H5 5.1 Leenheren en leenmannen

Hoofdstuk 5
Monniken en ridders
5.1 Leenheren en leenmannen
In deze les leer je over
• Karel de Grote
• Het leenstelsel (feodalisme)
• De ridderschap en ridderlijk gedrag
Kenmerkend aspect
• het ontstaan van feodale verhoudingen in het bestuur
Begrippen
• Achterleenman: leenman van een heer die zelf ook weer leenman is van een hogere
heer.
• Burcht: kasteel
• Feodalisme: leenstelsel
• Geestelijke: priester, iemand in dienst van de kerk
• Graaf: hoge edelman, bestuurder van een graafschap
• Hertogdom: een gebied belangrijker dan een graafschap
• Leenheer: vorst of hoge edelman die een gebied laat besturen door een vazal
• Leenman: vazal, edelman die een gebied bestuurt in opdracht van een vorst of
hogere edelman aan wie hij door een eed van trouw is gebonden.
• Leenstelsel: bestuurssysteem met leenheren, leenmannen en achterleenmannen
• Middeleeuwen: van 500 tot 1500
• Ridder: militair te paard
• Ridderorde: vereniging van ridders
• Tijd van monniken en ridders: 500 – 1000
• Vazal: leenman
• Wapen: versierd schild of ander teken dat een land of familie als herkenningsteken
gebruikt
Jaartallen:
768: Karel de Grote werd koning.
800: Karel de Grote werd gekroond tot keizer.
814: Karel de Grote gaat dood
500 – 1500: Middeleeuwen
Borstbeeld Karel de Grote
Samenvatting
In het jaar 476 was de val van het Romeinse rijk.
Het Frankische rijk was aan het begin van de middeleeuwen gesticht
door Clovis.
De periode tussen 500 en 1000 was een onveilige tijd in Europa. 
Karel de Grote zorgde voor orde en rust in zijn rijk
Karel de grote veroverde met zijn ridders een enorm rijk. Zijn rijk was
te groot om alleen te besturen.
Er waren geen goede wegen en communicatie met verschillende delen
was moeilijk.
Karel de Grote staat bekend om zijn leenstelsel.
Karel bestuurde zijn rijk met de hulp van leenmannen. De leenmannen
moesten zweren Karel trouw te blijven. De leenman beloofde hem met
‘raad en daad’ bij te staan.
Leenstelsel  feodalisme
Bestuurssysteem met leenheren en leenmannen
De edelen gingen voor Karel een deel van het rijk besturen. Ze spraken
er recht en zorgde voor orde en veiligheid.  Oorlog? Dan vechten in
leger.
De edelen kregen in ruil daarvoor gebied in leen.
Het land bleef van Karel, maar de opbrengst van het geleende land was
voor de edelen.
Leenstelsel in de praktijk:
• De edelen splitsten vaak een gebied weer op.
• De kleine stukken land gaf hij dan ook ‘lagere’ edelen.
• De lagere edelen werden zo zelf leenheer!  achterleenmannen
Vraag: Wat is het leenstelsel?
• Gebruik in je antwoord de volgende begrippen: leenheer, leenman,
achterleenman, Karel de Grote en edelen
HistoClips: Karel de Grote
Handtekening Karel de Grote
Na Karel de Grote
Na de dood van Karel de Grote viel het Frankische rijk uiteen en werd het
onveilig (veel oorlogen). Om zich te beschermen tegen de Vikingen bouwden
de edelen burchten.  Met dikke stenen muren.  ook namen zij ridders in
dienst om voor veiligheid te zorgen.
 Leenmannen gingen zich als zelfstandige heersers gedragen.
Na de dood van Karel gingen steeds meer hertogen en graven de geleende
grond zien als bezit. Ze gingen zich gedragen als zelfstandige heersers.  Hun
ambt werd erfelijk en zij gingen nu ook zelf leenmannen benoemen.
Ridderschap
Later werd ridderschap een zaak van de adel en ontstonden er erecodes voor
ridderlijk gedrag.
Kenmerken ridderlijkheid:
• Moed
• Trouw
• Rechtvaardigheid
 Ontstaan van ridderlijke verhalen: Karel ende Elegast
De kracht van de middeleeuwse legers was de cavalerie.  Zwaarbewapende
militairen op paarden. <- Zij droegen ter bescherming een maliënkolder, een
harnas van ijzeren ringetjes.