`Mandela zou huilen` : Reporters Online : https://reportersonline.nl

This page was exported from Reporters Online [ https://reportersonline.nl ]
Export date: Tue Jul 18 20:37:16 2017 / +0000 GMT
‘Mandela zou huilen’
'Als Mandela ons nu zo zou zien, dan zou hij huilen.' Tientallen ANC-aanhangers in gele T-shirts zingen in een
buitenwijk van Johannesburg een ingetogen lied. Soepel dansen ze op het ritme van hun eigen geklap en zwaaien
met een grote vlag met de beeltenis van de eerste zwarte president van Zuid-Afrika, die nog geen zes maanden
terug overleed. 'Madiba zou huilen omdat steeds meer mensen het ANC de rug toekeren', verklaart de eveneens in
geel shirt geklede Ali Maphumulo (27) de songtekst terwijl achter hem de andere aanhangers een nieuw lied
inzetten.
Het Afrikaans Nationaal Congres (ANC), dat nu twintig jaar in Zuid-Afrika de touwtjes in handen heeft sinds de
eerste democratische verkiezingen in 1994, ligt meer onder vuur dan ooit. Hoewel Zuid-Afrika de op één na
grootste economie van het continent heeft en het Bruto Binnenlands Product in de afgelopen twintig jaar is
verdrievoudigd tot ruim 270 miljard euro, slaagt de regering er maar niet in om een goede dienstverlening, goed
onderwijs en een oplossing voor de enorme werkloosheid en ongelijkheid te bieden.
Eén van de meest ongelijke landen op aarde
Een kwart van bevolking, en zelfs 40 procent van de jeugd, is werkloos, de helft van de Zuid-Afrikanen leeft in
armoede en een Gini-coëfficiënt van 0,69 maakt Zuid-Afrika één van de meest ongelijke landen op aarde. Het
meest steekt de mensen nog de corruptie en vriendjespolitiek van de ANC-elite met als recent dieptepunt het
‘Nkandla-schandaal’, waarbij president Jacob Zuma met 246 miljoen Zuid-Afrikaanse rand (zo’n 16 miljoen euro)
aan belastinggeld zijn eigen huis in zijn geboortedorp Nkandla liet verbouwen en er onder meer een zwembad, een
amfitheater, een luxueus kippenhok en een weidegebied voor zijn koeien liet aanleggen.
'Dat geld had zoveel arme Zuid-Afrikanen kunnen helpen', verzucht Marchforward Mabuya (42), struinend over
een vuilnisbelt aan de rand van de Zuid-Afrikaanse hoofdstad Pretoria, terwijl in de verte glimmende BMW’s en
Mercedessen over gladde, vierbaans snelwegen voorbij zoeven en op minder dan een kilometer afstand
overwegend blanke Zuid-Afrikanen in één van de luxueuze winkelcentra boodschappen doen. De magere, in
rafelig T-shirt en spijkerbroek geklede zwarte Zuid-Afrikaan verzamelt lege flessen, conservenblikjes, een oude
radio, eigenlijk alles waarvoor hij nog wat geld kan krijgen om eten voor zijn vrouw en vijf kinderen te kopen.
'Een normale baan vinden, lukt me niet.'
Geen wegen, water en elektriciteit
Sloffend over de hobbelige zandweg richting zijn van golfplaten gefabriceerde krot vertelt hij hoe ze, ondanks
beloftes van de regering, nog altijd geen wegen, elektriciteit en stromend water hebben. Het Nklandla-schandaal is
voor de vader van vijf kinderen de druppel en hij stemt deze verkiezingen voor het eerst niet op het ANC maar op
de Democratische Alliantie (DA), de grootste oppositiepartij in Zuid-Afrika. 'Zij beloven ons 6 miljoen extra
banen', zegt hij.
