Een blanke/zwarte vrijheidsstrijder

Een blanke/zwarte vrijheidsstrijder
Zanger Huub van der Lubbe speelt in ‘We hadden liefde, we hadden wapens’. Een toneelstuk over de rassenproblematiek in de VS.
Door�onze�medewerker
Kester�Freriks
Z
anger en acteur Huub van der
Lubbe oppert een idee: „Als
we nu tweemaal dezelfde
scène spelen: één keer vertolk ik de zwarte Amerikaanse vrijheidsstrijder Robert F.
Williams en meteen in de scène erna
speelt de zwarte acteur Mandela Wee
Wee de rol. De tekst is dezelfde. Wat zal er
dan gebeuren? In de scène legt Williams
verantwoording af voor zijn pleidooi om
tot gewapend verzet te komen tegen de
gevestigde blanke orde in de Amerikaanse samenleving.”
Een groep acteurs, performers, zangers
en muzikanten repeteert op een zolderruimte in de Amsterdamse Stadsschouwburg aan de voorstelling We hadden liefde, we hadden wapens, naar de pas verschenen gelijknamige roman van Christine Otten. Regisseur Jörgen Tjon A Fong
van het gezelschap Urban Myth luistert
aandachtig naar Van der Lubbes idee. Hij
had het al eerder overwogen en vraagt
zich af hoe het publiek zal reageren. „Met
verwarring”, vervolgt Van der Lubbe.
„Als ik als blanke man zeg dat gewapende
strijd goed en rechtvaardig is en dat zwarte mensen evenveel rechten hebben als
blanke, dan zal de toeschouwer dat beamen. Maar neem nu een acteur met een
geheel andere huidskleur. Hoe schijnbaar
redelijk is dan geweld?”
De première van de muziektheatervoorstelling We hadden liefde... is op
28 januari in de Stadsschouwburg, bolwerk van blank theater. Daarin wil regisseur Jörgen Tjon A Fong verandering
brengen met deze cast van acteurs met
een cultureel diverse achtergrond. „Er
gaapt een kloof tussen recht en recht-
liams werd gezocht door de FBI omdat hij
staatsgevaarlijk was en bijna was gedood
door de Ku Klux Klan. In de jaren zestig
droomde hij ervan president van de Verenigde Staten te worden.”
vaardigheid”, zegt Tjon A Fong na afloop
van de repetitie. „We vinden het rechtvaardig dat iedereen gelijke kansen moet
hebben, maar in de praktijk blijkt huidskleur vaak een stigmatiserend effect te
hebben. Kinderen van minderheden volgen de laatste jaren hetzelfde hogere onderwijs als blanke kinderen, maar hun
kansen op een baan zijn niet gelijkwaardig. Het boek speelt zich weliswaar in
Amerika af, in de jaren zestig, maar de
thematiek is ook van nu. Nog maar pas
geleden is een zwarte jongen door de politie doodgeschoten in Baton Rouge. Uit
verzet is de beweging Black Lives Matter
ontstaan. Racisme en discriminatie bestaan in onze beschaafde wereld nog altijd. Ook in Nederland.”
Blanke blueszanger
Zonder schaamte of vernedering
Het strijdvaardige levensverhaal van de
zwarte strijder Robert F. Williams (19251996), zoals opgetekend door Otten, inspireert het ensemble. Dankzij haar roman De laatste dichters, over een Afrikaans-Amerikaanse groep dichters en
muzikanten die streden voor gelijke rechten, kreeg ze het vertrouwen van Mabel,
de vrouw van Williams. Hij was een van
de eerste zwarte Amerikanen die tijdens
rassenrellen in zijn woonplaats Monroe,
North Carolina, het recht eiste voor zwarte mensen om zichzelf met wapens tegen
racisme te verdedigen.
Volgens Otten gaat haar roman over
„het verlangen er te mogen zijn, zonder
schaamte, gevoelens van minderwaardigheid of vernedering”. Haar nieuwe boek
presenteert ze als een roman: „Fictie
geeft me de vrijheid me in te beelden een
ander te zijn. Ik wilde geen roman schrijven over de tegenstelling zwart en wit,
maar over liefde binnen een familie die
leeft in de extreme context van haat. Wil-
Neem een
acteur met
een andere
huidskleur.
