De Nederlandse schrijver Frederik van Eeden (1860

Nieuwsbrief
van de
Vakcommunity Filosofie
1 september MMXI
Inhoud
 Redactioneel
 Frederik van Eeden blijft in meerdere opzichten interessant, ook voor
de filosofie
 Vragen aan de Onderwijsraad over het advies profielen havo-vwo
 Resultaten enquete "Digischool en Nascholing"
 Dag van Mens en Maatschappij 2011 Groningen
 Kom naar de verkiezing Leraar van het Jaar 2011!
Redactioneel
Geachte leden van de vakcommunity filosofie,
Als je buitenstaanders onbevangen vraagt wat het vak filosofie inhoudt, dan krijg je meestal te horen
dat het gaat over de zin van het leven, zoiets als levenskunst. Dat is een onderwerp waarover zulke
mensen als tegenwoordig Joep Dohmen bestsellers laten verkopen. Bij het schoolvak filosofie is het
echter een onderwerp dat slechts spaarzaam aan bod komt. Daar bestaan misschien wel goede
redenen voor: moet men immers niet voldoende levenservaring hebben om zinvol te kunnen
beoordelen wat levenskunstgoeroes allemaal beweren?
Dezer dagen ligt er in de boekhandels een andere invalshoek: Over mijn lijk. Wat filosofen en hun
dood ons leren van Simon Critchley. Ik zou denken: ook prima vakantielectuur voor filosofen, maar
weer niet meteen iets om wekenlang scholieren mee lastig te vallen.
Vakantie is voorbij.
Walfred Haans
communitymanager
1
Frederik van Eeden blijft in meerdere
opzichten interessant, ook voor de filosofie
De Nederlandse schrijver Frederik van Eeden (1860-1932) staat vooral bekend als
de auteur van de dichtbundel Grassprietjes en de romans De kleine Johannes en
Van de koele meren des doods. Minder bekend is dat hij ook in 1897 een filosofisch
werk schreef: Redekunstige grondslag van verstandhouding. Secretaris Thilde Kuit
van het Frederik van Eeden Genootschap was bereid om enige vragen te
beantwoorden over dit genootschap en de filosofische betekenis van Frederik van
Eeden.
Wat is het Frederik van Eeden Genootschap
voor een organisatie?
Het is een genootschap dat werd opgericht
kort na het overlijden van Frederik van Eeden.
Doelstelling was de belangstelling voor zijn
werk te behouden. Men kan zich aanmelden
als lid van het genootschap en we zijn ook
altijd hartstikke blij als mensen zich daarvoor
aanmelden. Eens per jaar organiseren wij in
april rond de verjaardag van Frederik van
Eeden een jaarvergadering waarbij ook telkens
een spreker is uitgenodigd die een lezing
houdt. In het najaar organiseren we telkens
een feestelijke activiteit waarbij we
bijvoorbeeld een plek bezoeken waar Frederik
van Eeden is geweest. Wat deze activiteit dit
najaar wordt, verschijnt nog op onze website.
Frederik van Eeden heeft zich in filosofische
zin behalve met de significa ook in praktische
zin bezig gehouden met de kolonie Walden.
Wat zou U willen dat jonge mensen weten van
de filosofische denkbeelden van Frederik van
Eeden?
Ik vind het wel jammer dat er tegenwoordig
nogal wat jonge mensen voorkomen die nog
nooit van Frederik van Eeden hebben gehoord.
Jan Fontijn heeft een beroemde biografie over
hem geschreven en ik heb mijn
doctoraalscriptie aan hem gewijd. Frederik van
Eeden was een vrije geest die uiteindelijk toch
katholiek is geworden. Het interessante is dat
hij allerlei kanten van de maatschappij heeft
bestudeerd en had gezien hoe de industriële
revolutie basisregels voor de samenleving had
vernietigd. In Walden werd een samenleving
gesticht waarin men terug ging naar de natuur
en werd gestreefd naar gelijke kansen voor
iedereen. Ondertussen stond Frederik van
Eeden ook open voor denkbeelden uit India
van Rabindranath Tagore, over kunstzinnige
ontwikkeling.
Zou U het tevens een filosofisch genootschap
noemen?
