GOEDE vOORBEELDEN vAN INTERvENTIES GERICHT OP

NL
09 PRIMA-EF
|
ISBN 978-90-5986-307-1
Goede voorbeelden van interventies
gericht op vermindering van
werkgerelateerde stress
Steekwoorden: preventie van werkgerelateerde stress, interventies, psychosociaal
risicomanagement
Inleiding
Werkgerelateerde psychosociale risico’s zijn aspecten van de organisatie en management van het werk die lichamelijke of geestelijke schade kunnen veroorzaken. Deze
risico’s vormen momenteel een van de grootste uitdagingen op arbogebied en
houden verband met problemen zoals werkgerelateerde stress. Een werknemer kan
werkgerelateerde stress ontwikkelen wanneer de werkomgeving te hoge eisen stelt
en de werknemer hier geen controle over heeft. Werknemers noemen werkgerelateerde stress als een van de belangrijkste oorzaken van ziekte (European Founda-
Inhoud van de interventie: kernonderdelen
•De inhoud van de interventie (dat wil zeggen de focus, hulpmiddelen en
implementatie) moet zich in de praktijk hebben bewezen en gebaseerd zijn op
wetenschappelijke theorieën.
•Psychosociale risico’s op de werkplek moeten worden geïdentificeerd aan de
hand van een zorgvuldige risicobeoordeling.
•De onderdelen en hulpmiddelen van de interventie moeten worden aangepast en
toegesneden op de betrokken sector en voldoen aan de unieke kenmerken van de
organisatie.
tion, 2007) en ruim veertig miljoen werknemers in de Europese Unie hebben ermee te
•De interventie moet zodanig zijn ontworpen dat hij systematisch en stapsgewijs
maken. Naar schatting kost werkgerelateerde stress ongeveer € 20 miljard per jaar
kan worden uitgevoerd en de doelen en de implementatiestrategie van de inter-
aan verspilde tijd en dokterskosten, wat neerkomt op 3-4% van het Europees bnp. In
ventie moeten duidelijk worden gedefinieerd .
2004 sloten de Europese sociale partners een overeenkomst over werkgerelateerde
stress.
Context van de interventie: succesvol uitvoeren
•Het bevorderen van de bewustwording en het opleiden van leidinggevenden
Doel
In dit richtlijnendocument wordt een overzicht gegeven van de kernprincipes van
‘best practice’ met betrekking tot interventies bij werkgerelateerde stress, zoals
gedefinieerd binnen het Europees kader voor de aanpak van psychosociale risico’s
(PRIMA-EF). Het doel is om organisaties, sociale partners en experts die een dergelijke interventie op Europees of internationaal niveau willen implementeren een
referentiepunt te bieden.
en werknemers over oorzaken en gevolgen van werkgerelateerde stress is van
essentieel belang.
•Kennis, competenties en vaardigheden voor een continue aanpak van psychosociale risico’s op de werkplek dienen te worden ontwikkeld door middel van
passende trainingen voor leidinggevenden en werknemers.
•Zowel leidinggevenden als werknemers moeten het eens zijn over de doelstellingen en het belang van de interventie.
•De mate van algemene steun vanuit de organisatie (bijvoorbeeld in de vorm van
toegewezen middelen) en de mate van actieve deelname van leidinggevenden
Benaderingen voor de aanpak en preventie van werkgerelateerde stress
In de wetenschappelijke literatuur wordt onderscheid gemaakt tussen drie hoofd-
gedurende de ontwikkelings-, uitvoerings- en evaluatiefasen van de interventie
moet worden bepaald.
•Werknemers dienen actief deel te nemen aan de interventie en te worden
geraadpleegd bij de ontwikkeling van de interventiestrategie.
type interventies bij werkgerelateerde stress. Deze worden meestal aangeduid
•Er moet worden gewerkt aan voortdurende, actieve communicatie tussen alle
als primaire, secundaire en tertiaire preventie. Primaire preventie is gericht op het
belangrijke bij de interventie betrokken partijen (bijvoorbeeld werknemers,
bestrijden van werkgerelateerde stress door de manier waarop het werk is geor-
leidinggevenden, bedrijfsartsen en/of andere experts op het gebied van arbeid
ganiseerd te veranderen. Secundaire preventie is gericht op het bestrijden van
en gezondheid of vakbonden).
werkgerelateerde stress door in te zetten op de ontwikkeling van vaardigheden van
werknemers om met stress om te gaan, bijvoorbeeld door middel van trainingen.
Evaluatie van de interventie: effectiviteit en duurzaamheid van de effecten van de
Tertiaire preventie is gericht op het beperken van de gevolgen van werkgerelateerde
interventie
stress voor de gezondheid van werknemers door middel van passende systemen voor
•Er dient een evaluatiestrategie te worden ontwikkeld die duidelijk is gekoppeld
rehabilitatie en herintreding alsmede verbeterde voorzieningen voor de gezondheid
op het werk.
aan de beschreven doelen van de interventie en de gesignaleerde problemen.
•De interventie moet worden geëvalueerd aan de hand van diverse methodes
(bijvoorbeeld enquêtes of (groeps-) gesprekken). Welke er precies worden
Werkgerelateerde stress voorkomen en beperken:
richtlijnen voor ‘best practice’
gebruikt is afhankelijk van de omvang en de beschikbare middelen van het
bedrijf.
