Herstel van natuur slaagt door unieke samenwerking

16 STAD & LAND
vrijdag 16 september 2016
NATUUR & STREEKCULTUUR
NATUURLOGBOEK▼
Heidelibellen zijn
er in alle kleuren
Zeldzaam: koninginnenpage
De koninginnenpage
is een schoonheid.
Deze zwerfvlinder
komt vanuit het zuiden, maar er zijn ook
in Twente en de Achterhoek al rupsen van
deze soort gevonden,
vooral in moestuinen,
waar worteltjes duidelijk voorkeur hebben.
Na jaren met veel
waarnemingen - van
Heidelibellen vliegen vooral
in de late zomer en het begin van de herfst. Er zijn vele
soorten, die zich onderscheiden door de soms prachtige
kleuren. Jan Gorel fotografeerde de steenrode heidelibel bij het Molenven in de
buurt van Saasveld. Op
meerdere plaatsen in de
regio gezien. FOTO JAN GOREL
2009 tot 2012 waren
er veel meldingen - is
de koniginnenpage
dit jaar zeldzaam. Er
zijn maar een handjevol waarnemingen: in
het centrum van Hengelo, op het universiteitsterrein in Enschede en enkele waarnemingen in de omgeving van Winterswijk.
FOTO ANS SMEETS
Na 20 jaar onderzoek, overleg, inspraak en politiek gekrakeel
zijn voor belangrijke natuurgebieden in Overijssel en Gelderland de plannen
voor herstel klaar. De gebieden, schakels in het Europese natuurnetwerk
Natura 2000, worden aangepakt om de flora en fauna te herstellen.
‘Herstel van natuur
slaagt door unieke
samenwerking’
Jan Bengevoord
N
atura 2000 staat al 20
jaar hoog op de politieke agenda. Boeren
zien het Europese
project voor natuurherstel als een rechtstreekse bedreiging voor hun bedrijf, bestuurders als een bureaucratisch gedrocht, en voor natuurorganisaties
gaat het lang niet ver genoeg. Regelmatig sloegen de koppen tegen
elkaar. Vooral in Overijssel, met
een groot aantal relatief kleine Natura 2000-gebieden in een agrarisch en dichtbevolkt gebied.
„We hebben inderdaad regelmatig met de rug naar elkaar gestaan.
Maar ik ben er trots op dat we er
in Overijssel, als enige provincie
in Nederland, erin zijn geslaagd
om door een samenwerking van
landbouw, bedrijfsleven, waterschappen, natuurorganisaties en
overheden nu vastgestelde herstelplannen voor de meeste gebieden
te kunnen presenteren. Deze unieke samenwerking is een geweldige
prestatie van de in het totaal zestien betrokken partijen”, zegt gedeputeerde Hester Maij.
Ze is in Overijssel verantwoordelijk voor landbouw en natuur. Volgens haar is het vooral door deze
▲
Natuurherstel
in uitvoering
Meer planten en dieren
door Natura 2000
Aflevering 1
samenwerking gelukt om de grootste problemen op te lossen en ook
te voldoen aan de Europese opgave voor natuurherstel, dat voor ieder afzonderlijk gebied is vastgesteld.
Natura 2000, met gebieden in alle Europese landen, is bedoeld om
de dramatische afname van planten en dieren om te buigen. Maij:
„We hebben in Overijssel afgesproken om de biodiversiteit tot 65 procent te herstellen. Dat is ambitieus, maar we geloven er vast in.
De Natura 2000-gebieden spelen
bij dit herstel een centrale rol. Uit
Europees onderzoek blijkt dat in
deze gebieden de helft van het aantal soorten planten en dieren voorkomt. Dat geeft het grote belang
van deze gebieden aan. We hebben als provinciaal bestuur aan de
Natura 2000-gebieden dan ook
prioriteit toegekend.”