Het is vooral een literair genootschap, maar
Frederik van Eeden was een kunstenaar met
vele kwaliteiten en een erg ontwikkeld man. Hij
was niet opgeleid als filosoof, maar als arts en
werd de eerste psychiater in Nederland. Wel
heeft hij in de signifische beweging gezeten en
dat maakt het interessant voor filosofen om
teksten van hem te bestuderen. Zijn
Redekunstige grondslag van verstandhouding
verschilt wel van zijn romans, omdat je er echt
voor moet gaan zitten om de tekst goed te
begrijpen.
Op vwo is met ingang van dit komend
schooljaar het onderwerp voor het centraal
examen Vrije wil. Heeft Frederik ook daarover
iets te melden?
Als psychiater zeker. Hij heeft zo’n
tweehonderd studies op dat gebied
geschreven en daartussen zal zich zeker wel
wat over vrije wil bevinden. In Parijs behoorde
hij ook tot een kring die zich bezighield met
hypnotisme, waarbij je te maken krijgt bij het
tegendeel van vrije wil. Als je in zijn roman Van
de koele meren des doods kijkt naar het
hoofdpersonage Hedwig de Fontayne dan zie
je dat zij aanvankelijk een leven leidt zoals dat
hoort maar tegelijkertijd allerlei andere
verlangens heeft en je ziet dan ook dat het
slecht met haar afloopt. Het is verdomd
moeilijk om dan je vrije wil te volgen. Ook
verslaving speelt daarbij een rol.
Als tegenwoordig scholieren in het voortgezet
onderwijs nog iets leren over Frederik van
Eeden, dan is het bij het vak Nederlands en
niet bij filosofie. Wat vind U daarvan?
Ik vind dat jammer, want Frederik van Eeden
was een Nederlands universeel mens die deel
uitmaakte van een beweging die ook over de
grens contacten had. Ook in Amerika, maar
ook bijvoorbeeld in Duitsland met de politicus
en filosoof Walther Rathenau. Helaas heeft de
Eerste Wereldoorlog veel roet gegooid in al die
samenwerking.
2
Op havo is sinds afgelopen schooljaar het
examenonderwerp Filosofie van de emoties.
Wat heeft Frederik van Eeden daarover te
melden?
Hij was zelf een heel emotioneel mens en was
ook een man die kon huilen. Al vanaf zijn
veertiende hield hij dagboeken bij, waarin hij
zijn gevoelens beschreef. Je krijgt daardoor
ook goed zicht op zijn mannenziel. Ook De
kleine Johannes kun je waarderen als een
roman over emotionele ontwikkeling.
Interviewer: Walfred Haans
Vragen aan de Onderwijsraad over het advies
profielen havo-vwo
Dezer dagen bracht de Onderwijsraad zijn advies uit over het plan van de regering
om met een beperking van het aantal profielen in de bovenbouw van havo en vwo
een bezuiniging van 50 miljoen euro te realiseren. Persvoorlichter Cindy Rouwhorst
was bereid enkele vragen te beantwoorden.
1. De Onderwijsraad heeft de minister
geadviseerd nu niet over te gaan tot
een herziening van de profielen in
havo-vwo. Waarom?
De raad concludeert dat het onverstandig is
om op korte termijn over te gaan tot een
wetswijziging die alle scholen de verplichting
oplegt om met minder profielen te gaan
werken. Het levert geen inhoudelijke
verbetering op en voor de meeste scholen is er
ook geen organisatorische voordeel te
behalen. Een vermindering van het aantal
profielen zonder verdere wijzigingen op het
inhoudelijk programma brengt bovendien
risico’s met zich mee ten aanzien van de
aansluiting op het hbo of de universiteit. Met
name bij de bètastudies.
rekening te houden bij het beantwoorden van
de adviesvraag. Dat heeft de raad gedaan.
3. Komt de keuzevrijheid van leerlingen
onder druk te staan wanneer er toch
gekozen wordt voor het reduceren van
de profielen?
Het afschaffen van de profielenstructuur brengt
het risico van verschraling van het
onderwijsaanbod met zich mee. Het kan zijn
dat sommige scholen ervoor zullen kiezen
bepaalde vakken niet meer aan te bieden om
het onderwijs ‘betaalbaar’ te houden. Dit zou
de keuzes van leerlingen worden sterk kunnen
inperken.
