Financiering van Natura 2000

1
Financiering van Natura 2000 – Commission staff working paper
(12/12/2011)
financing N2K
Samenvatting van de aandachtspunten:
1. Belang van Natura 2000, stand van zaken van afbakening en beheer
Het primaire doel van de vogel- en habitatrichtlijn is om ervoor te zorgen dat habitats en
soorten van Europees belang een goede staat van instandhouding bereiken. Natura 2000 is het
belangrijkste instrument om deze doelstelling te verwezenlijken en hiermee bij te dragen aan
de EU Biodiversiteitstrategie voor 2020.
Natura 2000 is het grootste gecoördineerd netwerk van beschermde gebieden in de wereld en
omvat nu meer dan 26.000 sites. De terrestrische component omvat 751,150 Km², die bijna
18% van de EU-27 terrestrische grondgebied dekken, de mariene gebieden omvatten in totaal
198,760 Km². Meer dan 50% van de oppervlakte van het terrestrische Natura 2000 bestaat uit
bossen, ongeveer 34% landbouwgronden en grasland ecosystemen, bijna 10% wetlandecosystemen en veengebieden.
Gezien vele Natura 2000-gebieden niet in goede conditie zijn wordt het beleid essentieel
gericht op effectief beheer en herstel. De noodzaak van actie wordt benadrukt door de meest
recente evaluaties die hebben aangetoond dat slechts 17% soorten en habitats op EU-niveau in
gunstige staat zijn. Habitattypen die onder hoogste druk staan betreffen graslanden, wetlands
en kustecosystemen.
Gepaste maatregelen voor verbetering van de instandhouding en functionering van het
netwerk vormen de basis voor de verwezenlijking van doelstelling 1 van de
Biodiversiteitstrategie voor 2020: 100% verbeterde instandhouding status van habitats en
50% verbeterd instandhouding status voor soorten.
2. Kosten en baten van Natura 2000
De financieringsnoden voor Natura 2000 hebben betrekking op een breed gamma van
maatregelen, die nodig zijn voor een effectief beheer van de gebieden. Deze omvatten
"eenmalige investeringen" zoals land verwerving, herstelmaatregelen en investeringen in
infrastructuur en “recurrente uitgaven” die voornamelijk betrekking hebben op beheer en
monitoring. De kosten zijn doorgaans het hoogst in gebieden die een hoger niveau van
interventie en beheer vereisen en onder hogere druk van ontwikkeling en verstoring staan
(b.v. in agrarische gebieden in Noordwest-Europa, eilanden in het zuiden). Een gemiddelde
uitgave werd geraamd op ca €63 per hectare per jaar.
Deze investeringskosten moeten ook afgewogen worden tegenover de voordelen van Natura
2000. Uit studies van de waardering van ecosysteemdiensten werd aangetoond dat investeren
in Natura 2000 meerdere voordelen biedt voor de samenleving en de economie, op de lokaal,
regionaal, nationaal en EU-niveau. Het Natura 2000-netwerk speelt tevens een belangrijke rol
voor het beleid tegen klimaatverandering, zowel inzake mitigatie (bv. door
koolstofvastlegging door veengebieden en bossen) en inzake adaptatie (bv. door de rol van
Financing N2-samenvatting/Els Martens
2
wetlands in overstromingsbeheer. Natura 2000 levert ook andere socio-economische
voordelen door het behoud van waterkwantiteit en -kwaliteit, van natuurlijke bestuivers, van
landschappelijke waarden ter ondersteuning van toerisme en recreatie.
Huidige studies geven aan dat deze baten van het netwerk van Natura 2000-gebieden in de
orde van €200 tot 300 miljard per jaar liggen. Aangezien slechts een deel van de
ecosysteemdiensten werden inbegrepen in deze raming is dit waarschijnlijk nog conservatief.
