Leerplanrealisatie en vaklokalen geschiedenis

Leerplanrealisatie en vaklokalen geschiedenis
-
Cf. leerplan 1ste graad, 2009, punt 4 (Uitrusting en didactisch materiaal):
‘Een leerkracht geschiedenis visualiseert de lesinhoud. Hij gebruikt daarvoor:
o Afbeeldingen uit boeken;
o Een tijdlijn;
o Historische kaarten;
o Diareeksen of presentaties met behulp van presentatiesoftware;
o Fragmenten uit films en documentaires;
o En/of internetsites.
De school moet ervoor zorgen dat de leerkracht kan beschikken over de nodige didactische
hulpmiddelen (bv. video of dvd-speler, computer met beamer en internetaansluiting) wanneer
hij dat verlangt. Een goed uitgerust vaklokaal biedt hiertoe de beste mogelijkheden. De
doelstellingen van geschiedenis kunnen maar worden gerealiseerd mits er een lokaal
beschikbaar is met een minimum aan uitrusting en accommodatie. In een eigen vaklokaal
verlopen de lessen vlotter, men spaart tijd en moeite en een sfeervol lokaal geeft extra
motivatie’.
-
Cf. leerplan 2de graad aso én tso, 1999, punt 6 (Minimale materiële vereisten; Uitrusting en
didactisch materiaal):
Minimaal vereist is het volgende materiaal:
o Een actuele wereldkaart en een actuele kaart van Europa;
o De nodige kaarten om de behandelde leerinhouden te situeren in de ruimte, onder de
vorm van wandkaarten of kaarten op transparant. De kaarten zijn geïnventariseerd
en voor alle leerkrachten bereikbaar en beschikbaar. Ze bevinden zich binnen of in de
nabijheid van het vaklokaal;
o Een tijdsbalk om de gehele geschiedenis en de behandelde periode te situeren in de
tijd;
o Een aantal naslagwerken en de ruimte om deze in op te bergen, zodat ze tijdens de
les beschikbaar zijn;
o Prikborden met ruimte om iconografisch materiaal over de behandelde periode en
historische en andere actualiteiten aan te brengen;
o Een diaprojector met dia’s over de behandelde onderwerpen;
o Een overheadprojector met de nodige transparanten over de behandelde
onderwerpen;
o Een video- en tv-toestel met videobanden over de behandelde onderwerpen;
o De nodige historische atlassen beschikbaar voor elke individuele leerling.
Daarnaast is het ook wenselijk, gezien de evolutie in de ict, om de volgende uitrusting ter
beschikking te hebben:
o
Dragers van hedendaagse informatietechnologie zoals cd-rom, internetaansluiting, …
én de mogelijkheid tot dataprojectie;
Johan Vankeersbilck – Leerplanrealisatie en vaklokalen geschiedenis
1
o
Een klankinstallatie (eventueel geïntegreerd in een multimediale pc-installatie).
Daarnaast kunnen een aantal etalagekasten met historische voorwerpen en/of
archeologische overblijfselen en/of schaalmodellen in het vaklokaal ook een verrijking
betekenen. Het ware interessant dat in de vakvergaderingen overleg wordt gepleegd over de
aanleg van een collectie van dergelijke voorwerpen.
Voor degelijk geschiedenisonderwijs is een goed uitgerust vaklokaal noodzakelijk. In principe
zou elk lesuur geschiedenis in het vaklokaal moeten kunnen doorgaan.
-
Cf. leerplan 3de graad aso én tso, 2001, punt 6 (Uitrusting en didactisch materiaal, dl. 1 het
didactisch materiaal; dl. 2 de optimale inrichting van het vaklokaal):
Het didactisch materiaal
Minimaal vereist is het volgende materiaal:
o Een actuele wereldkaart en een actuele kaart van Europa;
o De nodige kaarten om de behandelde leerinhouden te situeren in de ruimte, onder de
vorm van wandkaarten of kaarten op transparant. De kaarten zijn geïnventariseerd
en voor alle leerkrachten bereikbaar en beschikbaar. Ze bevinden zich binnen of in de
nabijheid van het vaklokaal;
o Een tijdsbalk om de gehele geschiedenis en de behandelde periode te situeren in de
tijd;
o Een aantal naslagwerken en de ruimte om deze in op te bergen, zodat ze tijdens de
les beschikbaar zijn;
o Prikborden met ruimte om iconografisch materiaal over de behandelde periode en
historische en andere actualiteiten aan te brengen;
o Een diaprojector met dia’s over de behandelde onderwerpen;
o Een overheadprojector met de nodige transparanten over de behandelde
onderwerpen;
o Een video- en tv-toestel met videobanden over de behandelde onderwerpen;
o De nodige historische atlassen beschikbaar voor elke individuele leerling.
Daarnaast is het ook wenselijk, gezien de evolutie in de ict, om de volgende uitrusting ter
beschikking te hebben:
o
o
Dragers van hedendaagse informatietechnologie zoals cd-rom, internetaansluiting, …
én de mogelijkheid tot dataprojectie;
Een klankinstallatie (eventueel geïntegreerd in een multimediale pc-installatie).