4. Betekent de reeds bestaande
mogelijkheid die de WVO scholen
biedt om twee brede
standaardprofielen aan te bieden dat
op die scholen het vakkenaanbod en
daardoor ook de
uitstroommogelijkheden duidelijk
beperkter kunnen zijn dan op scholen
voor voortgezet onderwijs die alle vier
de profielen (blijven) aanbieden?
Scholen mogen de uitstroommogelijkheden
niet beperken: zij zijn wettelijk verplicht hun
leerlingen de mogelijkheid te bieden in alle
profielen eindexamen te kunnen doen. Hun
onderwijs mogen zij echter wel in bijvoorbeeld
twee brede profielen organiseren.
2. Wat vond de Onderwijsraad van de
randvoorwaarden die de minister
stelde bij haar adviesaanvraag? Had
de onderwijsraad ook zulke
succesvoorwaarden gesteld als deze
niet waren gekomen van de minister?
Waarom (niet)?
De minister heeft de Onderwijsraad gevraagd
zorgvuldig te kijken naar een vermindering van
het aantal profielen in de bovenbouw van havo
en vwo. Kunnen scholen hun onderwijs beter
organiseren met drie of twee profielen dan met
de huidige vier profielen? En levert dit een
inhoudelijke verbetering op. De minister heeft
bij haar vraag nadrukkelijk aangegeven dat
een eventuele reductie van het aantal profielen
wil doorvoeren zonder een grote inhoudelijke
wijziging van het onderwijs, en daarmee
5. Zou de Onderwijsraad het afkeuren als
ook grote scholen zonder dat het strikt
noodzakelijk is, zouden overgaan tot
3
twee brede standaardprofielen?
Waarom (niet)?
De wet biedt de mogelijkheid, en of scholen
daarvan gebruik maken bepalen zij zelf.
Belangrijk is dat zij zich daarbij wel houden
aan wat er is vastgelegd in de wet WVO over
het gemeenschappelijk deel en het profieldeel.
Ook in de huidige situatie is er sprake van een
regelmatige evaluatie, en desgewenst,
herziening van de vakinhouden. Maar voordat
het besluit genomen kan worden dat een
algehele herziening van de bovenbouw van
havo-vwo noodzakelijk is, zou volgens de raad
eerst een grondige inhoudelijke analyse
moeten plaatsvinden. Hoe gaat het nu? Wat is
er in de toekomst nodig om bijvoorbeeld de
aansluiting met het hoger onderwijs te
verbeteren? Wat hebben leerlingen nodig om
in de maatschappij te kunnen participeren?
6. De Onderwijsraad sluit herziening van
de profielstructuur op termijn niet uit.
Op welke termijn zou zoiets
verantwoord zijn, zonder dat docenten
horendol dreigen te worden van
zwalkend beleid?
Resultaten enquete "Digischool en
Nascholing"
In het najaar van 2010 heeft Digischool een aantal vragen gesteld m.b.t.
nascholingswensen. Hierbij (eindelijk) de resultaten, en daarnaast:
- De enquete is nog open: je kunt hem nu nog aanvullen op http://alturl.com/wnrci
- We zoeken docent-trainers, (zie onderaan)
Er komt aan het einde van dit kalenderjaar een overzicht met de trainingen die
Digischool in ieder geval kan verzorgen.
Er waren 216 reacties, waarvan 151 uit het VO
en 65 uit het PO.
De resultaten zijn opgesplitst per sector en
daarna op het niveau dat mensen zichzelf
gaven: beginner, gemiddeld, gevorderde.
Alle resultaten (tot nu toe) kun je hier vinden:
wp.digischool.nl/files/2011/08/resultaat.pdf
Zelf collega’s trainen?
Digischool kent veel goede docenten en is
bezig om in kaart te brengen wie welke training
zou kunnen verzorgen op. Maar we kennen er
niet genoeg.