Maar Mabuya is een uitzondering. Voor veel zwarte Zuid-Afrikanen is het nog altijd een brug te ver om op de door
de blanke Hellen Zille geleide DA te stemmen. Bovendien voelen zij nog familiale loyaliteit voor het ANC die hen
van het Apartheidsregime bevrijdde. Volgens recente peilingen zou het ANC hierdoor nog altijd op 63,9 procent
van de stemmen uitkomen (in 2009 was dit 65,9 procent) en de DA op 23,7 procent (tegenover 16,7 procent bij de
vorige stembusgang).
‘Het ANC gaf ons vrijheid’
'Ik stem niet op Zuma. Ik stem op het ANC', stelt Maphumulo terwijl hij in de buitenwijk van Johannesburg de
vlag met Mandela’s afbeelding door zijn vingers laat glijden. Het is een statement die veel ANC’ers deze
verkiezingen gebruiken, hoewel de regeringspartij maar één presidentskandidaat heeft en elke ANC-stemmer dus
genoodzaakt is naast Zuma’s foto een kruisje te zetten. Maphumulo is niet trots op wat zijn president heeft gedaan
maar vindt het geen reden om niet langer op het ANC te stemmen. 'Ze hebben zoveel voor ons gedaan. Niet alleen
gaven ze ons gratis onderwijs, voedsel en huizen. Bovenal gaven ze ons vrijheid.'
Hoewel het ANC naar de buitenwereld doet alsof er inderdaad niets aan de hand is, geeft een partijlid, weliswaar
anoniem, toe dat er binnen de partij momenteel een harde machtsstrijd gaande is vanwege de schandalen rondom
Zuma. 'Het boe-geroep tijdens Zuma’s speech bij de herdenkingsdienst van Mandela kwam niet van oppositieleden
maar van ANC-aanhangers zelf.' Volgens het anonieme ANC-lid heeft de partij echter een ‘bijna stalinistische
structuur’ waarbij het moeilijk is een leider zomaar te vervangen.
Blij dat Mandela dood is
Een groeiend aantal veteranen keert de partij de rug toe en roept kiezers op ergens anders op te stemmen. Zo ook
aartsbisschop Desmond Tutu die er zelfs aan toevoegde dat hij blij is dat zijn vriend Nelson Mandela dood is,
zodat die niet kan zien wat voor potje de huidige ANC-leiders van diens politieke erfenis maken.
Het ANC heeft al eerder interne machtsstrijden gekend; zoals in 2005 tussen de op dat moment aan de macht
zijnde president Thabo Mbeki, die net als Mandela van de Xhosa-stam is en Zuma, die toen vicepresident was en
zelf tot de Zulus, de grootste zwarte bevolkingsgroep van Zuid-Afrika, behoort. Ondanks dat Zuma al eerder in
meerdere corruptieschandalen was verwikkeld en zelfs werd verdacht van verkrachting, geniet de ANC-leider nog
altijd grote populariteit bij een aanzienlijk deel van de achterban en wint hij dan ook zeker de verkiezingen. Of hij
zijn tweede – en daarmee laatste – termijn zal afmaken, is echter zeer de vraag.
Minder sterke aantrekkingskracht op ‘Born Frees’
Tegelijk worden de eerste tekenen van een afbrokkeling van de ANC-overheersing zichtbaar. Op de na 1994
geboren post-apartheid generatie, die dit keer voor het eerst mag stemmen, lijkt de ANC-magneet een minder
sterke aantrekkingskracht te hebben. Slechts een derde van deze miljoen zogeheten ‘Born Frees’ heeft zich
geregistreerd wat wijst op een toenemende apathie richting politiek. Veel jongeren hebben het idee dat hun stem
niets uithaalt. De machtsbasis van de ANC is te sterk en de oppositie te zwak, vinden ze.
