Artikel met opdracht Leerstofanalyse schema(4) over Tsunami`s

Frans Kuiper F15, AK Ilo d.d. 1-3-2015
Artikel t.b.v. les vakdidactiek AK op 3-3-2015
http://wetenschap.infonu.nl/natuurverschijnselen/148895-ontstaan-en-oorzaken-van-een-allesverwoestende-tsunami.html
Ontstaan en oorzaken van een allesverwoestende tsunami
Een tsunami is een opeenvolging van krachtige golven die worden veroorzaakt door
een verstoring onder water. Meestal gaat het dan over een aardbeving onder de
zeespiegel. Deze golven verplaatsen zich over de oceaan en veroorzaken enorme
verwoestingen zodra ze aan land komen. De impact die het water heeft wanneer ze de
kust raakt, heeft in de geschiedenis het leven gekost aan heel wat mensen en heeft
een vernietigend effect gehad op dorpen en steden. Om het ontstaan van een tsunami
volledig te begrijpen is het belangrijk om de werking van tektonische platen,
aardbevingen en water nader te onderzoeken.
Wat is een tsunami?
Het woord tsunami is afgeleid uit het Japans wat betekent havengolf welke verwijst naar de
brede reeks oceaangolven die inslaan op de kustlijn. Het woord tsunami vindt zijn oorsprong
in Japan omdat dit het land is waar tsunami’s het meest voorkomen.
Dergelijke tsunamigolven kunnen een lengte hebben van wel honderd kilometer en
verplaatsen zich over de oceaan met snelheden tot 800 kilometer per uur. De inslag van
deze golven op de kust duurt tien tot wel zestig minuten.
Tsunami's zijn ook wel bekend als vloedgolven door hun breed en krachtig voorkomen. Ze
werden doorheen de geschiedenis afgebeeld in kunst, televisie en film als iets
angstaanjagend en catastrofaal.
Oorzaken
Tsunami's worden veroorzaakt door plotselinge bewegingen van de aarde die plaats vinden
onder de zeespiegel. De meest verwoestende tsunami’s werden veroorzaakt door
aardbevingen maar andere factoren zoals vulkaanuitbarstingen, aardverschuivingen of een
komeetinslagen kunnen eveneens aan de basis liggen.
Aardverschuivingen
Aardverschuivingen kunnen een tsunami veroorzaken door puin dat in het water terecht
komt. Je kan dit vergelijken met het effect dat je krijgt wanneer je een grote steen in een
zwembad gooit. Wanneer duizenden tonnen puin in zee belanden ontstaat er een vloedgolf
die zich zal verplaatsen over het water tot hij zal inslaan op het land en er dus sprake is van
een tsunami.
Vulkanen
Tsunami’s kunnen ook veroorzaakt worden door een vulkaanuitbarsting, zowel aan land als
onder water. Wanneer een uitbarsting op het land plaats vindt krijg je hetzelfde effect als bij
de aardverschuiving namelijk en vloedgolf die tot stand komt door puin of lava, afkomstig van
de vulkaan. Als de uitbarsting onder water plaats vindt zal de enorme kracht van de
uitbarsting zorgen voor bevingen van de aarde die het water zullen verstoren. Een vloedgolf
komt tot stand en zal zich naar de kust begeven waar hij kan inslaan.
Onderzeese aardbevingen
Zoals reeds vermeld ligt een aardbeving in de meeste gevallen aan de basis van het
ontstaan van een tsunami. Dit was zowel de oorzaak voor de tsunami in 2004 in de Indische
oceaan en in 2011 in Japan.
Om te begrijpen hoe aardbevingen deze tsunami’s kunnen veroorzaken moeten we eerst
weten wat de oorzaak is van dergelijke aardbeving aangezien een tsunami slechts een naeffect is.
De aarde bevat ongeveer een dozijn tektonische platen. Dit zijn brede drijvende stukken
steen die voortdurend in beweging zijn en globaal in elkaar passen als een puzzel. Een
onderzeese aardbeving vindt plaats wanneer twee platen tegen elkaar aan schuren. De twee
platen komen vast te zitten omdat de meest zware plaat onder de lichtere plaat probeert te
schuiven. Dit veroorzaakt een opwaartse druk, ook wel bekend als subductie.
Wanneer dit proces verder gaat zal de lichtere plaat ombuigen onder grote neerwaartse
druk. Op een bepaald punt zal deze plaat de druk niet meer aankunnen waardoor ze zal
losspringen richting het wateroppervlak, in zijn oorspronkelijk positie. De kracht die hierbij vrij
komt zal een enorme hoeveelheid water naar boven doen bewegen als een berg water in de
zee.
Ontwikkeling van een tsunami
Iedereen weet dat alles wat omhoog gaat, ooit eens terug naar beneden moet komen. Dit
geldt absoluut ook voor water welke altijd een mooie vlakke ondergrond zal vormen. Zodra
het water is gestegen door toedoen van de onderzeese aardbeving zal het water terug naar
beneden komen om terug in zijn vlakke vorm terecht te komen. Dit zorgt ervoor dat het water
zich zal verplaatsen over de oceaan. De kracht van het bewegende water zal een
onderzeese stroom veroorzaken die wel honderd kilometer kan reizen met snelheden tot 800
kilometer per uur. Deze kracht gebeurt onder de zeespiegel en is niet zichtbaar aan het
wateroppervlak. Wanneer deze kracht zich verplaatst door de oceaan zal ze uiteindelijk de
kust bereiken. De zee zal alsmaar ondieper worden hoewel de kracht in het water nog altijd
even sterk is. Het water zal naar boven geduwd worden en zich ontpoppen tot een alles
verwoestende tsunami.
Preventie
Helaas is er niets wat de mens kan doen om de ontwikkeling van een tsunami tegen te gaan.
Er zijn echter wel verschillende organisaties die gebruik maken van complexe technologieën
om elke beweging van de aarde en tektonische platen te constateren. Deze bewegingen
worden gemeten met de schaal van Richter. In risicogebieden zoals Japan en Hawaï
bestaan er waarschuwings- en evacuatieprocedures wanneer er ook maar een verdachte
beweging wordt waargenomen.
Historische tsunami’s
Solomon Eilanden – 2013
Japan - 2011
Nieuw-Zeeland - 2011
Sumatra - 2010
Chili - 2010
Java - 2006
Indonesië - 2004
Papoea-Nieuw-Guinea - 1998
Japan - 1983
Alaska – 1964
Chili - 1960