeker vervelend gezien het feit dat hij ook zijn echtgenote met haar rolstoel moet
helpen om de winkel binnen te komen.
Wanneer medewerkers van de winkel het echtpaar zien worstelen met de deur,
schieten ze doorgaans direct te hulp, daar is niets op aan te merken. Het komt echter
ook wel eens voor dat het niet door medewerkers gezien wordt, in dat geval moet
een willekeurige voorbijganger om hulp worden gevraagd. Omdat ze zich verder
uitstekend zelfstandig kunnen redden, vinden ze deze situatie erg vervelend en
benaderen Bureau Discriminatiezaken.
Na schriftelijk contact van Bureau Discriminatiezaken met het filiaal, volgt een
gesprek met de regiomanager van de winkelketen en een medewerker van Bureau
Discriminatiezaken. Hieruit blijkt dat diversiteitsmanagement hoog op de agenda
staat en dat bij de waarschijnlijke verhuizing van de betreffende winkel naar een
pand vlak in de buurt, de deuren vervangen gaan worden door automatische
schuifdeuren.
Helaas blijkt het technisch niet mogelijk om tijdelijk de deur zo af te stellen dat hij
soepeler opengaat, maar in de lente en zomer staat de deur gelukkig open. Tot de
verhuizing zal hij het personeel van de winkel er op wijzen dat ze extra op dienen te
letten of er misschien hulp nodig is bij de deur.
Een meneer met een auditieve stoornis vertelt Bureau Discriminatiezaken dat hij zich
benadeeld heeft gevoeld tijdens het afnemen van een examen. Hoewel hij zich
keurig aan alle regels had gehouden en vooraf aan het examenbureau had
doorgegeven behoefte te hebben aan een tolk gebarentaal, en deze zelf te zullen
regelen, werd zijn tolk de toegang tot de examenruimte geweigerd.
Het ging om een examen dat door middel van een computer zou worden afgenomen.
De instructie had vooraf, in aanwezigheid van de tolk, buiten de examenruimte
plaatsgevonden. Na contact met het BD werd echter duidelijk dat er niet was
stilgestaan bij de mogelijkheid dat er zich omstandigheden tijdens het examen
zouden kunnen voordoen, waarbij deze tolk nodig zou zijn. Zo kan bijvoorbeeld een
computer vastlopen of een inlogcode niet werken.
Naar aanleiding van het feit dat het BD deze omstandigheden onder de aandacht
van het betreffende opleidingsinstituut heeft gebracht, werden excuses aangeboden
aan de examenkandidaat. De klacht is doorgestuurd naar de afdeling die de
aanvragen voor extra voorzieningen behandelt, zodat zij er in het vervolg rekening
mee kunnen houden.
Het Bureau Discriminatiezaken is het gesprek aangegaan met alle 10 gemeenten in
haar werkgebied over diversiteit in de gemeentelijke organisaties. Het zijn tenslotte
belangrijke werkgevers in deze regio.
Wij wilden hiermee dit onderwerp hoger op de agenda te krijgen en inzicht krijgen in
hoe belangrijk gemeenten diversiteit vinden.
Enkele uitkomsten:

Hoewel maar 1 van de 10 gemeenten een diversiteitsbeleid heeft wil dit niet
zeggen dat andere gemeenten hiervoor geen aandacht hebben.

Er wordt bij de meeste gemeenten wel naar gestreefd om een goede
afspiegeling van de beroepsbevolking te zijn.

2 gemeenten werken samen met Valid People, een werving en selectiebureau
voor mensen met een lichamelijke beperking.

1 gemeente geeft in haar visie aan dat het van belang is dat doelgroepen met
een achterstand op de arbeidsmarkt (bijv. mensen met een fysieke/psychische
beperking) een extra kans krijgen in de organisatie.

Bij 1 gemeente werken circa 25 mensen van een leerwerkbedrijf.

Bij 1 gemeente werken in het gemeentelijk restaurant mensen met een
beperking.