De regelmatige toegang, voor alle klasgroepen, tot een informatie- en
communicatietechnologisch vaklokaal met voldoende computers zodat de leerlingen
zelfstandig kunnen werken, is sterk aan te bevelen. Vakoverschrijdend overleg zal hier
onontbeerlijk zijn. Dit heeft natuurlijk ook schoolorganisatorische consequenties.
De optimale inrichting van het vaklokaal
Voor degelijk geschiedenisonderwijs is een goed uitgerust vaklokaal noodzakelijk. In principe
zou elk lesuur geschiedenis in het vaklokaal moeten kunnen doorgaan. Grotere scholen
Johan Vankeersbilck – Leerplanrealisatie en vaklokalen geschiedenis
2
moeten dus eventueel voor meerdere vaklokalen zorgen, waarbij eventueel een opdeling naar
de graden gebeurt. Kleinere scholen kunnen een oplossing zoeken in een gemeenschappelijk
vaklokaal voor geschiedenis en aardrijkskunde, op voorwaarde dat de voor de geschiedenis
typische vakuitrusting aanwezig is.
Vooraan wordt een scherm geplaatst dat zowel voor retroprojectie als voor diaprojectie kan
dienen. Wanneer het scherm in gebruik is, moet het bord vrij zijn. De veel gebruikte kaarten
(o.a. de actuele wereldkaart en de actuele kaart van Europa) hangen achter elkaar op een
reeks rails, die over de hele breedte van de klas zijn aangebracht. Op die manier kan elke
opgehangen kaart snel uitgeschoven of teruggeschoven worden. Een dergelijk systeem maakt
het mogelijk kaarten snel en zonder storende technische ingrepen te gebruiken. Ook kunnen
op die manier kaarten met elkaar worden vergeleken.
In de lessenaar van de leraar is een opening voorzien waarin een overheadprojector zijn
plaats vindt. Op dezelfde tafel staat op een schuin hellende sokkel de diaprojector. Beide
projectoren zijn via naast elkaar geplaatste bedieningsschakelaars in de lessenaar op een
eenvoudige manier te bedienen. Zo wordt het gemakkelijk om meerdere media te gebruiken
tijdens één les. Ook het videotoestel (met afstandsbediening) wordt in de lessenaar
geïntegreerd. Het tv-toestel is bij voorkeur in de muur verankerd en voor de hele klas duidelijk
zichtbaar.
Aan de wanden hangen panelen waar op een eenvoudige manier materiaal aan te hangen is.
Het staat de lerarengroep vrij te kiezen voor magneetborden of prikborden. In de
vakvergaderingen worden afspraken gemaakt rond het aanbrengen van welk materiaal en
wie dat voor zijn rekening neemt, zodat er een zo groot mogelijke overeenkomst is tussen het
materiaal op de panelen en de lesonderwerpen.
Vooraan, boven het bord, of aan de zijwanden hangt een voor de leerlingen duidelijk
zichtbare tijdsbalk met de hoofdindeling van de geschiedenis. Daarnaast is ook op een
tijdsbalk de behandelde periode gevisualiseerd.
Bij de opstelling van het materiaal wordt rekening gehouden met de lichtinval. De
aanwezigheid van zonwerende gordijnen zal hierbij in de meeste vaklokalen noodzakelijk zijn.
Het spreekt voor zich dat eventuele informatie- en communicatietechnologische media op de
meest ideale manier in het vaklokaal worden ingeschakeld. De aanwezigheid van een
multimediale pc met dataprojectie kan eventueel andere media vervangen.
Daarnaast kunnen een aantal etalagekasten met historische voorwerpen en/of
archeologische overblijfselen en/of schaalmodellen in het vaklokaal ook een verrijking
betekenen. Het ware interessant dat in de vakvergaderingen overleg wordt gepleegd over de
aanleg van een collectie van dergelijke voorwerpen.
-
Cf. doorlichtingsverslagen op
http://www.ond.vlaanderen.be/doorlichtingsverslagen/lijst.asp?niveau=4: veelvuldig
opnemen van vaklokalen als positief punt om leerplandoelgericht te kunnen werken. Vaak
wordt het ontbreken van vaklokalen er aangegeven als ‘een rem op leerplanrealisatie’.
Johan Vankeersbilck – Leerplanrealisatie en vaklokalen geschiedenis
3
-
Cf. leerplandoelstellingen van de drie graden: zowel voor historische onderzoeken, voor het
valideren van vakeigen attitudes (integratie referentiekaders van tijd, ruimte, socialiteit en
bronnen) is een goed uitgerust vaklokaal een noodzakelijke voorwaarde.
-
Cf. de inspanningsverplichting van de VOET zijn vaklokalen (in casu geschiedenis)
broodnodig: cf. servicedocument, luik geschiedenis: http://ond.vvksoict.com/vvksomainnieuw/voet/servicedocVoet/Geschiedenis%20en%20VOET%20inleidende
%20tekst%20nieuw.pdf
Kortom, centraal in dit verhaal staat de leerplanrealisatie en die kan maar optimaal gebeuren in
een goed uitgerust en modern vaklokaal. De leerplannen geschiedenis voor de drie graden zijn
hier heel duidelijk in. Daarom is dit ook – terecht – een belangrijk ijkpunt in de
doorlichtingsverslagen.
Johan Vankeersbilck – Leerplanrealisatie en vaklokalen geschiedenis
4