•De impact en effectiviteit van de interventie ten aanzien van het welzijn van
In het kader van PRIMA-EF is er pan-Europees onderzoek verricht naar benade-
werknemers en ten aanzien van organisatieuitkomsten (bijvoorbeeld in termen
ringen van risicomanagement en goede voorbeelden van evidence-based interven-
van kosteneffectiviteit, productiviteit of verzuim) dienen systematisch te
ties voor de aanpak van werkgerelateerde stress. Op basis van dit onderzoek zijn
worden geëvalueerd op verschillende momenten, zowel direct na de interventie
kernaspecten en principes geïnventariseerd van goede voorbeelden van strategieën
gericht op het voorkomen en beperken van werkgerelateerde stress vanuit Europees
perspectief. Deze principes houden verband met de inhoud, de implementatie en de
evaluatie van interventies bij werkgerelateerde stress.
als op langere termijn.
•Ook de kwaliteit en effectiviteit van de implementatie van de interventie
moeten systematisch worden beoordeeld.
•De gevolgen van de interventie voor verschillende groepen binnen de organisatie
(gedefinieerd aan de hand van bijvoorbeeld werkplek, afdeling of geslacht)
moeten worden beoordeeld om eventuele verschillende effecten van de interventie te identificeren en te bespreken.
Nieuwe inzichten: de sleutel tot het succes
Contactpersonen
Organisaties en experts die interventies willen uitvoeren met betrekking tot werk-
Dr. Irene L.D. Houtman
Dr. Stavroula Leka
gerelateerde stress, moeten de volgende punten in overweging nemen als zij een
TNO Kwaliteit van Leven
Institute of Work, Health & Organisations,
succesvolle en effectieve interventiestrategie willen implementeren.
Postbus 718
University of Nottingham, Level B Inter­-
2130 AS Hoofddorp
national House, Jubilee Campus, Wollaton
De bereidheid tot verandering van de organisatie
Nederland
Road, Nottingham NG8 1BB, UK
De bereidheid tot verandering en het verzet tegen verandering binnen de organisatie
T. +31 (0)23 554 99 24
T. +44 (0)115 8466662
hebben invloed op de slagingskans en effectiviteit van interventies. Daarom is het
F. +23 (0)23 554 93 04
F. +44 (0)115 8466625
belangrijk dat een organisatie het initiatief tot interventie vanaf het begin steunt
E. [email protected]
E. [email protected]
en blijft steunen.
Realistische interventiestrategie
Het aanpakken van alle problemen die tijdens de risico-inventarisatie naar voren zijn
gekomen, resulteert in een complexe interventiestrategie die veel middelen behoeft
en weinig kans heeft op succes. Een interventiestrategie moet haalbare oplossingen
bieden die in de dagelijkse bedrijfspraktijk kunnen worden ingebouwd, zodat de
implementatie over langere termijn eenvoudiger en succesvoller verloopt.
Complete interventiestrategie
In het verleden waren initiatieven ter preventie en aanpak van stress uitsluitend
gericht op één type interventie. Om werkgerelateerde stress met succes te voorkomen en te bestrijden, moet de interventiestrategie elementen bevatten van alledrie de interventieniveaus –primaire, secundaire en tertiaire preventie. Deze dienen
specifiek gericht te zijn op de bron van werkgerelateerde stress (primaire preventie),
leidinggevenden en werknemers te voorzien van trainingen gericht op het beperken
van de gevolgen van stress (secundaire preventie) en mensen met gezondheidsproblemen als gevolg van werkgerelateerde stress de middelen te bieden om de
gevolgen van stress te beperken (tertiaire preventie).
Continue verbetering
Pogingen om psychosociale risico’s en werkgerelateerde stress effectief te
bestrijden moeten niet op zichzelf staan, maar moeten worden ingebed in de dagelijkse bedrijfsvoering. Op die manier ontstaat er een cyclus van continue verbetering,
die zal leiden tot een gezondere werkomgeving.
Meer informatie
www.prima-ef.org
LEKA, S., COX, T., red. The European Framework for Psychosocial Risk Management:
PRIMA-EF. I-WHO Publications, Nottingham, 2008. ISBN 978-0-9554365-2-9.
LEKA, S., COX, T., red. PRIMA-EF: Guidance on the European Framework for Psychosocial Risk Management. WHO, Genève, 2008. Beschikbaar op: www.prima-ef.org
COX, T., GRIFFITHS, A., RIAL-GONZALEZ, E. Research on work related stress.
Bureau voor officiële publicaties der Europese Gemeenschappen, Luxemburg,
2000. Beschikbaar op:
http://osha.europa.eu/publications/reports/203/stress_en.pdf/at_download/file
EUROPEES AGENTSCHAP VOOR DE VEILIGHEID EN DE GEZONDHEID OP HET
WERK: http://osha.europa.eu/en/topics/stress
KADEROVEREENKOMST INZAKE WERKGERELATEERDE STRESS: http://ec.europa.
eu/employment_social/news/2004/oct/stress_agreement_en.pdf
INTERNATIONAAL ARBEIDSBUREAU:www.ilo.org/public/english/protection/safework/stress/index.htm
LEKA, S., GRIFFITHS, A., COX, T. Work Organization & Stress. WHO, Genève, 2003.
Beschikbaar op: www.who.int/occupational_health/publications/stress/en/index.
html