De Economic Freedom Fighters (EEF) weten ondertussen een groeiend aantal jonge kiezers bij het ANC weg te
kapen. Deze nieuwe partij, opgericht door de uit het ANC gezette, immer rode baret dragende, Julius Malema, legt
met doelstellingen als het verhogen van het minimumloon naar 4500 rand (310 euro) per maand, het nationaliseren
van mijnen en het ‘teruggeven’ van land van blanke boeren aan de zwarte bevolking de vinger op de zere plek: de
nog altijd gapende ongelijkheid tussen blanke en zwarte Zuid-Afrikanen.
70% van de economie in handen van blanke minderheid
'Zeventig procent van de economie is nog altijd in handen van de blanke minderheid', merkt Stanley Mkhonza (24)
terecht op. In een township aan de rand van Pretoria heeft de jonge Zuid-Afrikaan van golfplaten een snackbarretje
gebouwd en terwijl hij een nieuwe lading friet in het vet gooit, wijst hij naar de EFF-poster op zijn frietkot. 'Er
moet iets veranderen. De welvaart moet eerlijker worden verdeeld.'
Ook de 44-jarige mijnwerker Qumba gaat op de EFF stemmen. 'De regering moet gaan beseffen dat ze door de
mensen worden gekozen en dus in het belang van het volk moet handelen in plaats van zichzelf te verrijken', stelt
de rock drill operator, zittend op een omgekeerde emmer voor zijn armzalige huisje in Marikana. Hij was erbij
toen twee jaar terug tijdens een demonstratie de politie 34 mijnwerkers doodschoot en het mijnstadje opeens
wereldnieuws werd. 'Nooit hadden we verwacht dat onze eigen politie zoiets zou doen.'
Economisch nog niet vrij
Ook nu staakt Qumba samen met tienduizenden mijnwerkers al drie maanden voor een beter loon. 'De prijzen zijn
enorm gestegen, de internationale mijnbedrijven verdienen miljarden maar wij krijgen nog altijd een schijntje.'
Qumba deelt de visie van het EFF, dat Mandela’s revolutie pas voor de helft is bereikt. 'Hoewel we twintig jaar
geleden politieke vrijheid kregen zijn we economisch gezien nog altijd niet vrij'.
Blanke Zuid-Afrikanen krijgen van het EFF ondertussen koude rillingen. 'Ze willen ons land afpakken, terwijl
onze ouders en grootouders er destijds voor hebben betaald', stelt Jaco van Staden (43) vanaf zijn omgebouwde
terreinwagen waarmee hij zijn landerijen aan het besproeien is, dertig kilometer ten westen van Pretoria. 'Ik werk
al 23 jaar als elektrotechnicus voor NECSA (een nucleair onderzoeksinstituut dat eigendom is van de ZuidAfrikaanse overheid, red.) maar trek het niet langer', vertelt de forse blanke Zuid-Afrikaan in korte broek en
cowboyhoed die binnenkort overstapt op ‘fulltime boeren’.
‘Alleen kleine zwarte elite profiteert van positieve discriminatie’
Van Staden ergert zich aan regelgeving, zoals de Black Economic Empowerement (BEE), die zwarte werknemers
bevoordeelt, waardoor volgens hem zwarte Zuid-Afrikanen te gemakkelijk op hoge posities komen waarvoor ze
niet gekwalificeerd zijn. 'Mijn baas was hiervoor bedrijfsleider bij een garage', lacht hij spottend.
Vanwege de geldende quota’s, die de tijdens de apartheid ontstane ongelijkheid moeten rechttrekken, wordt Van
Stadens zoon niet toegelaten op een opleiding tot veearts. 'Dat lukt je tegenwoordig alleen nog als je zwart bent en
vrouw', verzucht de blanke forse man. De positieve discriminatie zou bovendien voor een braindrain van
hoogopgeleide blanke Zuid-Afrikanen zorgen die in het buitenland nog wel een goede baan kunnen vinden.