Dus ben je expert op een gebied van
bijvoorbeeld digitaal leren, algemene
vaardigheden op de computer, mentoraat via
de ELO, werken met Wikiwijs en de LMDB,
ELO’s in het PO of ken jij de beste manier om
leermateriaal te maken?
En vind je het leuk om je kennis met meerdere
collega's te delen?
En heb je daar ook door de weeks tijd voor?
Neem dan contact op met
[email protected] om te overleggen over
jouw mogelijkheden om voor Digischool te
trainen op andere scholen.
Op 8 oktober is er een bijeenkomst gepland
om kennis te maken en af te spreken.
Wat opvalt:
- Van de mensen in het PO vind slechts
10% zichzelf een beginner, terwijl van de
mensen in het VO zich 20% beginner acht.
- Op elk van de 3 niveaus is : ”didactiek van
het smartboard (Digibord)“ en Digitaal
lesmateriaal” favoriet als
nascholingsonderwerp.
- Verder willen de mensen in het PO graag
een ‘trainer van een
nascholingsorganisatie als KPC, APS of
Kennisnet’ en de mensen in het VO juist
graag ervaren collega’s.
- Digischool wordt wel door alle
respondenten (PO en VO) gezien als een
goede of gelijkwaardige partner voor de
invulling van studiedagen.
Wouter Tinbergen
4
Dag voor Mens & Maatschappij 2011
Groningen
In de vorige Nieuwsbrief was deze dag al aangekondigd, maar omdat er sprake is
van een enkele wijziging, volgt hier opnieuw een aankondiging.
Voor alle docenten in de gammavakken uit het
voortgezet onderwijs
Datum: Vrijdag 7 oktober
Locatie: Doopsgezinde Kerk, Oude
Boteringestraat 33, Groningen
Voor meer informatie en inschrijven:
http://www.rug.nl/uocg/dvmm
* Workshops:
- Context-conceptmethode bij de
gammavakken
- Lessen in geluk
- Netwerken van pesten in kaart gebracht:
signaleren en tegengaan van pesten
- Omgevingsonderwijs in en buiten de klas
- Schrijfvaardigheid
Programma, onder andere:
* Vakbijeenkomst filosofie: Pauline Kleingeld
over de nieuwe bundel Vrije wil, het
examenthema VWO van komend jaar.
* Lezing van Kars Veling ,van het Huis voor
democratie en rechtsstaat: ‘Onderwijs cruciaal
in een toekomstgerichte samenleving’
Kosten voor deelname: €200 p.p. inclusief
catering en materiaal
Klavertje-Vier-korting: gratis toegang voor elke
vierde deelnemer van een school.
Kom naar de verkiezing Leraar van het Jaar
2011!
Op zaterdag 1 oktober vindt de verkiezing Leraar van het Jaar plaats op het
Mediapark in Hilversum. De Leraren van het Jaar 2011, collega's die hun omgeving
hebben overtuigd van hun kwaliteiten als leraar, worden tijdens een feestelijk
evenement bekend gemaakt. De presentatie is in handen van cabaretier en oudleraar Peter Heerschop. We nodigen u hierbij van harte uit!
Tijdens deze feestelijke bijeenkomst zal ook de
Onderwijscoöperatie gepresenteerd worden
aan staatssecretaris Halbe Zijlstra. De nieuwe
coöperatie is van leraren, voor leraren en door
leraren en wordt gevormd door de
belangrijkste onderwijsberoepsverenigingen in
Nederland: AOb, Beter Onderwijs Nederland,
CMHF Onderwijs, CNV Onderwijs en Platform
VVVO en. De Onderwijscoöperatie komt in de
plaats van SBL.
Wilt u aanwezig zijn bij deze bijzondere en
feestelijke dag, meld u dan aan via deze link.
U krijgt dan rond 20 september een e-mail met
het definitieve programma en de mogelijkheid
u in te schrijven voor de verschillende
parallelsessies.
Er is plek voor maximaal 1.000 deelnemers,
dus wees er snel bij!
Erna Reiken
[email protected]
Astrid Stikkelorum
[email protected]
Daarnaast worden er verschillende activiteiten
georganiseerd waarbij u een kijkje krijgt achter
de schermen van het Mediapark of in gesprek
gaat met collega's over uw vak als leraar.
5
6