Hoe
schijnbaar
redelijk is
dan geweld?
Huub�van
der�Lubbe
Voor zowel de schrijver als regisseur was
het van begin af duidelijk dat Huub van
der Lubbe mee zou spelen: hij als blanke
blueszanger. Soul en r&b uit de jaren zestig geven een muzikaal fundament aan
We hadden liefde...
Actrice Manoushka Zeegelaar Breeveld
groeide op in Suriname en woont lange
tijd in Nederland. „In Suriname moest ik
de vaderlandse geschiedenis kennen”,
zegt ze, „maar eenmaal hier bleek dat
niemand de geschiedenis van Suriname
kent en waarom het land overzees gebied
is. Waarom Surinamers dus naar Nederland komen. De vragen die de voorstelling stelt, slingeren mijn denken heen en
weer. Ik wil genuanceerd zijn jegens
huidskleur, en toch betrap ik mezelf wel
eens op het tegendeel. Ik denk dat de samenleving alleen maar voor zwart en
blank dragelijk kan zijn als we elkaars geschiedenis kennen. Dat is noodzakelijk.”
Tijdens de repetities proberen de acteurs color blind te spelen, te doen alsof
kleur niet bestaat. Maar dat blijkt moeilijk. Mandela Wee Wee vertolkt weliswaar
de historische Williams, maar voor hem is
zijn personage rijker: „Zijn oproep tot
verzet tegen segregatie stijgt uit boven de
tegenstelling tussen zwart en wit. Het
komt voort uit liefde voor zijn land. Williams heeft zelfs voor zijn land gevochten.
Je kunt nooit tegen iemand zeggen ‘dat
hij dan maar weg moet gaan, naar zijn eigen land’, want voor Williams is dat het
Amerikaanse Zuiden. Daar groeide hij op,
daar ligt zijn bestaan.”
Voor Van der Lubbe begon zijn belangstelling voor de strijd van de zwarte Amerikaanse minderheid om sociale rechtvaardigheid en gelijkheid met blues en
soul: „Als vijftienjarige zag ik als voor het
eerst een toneelvoorstelling over de Black
Panthers. De werkelijke muzikale impuls
kwam van Harry Muskee van Cuby & The
Blizzards. Hij liet ons op overweldigende
wijze kennismaken met de blues. Zijn inspiratiebron is blueszanger John Lee Hooker. Daar, in Drenthe, speelde hij de
blues. Voor mij gaat de voorstelling veel
minder over het conflict tussen zwart en
wit als dat tussen arm en rijk. De blues
komt uit het arme Zuiden en Muskee
komt van het arme Drentse platteland.
„De rassenproblematiek hangt hiermee
samen: de blanke rijke meerderheid
vecht voor haar hegemonie en de freedom
fighters vragen om rechtvaardige behandeling in de samenleving die ook hún samenleving is. Dat is een logische gedachte. Maar wat me angst inboezemt, is dat
de mens zich slechts voor 15 procent door
ratio laat leiden, al het andere is pure
emotie en intuïtie. Die 85 procent bepaalt
dus hoe iemand denkt en voelt. Hierin
past het vooroordeel dat mensen koesteren bij een donkere huidskleur: dat roept
discriminatie op, misschien onbewust.
Met deze voorstelling en de soundtrack
van de blues willen we die vooroordelen
zo presenteren, dat de toeschouwer erover gaat nadenken. Vandaar het idee van
eerst een blanke en dan een zwarte acteur
in dezelfde situatie: waar ligt het gelijk?”
We�hadden�liefde,�we�hadden�wapens
door�Urban�Myth.�Première:�28/1�Stadsschouwburg,�Amsterdam.�Tournee�t/m�30/3.
Inl:�urbanmyth.nl
Christine�Otten:�We�hadden�liefde,�we
hadden�wapens.�Atlas�Contact,�€ 19,9�9
FOTO�BRAM�BUDEL
Huub�van�der�Lubbe
in�‘We�hadden�liefde’