De resultaten zijn besproken tijdens een regionale P&O bijeenkomst, ook de
provincie Noord-Holland was hierbij aanwezig. Het BD is tevreden over de open
uitwisseling van informatie en houdt de vinger aan de pols.
Waarom ontvangt het Bureau Discriminatiezaken zo weinig klachten van mensen
met een handicap? Deze vraag was aanleiding voor nader onderzoek.
Begin 2010 werd het rapport ´op gelijke voet´ uitgebracht door het bureau, een eigen
onderzoek naar de ervaringen van mensen met een lichamelijke beperking op de
arbeidsmarkt.
De achttien verhalen van de deelnemers brengen de dagelijkse praktijk van ongelijke
behandeling en discriminatie van mensen met een lichamelijke beperking op de
arbeidsmarkt dichterbij en kunnen tevens bijdragen aan het bijstellen van de
beeldvorming over mensen met een lichamelijke beperking. Enkele conclusies:
• Bijna alle deelnemers hebben weleens te maken gehad met ongelijke behandeling
of discriminatie op de arbeidsmarkt. Een aantal schrijnende voorbeelden wordt in het
rapport beschreven, zoals ontslag of genegeerd worden door klanten. In
sollicitatietrajecten worden mensen soms afgewezen omdat ze niet representatief
worden gevonden of omdat ze ´niet gezond zijn´.
• Discriminatie en ongelijke behandeling worden door betrokkenen niet altijd herkend
of het wordt als onwetendheid bestempeld. Soms ervaren de betrokkenen de
incidenten wel degelijk als discriminatie en voelen ze zich teleurgesteld of ze zijn
geschrokken. Geen van de deelnemers aan het onderzoek wist wat ze eventueel
zouden kunnen ondernemen naar aanleiding van hun discriminatie ervaringen of ze
zagen het nut er niet van in om het bij een instantie te melden.
• De Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte (Wgbh/cz)
is te weinig bekend en er wordt dus vrijwel geen beroep op gedaan.
Over het onderzoek is ook een ´themakrant´ verschenen en verstuurd naar 500
middelgrote en grote werkgevers in Kennemerland.
Het BD hoopt dat het rapport een impuls geeft aan de verbetering van de positie van
mensen met een lichamelijke beperking op de arbeidsmarkt.
De afgelopen vijf jaar kreeg Bureau Discriminatiezaken 65 klachten binnen over de
discriminatiegrond handicap/chronische ziekte. In totaal kreeg het bureau in vijf jaar
tijd 1165 klachten binnen.
Het bureau kreeg in 2010 14 klachten binnen op grond van handicap. Dit is 6,5 %
van alle klachten.
Een van de doelstellingen van het themajaar was een toename van het aantal
klachten op grond van handicap van 10% in 2010 ten opzichte van 2009. Deze
doelstelling heeft het bureau niet gehaald.
Tabel. Aantal discriminatiegronden (meerdere gronden per klacht) geregistreerd door
het Bureau Discriminatiezaken
Discriminatiegronden
2006
2007
2008
2009
2010
Totalen
2006-2010
In procenten
2006--2010
Eerste
halfjaar
2011
Arbeidsduur
Burgerlijke staat
Geslacht
Godsdienst
Handicap of
chronische ziekte
Leeftijd
Levensovertuiging
Nationaliteit
Niet-wettelijke gronden
Politieke gezindheid
Ras
Seksuele gerichtheid
Vast of tijdelijk contract
Totaal
0
1
10
6
0
1
12
14
0
1
52
17
0
0
14
7
0
0
15
19
0
3
103
63
0%
0%
9%
5%
0
0
2
5
11
13
3
3
16
3
140
11
0
217
4
32
0
2
6
0
131
9
0
211
17
42
2
17
4
1
141
18
0
312
19
23
1
6
17
0
110
12
0
209
14
15
0
5
13
2
124
9
0
216
65
125
6
33
56
6
646
59
0
1165
6%
11%
1%
3%
5%
1%
55%
5%
0%
100%
4
11
0
1
1
1
40
4
0
69
Handicap in %
5%
2%
5%
9%
6%
6%
Wie van jullie is gehandicapt? Is geen oriëntatiegevoel ook een handicap? Moet je
mensen met een handicap helpen? Zijn mensen met een handicap zielig? Wanneer
ben je eigenlijk gehandicapt? Of alleen knap onhandig? Hebben mensen met een
handicap seks? Echt? Nee toch?!