In de afgelopen jaren zijn in de
gebieden al tal van overbruggingsmaatregelen genomen, zoals het
dempen van sloten, het bekalken
van heide of het kappen van bos,
om te voorkomen dat nog meer
zeldzame dieren en planten tussentijds zouden verdwijnen. Volgens Maij moeten de maatregelen
die nu worden genomen duurzaam zijn. „Het gaat niet alleen
om een paar soorten dieren of
planten, maar om hele leefgemeenschappen van bijvoorbeeld heide
of veen. Wij willen het nu in een
keer goed doen en niet telkens
weer met nieuwe plannen komen.
Ook het reguliere beheer van de
herstelde gebieden moet goed worden geregeld, anders spannen we
het paard achter de wagen.”
De uitvoering van de herstel-
De verscheidenheid
aan planten en
dieren gaan we in
Overijssel tot 65
procent herstellen
werkzaamheden wordt in twee fasen van zes jaar uitgevoerd. „Daarvoor hebben we ten behoeve van
de Natura 2000-gebieden een bedrag van 750 miljoen euro beschikbaar. Dat is grotendeels afkomstig
van het rijk, maar ook de provincie Overijssel draagt 300 miljoen
euro bij. We hebben becijferd dat
dit geld voldoende is om alle maatregelen uit te voeren.”
Per gebied verschillen de maatregelen, maar hoofdoorzaken van de
achteruitgang van planten en dieren in deze natuurgebieden is vrijwel altijd verdroging en verrijking
van de bodem door stikstof uit de
lucht. In veel gebieden zal de
grondwaterstand weer worden verhoogd. Daarvoor is het soms nodig
om aangrenzende landbouwgronden aan te kopen. De neerslag van
stifstof is vooral funest in oorspronkelijk schrale gebieden, zoals
heide en hoogveen.
Stikstof is een lastig probleem.
„Daarvoor zijn algemene maatregelen genomen, bijvoorbeeld voor
bedrijven, energiecentrales, autoverkeer en ook de landbouw. Dat
is echter voor het herstel van natuurgebieden niet voldoende. We
moeten dan ook rond sommige gebieden aanvullende maatregelen
nemen, bijvoorbeeld door land-
bouwbedrijven uit te kopen of
grond rond natuurgebieden te ruilen met land elders. Dat is nu op
veel plaatsen gelukt, maar er zijn
zeker knelpunten die nog moeten
worden opgelost”, aldus Maij.
Ze benadrukt dat de boerenbedrijven die het betreft niet de dupe van maatregelen mogen worden. „Het individuele belang mag
niet ten koste van het collectieve
belang van natuurherstel gaan.
Daarvoor zoeken we overal naar
passende oplossingen en daar is
ook geld voor beschikbaar.”
Financiële compensatie of het
ruilen van grond blijkt niet overal
STAD & LAND 17
vrijdag 16 september 2016
Waarnemingen:
[email protected]
of waarneming.nl
Dagpauwoog profiteert van warmte in najaar
Steppekiekendief
Terwijl de koninginnenpage het laat afweten, profiteert de
dagpauwoog blijkbaar van het zeer
warme weer. Het
aantal waarnemingen is voor de nazomer uitzonderlijk. De
Vlinderstichting
meldt uit het gehele
land grote aantallen.
Dagpauwogen plan-
Af en toe wordt in Twente en de
Achterhoek een steppekiekendief gezien. Deze vogels broeden niet in Nederland, maar trekken vooral langs de kust naar
het zuiden. Deze week meldt
Ben Hulsebos van vogeltelpost
Oelemars in Losser een steppekiekendief. Op de foto staat er
een die vorig jaar werd gezien bij
het natuurgebied Ottershagen,
tussen Ootmarsum en Lattrop.
ten zich in het voorjaar voort om al in
de zomer een plek
om te overwinteren
op te zoeken. Ze vliegen vooral in juli en
augustus. Blijkbaar
zijn de temperaturen zo hoog dat ze
de schuilplaatsen
regelmatig verlaten
om toch weer op
zoek naar bloeiende
planten te gaan.
Om nu nog een dagpauwoog te zien
hoef je er niet echt
opuit, want ook op
bloemrijke plekken
in stad en dorp zijn
de vlinders met opvallende stip op de
vleugels te zien. Misschien vliegt er nog
wel een in de eigen
tuin. FOTO ANDRÉ WITVERS
FOTO ROBERT WESTERHOF
Natura 2000
in Twente en
Achterhoek
een oplossing. „Er zijn hier en
daar bedrijfseigenaren die grote
emotionele bezwaren hebben,
bijvoorbeeld als een bedrijf al generaties lang familiebezit is. Ik heb
daar veel begrip voor; ik zou dat
zelf in zo’n situatie ook hebben.