Een goed beheerd netwerk zal dan ook een belangrijke bijdrage leveren aan andere EUmilieudoelstellingen zoals van de kaderrichtlijn Water en de kaderrichtlijn Marine Strategie,
drinkwatervoorziening en verbeterde waterkwaliteit.
Natura 2000 is een kernelement van de toekomstige groene infrastructuur, gepland in het
kader van de nieuwe EU strategie inzake biodiversiteit. ‘Green Infrastructure’ verhoogt de
veerkracht tgo klimaatverandering, overstromingsgevaar en bosbrandrisico's, waterschaarste
en verdroging, draagt bij tot de connectiviteit tussen gebieden, en levert tevens een basis voor
integratie in andere beleidsdomeinen.
3. EU-financiering-instrumenten
Een hogere gebruik van EU-middelen door de lidstaten voor Natura 2000 in de volgende
financieringsperiode zal afhangen van:
 Betere strategische planning voor de financiering van Natura 2000 door de lidstaten en de
Commissie via meer doeltreffende programma's en projecten om de financieringsmogelijkheden in de diverse EU-instrumenten te benutten
 Concretere bepaling van de vereisten voor gerichte acties
 Versterking van het bewustzijn over de socio-economische voordelen van het beheer
van Natura 2000.
 Andere vormen van financiering ontwikkelen, zoals fiscale instrumenten, samenwerking
met private sector, vergoeding voor behoud en herstel van ecosysteemdiensten
4. Opportuniteiten voor co-financiering van Natura 2000:
COM heeft financiering van Biodiversiteit en Natura 2000 geïntegreerd in het Meerjaren
Financieel Kader MFK, en via concrete maatregelen in de voorstellen van het nieuwe
Gemeenschappelijk Landbouwbeleid, Maritiem en Visserij Beleid, en Cohesiebeleid.
Onder het thema “Milieu” van het MFK is aangegeven dat een versterkte geïntegreerde
aanpak van de verschillende EU sectorale fondsen de basis vormt voor de nieuwe Natura
2000 financieringsstrategie. Het is nu aan de lidstaten om de noden en prioriteiten te
identificeren en via meerjarenplanning en gecoördineerde aanpak deze opportuniteiten op te
nemen in hun programma’s.
Landbouwbeleid:
In het kader van de vergroening van de 1ste Pijler, is voorgesteld om 30% van de rechtstreekse
betalingen toe te wijzen aan een reeks verplichte maatregelen voor het klimaat en milieu
(gewasdiversificatie, permanent grasland, ecologische focus gebieden) – maatregelen die ook
bijdragen tot de verwezenlijking van de instandhoudingsdoelstellingen van Natura 2000.
De ‘cross compliance’ zal blijven bijdragen om te verzekeren dat alle CAP begunstigden
belangrijke verplichtingen die voortvloeien uit de Vogel- en de Habitatrichtlijn respecteren,
Financing N2-samenvatting/Els Martens
3
in het bijzonder deze mbt de instandhoudingsmaatregelen voor de aangewezen gebieden, de
maatregelen om verslechtering van habitats en verstoring van de soorten te voorkomen, en de
maatregelen om een voldoende diversiteit en oppervlakte van leefgebieden te voorzien voor
alle vogelsoorten (binnen en buiten beschermde zones)
PDPO onder de 2de Pijler laat toe om maatregelen op te nemen mbt de specifieke behoeften
van Natura 2000-gebieden, mitigatie en adaptatie van klimaatverandering:
- compensaties: gekoppeld aan specifieke verplichte eisen opgenomen in de beheersplannen
of gelijkwaardig juridisch bindende instrumenten voor de Natura 2000-gebieden (dienen
opgenomen te worden in hetPDPO- programma).
- agri-milieumaatregelen: ter ondersteuning van Natura 2000 door vrijwillige en aanvullende
maatregelen die duidelijk verder gaan dan de relevante verplichte normen en eisen zoals
perceelsranden, botanisch beheer, weidevogels, extensieve begrazing en maaibeheer, herstel
en beheer van landschapselementen,…; voor de opstelling en actualisering van beschermingen beheersplannen, voor studies en investeringen mbt het onderhoud, herstel en opwaardering
van de natuurlijke erfgoed.