Tja, daar zit je dan als gastspreker van Bureau Discriminatiezaken bij een
voorlichting over vooroordelen en handicap.
Ik bén niet gehandicapt, ik héb een handicap. En geen oriëntatie gevoel, ook heel
onhandig. Misschien is dat mijn grootste handicap. Zielig ben ik niet. Ik vraag het als
ik hulp nodig heb. En ja, mensen met een handicap hebben net zoveel behoefte aan
seks als mensen met een bril, een beugel, rood haar, groene broek of blauwe
ketting. En daar wil je het ook niet van weten.
Bureau discriminatiezaken voorkomt en bestrijdt discriminatie, al bijna 30 jaar.
Vooroordelen kunnen schadelijk zijn en leiden tot discriminatie en/of ongelijke
behandeling. Bijvoorbeeld het vooroordeel dat 650 miljoen mensen vanwege hun
handicap geen seks zouden hebben, heeft verstrekkende gevolgen, zo blijkt uit de
documentaire ‘The voice of 650 million times one’. Gehandicapt, dus geen seks, dus
geen HIV/Aids voorlichting noch een HIV-Aids test. Dat is kortweg het gevolg van dat
vooroordeel. Heel schadelijk. En schandelijk.
Het bureau geeft veelvuldig voorlichting op bijvoorbeeld scholen. De indrukwekkende
documentaire is als onderdeel van een voorlichtingsbijeenkomst ook bekeken met
jongeren en dat leverde indringende gesprekken op. We moeten vooroordelen
ontmantelen. En dit is er maar één, maar er zijn er onnoemelijk veel. En die moeten
we bij onszelf zien te ontdekken, ontrafelen en onschadelijk maken.
Boeiend en verrassend is het om voorlichting te geven over vooroordelen en anders
zijn. Wat zijn de rechten in de wet, waar komen je eigen vooroordelen vandaan,
welke vooroordelen heb je eigenlijk en hoe tackle je ze? Dat besprak Bureau
Discriminatiezaken met de kinderen van groep 8 van de Dokter Dumontschool in
Haarlem. Maar ook met aankomend verpleegkundigen van het Nova College, de
ambtenaren van de gemeente Heemstede die de WMO-loketten bemannen, de
VMBO-leerlingen van het Haarlem College, de loketmedewerkers van de politie
IJmond en nog veeeeeeeeeeel meer mensen in Kennemerland. En dat blijven we de
komende jaren doen.
In het kader van de internationale dag voor mensen met een handicap opende
wethouder Botter van de gemeente Heemstede de expositie ‘Braille in kleur’ van
Bureau Discriminatiezaken. De expositie is in eerste instantie bedoeld voor mensen
zonder visuele beperking, met als doel bewustwording en vergroten van begrip voor
mensen mét een visuele beperking. Met de expositie ‘Braille in kleur’ vraagt het
bureau aandacht voor de discriminatiegrond ‘handicap en/of chronische ziekte’.
Een bezoeker zonder visuele beperking, kan de expositie goed zien. De expositie
toont beelden van de ogenschijnlijk dagelijkse eenvoud, op een mooie manier
vastgelegd. Maar wat deze bezoeker ziet, begrijpt hij of zij wellicht niet. Het beeld
van de zon kan vluchtig worden bekeken en bewonderd, maar wat willen de
honderden puntjes, die tezamen een voetnoot vormen in braille, vertellen over de
zon? Iets dat de bezoeker vast nog niet wist! Het bevredigen van de
nieuwsgierigheid wordt danig geremd. Niet door tastzin maar door de ongetwijfeld
matig ontwikkelde kennis van braille.