We hopen echter dat we ook hier
tot goede oplossingen komen.
Door goed overleg op basis van
wederzijds begrip en vertrouwen.”
Knelpunten zijn er nog bij
Haaksbergen, Dinkelland. Vriezenveen en Raalte. De vergunningverlening aan boerenbedrijven, jarenlang moeizaam rond Natura 2000gebieden, is volgens Maij wel weer
䊱 Gedeputeerde
Hester Maij:
„We kunnen nu echt aan de
slag in de natuurgebieden.”
FOTO FRANS NIKKELS
Uitgangspunt blijft
dat individuele
belangen niet ten
koste gaan van het
collectieve belang
vlot op gang gekomen.
Maij wijst niet alleen op het belang van natuurherstel voor het behoud van de biodiversiteit, maar
ook op andere positieve effecten
van Natura 2000. „Het zal de komende jaren veel werkgelegenheid
opleveren en we hebben als toch
al groene provincie voor toeristen
en natuurlijk de eigen inwoners
nog meer prachtige natuur te bieden.”
In de oorspronkelijke plannen
zouden belangrijke natuurgebieden in Nederland worden verbonden door aanleg van nieuwe natuur. Hiervoor zouden grote opper-
vlaktes landbouwgrond worden
opgekocht. De uitvoering van deze
plannen, de zogenoemde Ecologische Hoofdstructuur, staat op een
lager pitje doordat door het rijk
flink is geschrapt in de budgetten.
„Vandaar dat we prioriteit geven
aan Natura 2000, omdat het een
landelijke en Europese verplichting is. Bovendien kunnen we
creatiever met natuurherstel omgaan. Zo liggen er voor natuur ook
grote kansen in het stedelijk gebied en zijn er prachtige initiatieven voor bijvoorbeeld tijdelijke
natuur op braakliggende bedrijfsterreinen.”
Vijftien Twentse en vijf
Achterhoekse gebieden maken deel uit van het Europese natuurnetwerk Natura
2000. Voor vrijwel al die gebieden zijn de herstelplannen klaar. Op de Stad en
Land-pagina’s verschijnen
de komende maanden om
de veertien dagen artikelen
waarin afzonderlijk de gebieden en maatregelen worden
beschreven.
In Twente zijn dat:
1. De Borkeld; 2. Landgoederen Oldenzaal; 3. Dinkelland,
Punthuizen en Stroothuizen;
4. Lonnekermeer; 5. Aamsveen; 6. Sallandse Heuvelrug;
7. Achter de Voort, Agelerbroek en Voltherbroek; 8.
Lemselermaten; 9. Bergvennen en Brecklenkampse
Veld; 10. Witte Veen; 11. Buurserzand en Haaksbergerveen;
12. Dinkeldal; 13. Springendal
en Dal van de Mosbeek; 14.
Engbertsdijksvenen. Het
Wierdense Veld (15) staat op
de nominatie, maar is door
de staatssecretaris nog niet
defenitief aangewezen.
In de Achterhoek:
1. Wooldse Veen; 2. Bekendelle; 3. Willinks Weust; 4. Korenburgerveen; 5. Stelkampsveld.
In Nederland zijn meer dan
160 gebieden aangewezen. In
Europa gaat het om 26.000 gebieden, met een totale oppervlakte van 850.000 vierkante
kilometer. Voor ieder gebied
is vastgesteld welke plantenen dierengemeenschappen
moeten worden beschermd,
om de enorme achteruitgang
in de verscheidenheid aan
planten en dieren te stoppen.
Soms gaat het ook om specifieke dieren of planten. De
lidstaten hebben de verplichting om alles in het werk te
stellen om deze gebieden te
beschermen en verdere aantasting tegen te gaan, bijvoorbeeld verdroging door ontwatering of luchtverontreiniging.