Structuurfondsen en het Cohesiefonds ter ondersteuning van:
- herstel-en instandhoudingsmaatregelen, voorbereiding en uitvoering van beheersplannen
voor Natura 2000, zoals door verbetering van de kennisbasis (bijvoorbeeld in kaart brengen
van migratieroutes), monitoring en capaciteitsopbouw.
- investeringen in duurzame toerisme, bewustmaking, opleiding en onderwijs, communicatie
en informatie-activiteiten met betrekking tot Natura 2000.
- mogelijkheden voor grensoverschrijdende territoriale samenwerking tussen de lidstaten in
het beheer van Natura 2000.
Maritiem en Visserijfonds ter ondersteuning van duurzaam beheer van mariene ecosystemen
en aquacultuur, beheer en herstel en monitoring van mariene Natura 2000 gebieden,
bevorderen van participatie van doelgroepen en voorziening van compensaties voor
aquacultuurpraktijken die afgestemd zijn met de beschermingsvereisten van Natura 2000.
LIFE + is een belangrijk instrument ter ondersteuning van de implementatie van Natura 2000
als een katalysator voor de integratie in andere EU- en binnenlandse fondsen. Door de
bevordering van een meer programmatische aanpak via de zogenaamde "geïntegreerde
projecten" wordt beoogd om partnerschappen tussen belangrijke sectoren te versterken.
Deze geïntegreerde aanpak voor de financiering van Natura 2000 zal gebaseerd worden op
de ‘priority action frameworks’: het in kaart brengen van de prioriteiten voor behoud en
herstel van Natura 2000, de nodige maatregelen en de koppeling hiervan aan de
corresponderende EU-fondsen. Doelstelling is een strategische focus op prioriteiten aan te
geven en complementariteit en consistentie met de andere programma’s te verzekeren.
De ‘geïntegreerde projecten’ onder LIFE voorzien voor een concrete meerjarenplanning en
uitvoering van maatregelen via een samengaand en gecoördineerde inzet van LIFE én de
andere co-financieringen voor een projectgebied op ruime schaal (bv Natura 2000
gebiedencomplexen of zelf op regionaal niveau) – zie info in bijgaand document.
integrated
projects.pdf
Financing N2-samenvatting/Els Martens
4
Informatie over gepaste beheermaatregelen, goede praktijken, opportuniteiten voor
samenwerking en voorbeeldprojecten worden aangeleverd in de zgn. ‘EC guidance
documents’:
EC guidance
documents N2.docx
5. Baten van Natura 2000 en innovatieve financieringen
Waardering van de ecosysteemdiensten die geleverd worden door het Natura 2000 netwerk
vormt een belangrijke basis voor de appreciatie van het belang van Natura 2000 voor socioeconomische ontwikkeling.
Er wordt een praktisch instrument ontwikkeld voor de waardering van veranderingen in
ecosysteemdiensten door de uitvoering van instandhoudingmaatregelen – dergelijke
evaluaties leveren een sterke basis om te verzekeren dat Natura 2000 beheer geîntegreerd
wordt in socio-economische ontwikkelingsplannen.
Nieuwe financieringsmogelijkheden die op lidstaatniveau kunnen aangewend worden om het
beheer van Natura 2000 te ondersteunen:
Versterken van partnerschappen met private sector, inkomstendeling vanuit toerismesector,
certificeren en vermarkten van producten en diensten aangeleverd door Natura 2000 (zoals
watervoorziening, lokale streekproducten, certificatie van koolstofopslag ihkv emissiehandelsysteem…). Voorbeeldprojecten met dergelijke instrumenten worden opgelijst voor
uitwisseling van ervaring.
Financing N2-samenvatting/Els Martens