Er van uitgaande dat deze bezoeker toch graag wil weten wat hij of zij nog niet wist
over de zon, of over een van de andere beelden, neemt de expositie een andere
wending. Van relatief vluchtig te aanschouwen en toegankelijk, zou deze bezoeker
zomaar het komende uur zoet kunnen zijn met het lezen van de brailleteksten.
Confronterend, leerzaam en leuk!
Op 5 mei 2010 was Bureau Discriminatiezaken present op Bevrijdingspop met de
actie RENT-A-CHAIR. RENT-A-CHAIR? Ja, inderdaad, een balie zoals op de
luchthaven waar je een auto kan huren, maar in dit geval een locatie waar rolstoelen
konden worden ‘gehuurd’ door festivalbezoekers. Een publieksvriendelijke actie om
aandacht te vragen voor de grond handicap en/of chronische ziekte.
Hoe is het om zo’n druk festival te beleven vanuit een rolstoel? Hoe kom ik binnen?
Waar zijn de toiletten en zijn ze bereikbaar? Moet ik echt het hele grasveld over
ploegen om bij het enige rolstoeltoegankelijke toilet te geraken? Een drankje halen
bij de bar die veel te hoog is om te bestellen, hoe doe je dat? Een stoeprand kan
best verraderlijk zijn, bleek al snel.
Gelukkig waren er meerdere vrijwilligers die zelf zeer bekwaam zijn in het
manoeuvreren in een rolstoel om de deelnemers te begeleiden. Dat leverde naast
veel hilariteit en dwaze ervaringen op twee wielen ook veel begrip op. De
festivalbezoekers waren erg nieuwsgierig naar de verhalen van hun begeleiders,
voor wie deze festivalervaring de dagelijkse maatschappelijke realiteit is.
Ook in 2010 leverde Bureau Discriminatiezaken een bijdrage aan het Millenniumplein
van het Houtfestival. Met een divers programma, gericht op bewustwording door
interactie, oftewel vooroordelen slechten door te doen, werden de bezoekers
deelgenoot gemaakt van hoe het is om te leven met een chronische ziekte en/of
handicap.
Een op het eerste gezicht eenvoudig rolstoelparcours werd met veel enthousiasme
betreden, maar bleek voor velen toch best pittig. Het manoeuvreren met een rolstoel
door een zandbak, heuveltje op of slalommend was moeilijker dan op het eerste
gezicht werd gedacht. Onder begeleiding van drie vrijwilligers die in het dagelijks
leven een rolstoel gebruiken, bracht bijna iedereen het parcours tot een goed einde.
Ook kon de bezoeker zich verdiepen in het braillealfabet en het leren dansen op
muziek samen met een gebarentolk. Dit 'sign dancing' was voor velen een eyeopener. Bijzonder om naar te kijken en leuk om te doen. Het schilderen zonder
handen was bij de jongste bezoekers erg in trek.
Verder waren er allerhande tast- en zintuiglijke activiteiten te doen. Er is veel
gelachen en plezier gemaakt. Samen werken aan het voorkomen en bestrijden van
discriminatie en ongelijke behandeling is leuk en leerzaam!
Dit overzicht van de resultaten van het themajaar ‘handicap en chronische ziekte’ is
opgesteld ter gelegenheid van de bijeenkomst ‘Op gelijke voet’ van 30 juni 2011. Het
overzicht is niet uitputtend. Voor meer informatie m.b.t. de activiteiten van Bureau
Discriminatiezaken Kennemerland in het kader van het themajaar óf andere
activiteiten m.b.t. alle discriminatiegronden en gelijke behandeling in het algemeen,
bezoekt u onze website: www.bdkennemerland.nl.
Bureau Discriminatiezaken Kennemerland
Postbus 284
2000 AG Haarlem
Telefoon:
023 - 5315 842
E-mail:
[email protected]