Hoewel ook veel andere blanken zich aan de quota’s ergeren, geven ze toe dat de ongelijkheid nog te groot is. 'Dit
komt deels doordat sinds de afschaffing van de apartheid enkel een kleine zwarte elite van deze speciale
regelgeving heeft geprofiteerd', stelt Danie Fourie (28) die in de buurt van Hartebeesfontein bloemen en
sinaasappels verbouwt.
In één maand drie blanke boeren vermoord
De jonge blanke boer maakt zich ondertussen ernstig zorgen over de onveiligheid. 'Eind dit jaar trouw ik, maar
mijn ouders durf ik hier niet achter te laten, omdat ze dan mogelijk worden aangevallen.' Afgelopen maand zijn
volgens de boer alleen al bij hem in de buurt drie blanke boeren vermoord. 'En de politie doet niets. Die komen
zelfs niet meer als er bij ons wordt ingebroken, wat bijna dagelijks gebeurt.'
Net als veel andere blanke Zuid-Afrikanen gaan Van Staden en Fourie op de DA stemmen, die grote populariteit
geniet, niet alleen onder de blanke minderheid, maar ook onder de kleurlingen en de Indiase gemeenschap. Ook
doet de partij er alles aan om ‘zwarter’ te worden: zo hebben ze in het parlement een zwarte fractievoorzitter,
hebben ze reclamespotjes waarin mensen figureren uit alle groepen van de samenleving, bracht de partij honderden
zwarte DA-aanhangers met bussen naar haar rally’s, gaf Mmusi Maimane, de 34-jarige zwarte premierskandidaat
voor de Gauteng provincie, vele charismatische Obama-achtige speeches en danste en zong Hellen Zille zelfs
tijdens de verkiezingsrally’s. Toch blijven veel zwarte Zuid-Afrikanen het nog altijd als een ‘blanke partij’
beschouwen en daarom onmogelijk om op te stemmen.
‘Een nieuwe generatie zal snappen dat verandering goed is’
'Doordat Zuid-Afrika pas twintig jaar een democratie is, begrijpen veel mensen nog niet hoe dit werkt', stelt
Tshepo Moletsane (27) terwijl hij uit zijn koelbox een nieuw biertje pakt in het Thokoza park in Soweto, waar
verspreid over het gras tientallen jongeren met hippe kapsels en kleurige sneakers op kleden met elkaar zitten te
kletsen en vanachter een mobiele draaitafel een deejay housemuziek draait.
De jonge ICT’er is een voorbeeld van de opkomende zwarte middenklasse die kritischer naar het ANC begint te
kijken. Zo gaat ook Moletsane DA stemmen. 'In die partij zitten hoog opgeleide mensen die weten waar ze mee
bezig zijn en niet de politiek in gaan voor geld maar omdat ze met dit land het beste voorhebben.' Lachend voegt
de tengere Zuid-Afrikaan eraan toe dat Zuma nooit een andere baan zou kunnen krijgen. 'Niet eens bij een
supermarkt. Hij heeft zijn middelbare school niet eens afgemaakt.' Moletsane beseft echter dat hij onder ZuidAfrikanen nog altijd een uitzondering is. 'Maar er komt een nieuwe generatie die snapt dat het goed is dat er een
nieuwe partij aan de macht komt. Want alleen een nieuwe bezem kan de boel schoonvegen.'
Fotografie: Jeroen van Loon
Excerpt: Voor het eerst sinds de dood van Nelson Mandela gaat Zuid-Afrika naar de stembus. Hoewel het ANC zwaar
onder vuur ligt, houdt loyaliteit de anti-Apartheidsbeweging nog in het zadel. De vraag is voor hoe lang. 'Alleen een
nieuwe bezem kan de boel schoonvegen.'
Post date: 2014-05-05 17:17:50
Post date GMT: 2014-05-05 15:17:50
Post modified date: 2017-03-24 22:24:25
Post modified date GMT: 2017-03-24 21:24:25
Powered by [ Universal Post Manager ] plugin. MS Word saving format developed by gVectors Team www.gVectors.com