Psychologische begeleiding van mensen met autisme

PSYCHOLOGISCHE
BEGELEIDING VAN
MENSEN MET AUTISME
Emmily De Bosschere
Referentie:
Vanspranghe, E., & Vermeulen, P.
(2004). Psychologische begeleiding van
mensen met autisme. Tijdschrift voor
Orthopedagogiek, kinderpsychiatrie en
klinische kinderpsychologie, 29, 62-73.
Inhoud
• Inleiding
• Een nauwelijks betreden domein
• Diagnostiek van autisme
• Visies op de behandeling van autisme
• Psychotherapie en autisme: onverzoenbaar?
• Een grote nood
•
•
•
•
Falen in ontwikkelingsmijlpalen
Laag zelfbeeld
Stress
Nood aan ondersteuning bij de omgeving
• Autismespecifieke psychologische begeleiding
•
•
•
•
Een wezenlijk andere stoornis noopt tot een wezenlijk andere stijl
Verkennen van het probleem vraagt om specifiek assessment
Veranderen is een aanbod doen van concreet materiaal
Bouwen aan een ondersteunend netwerk
• Besluit
Inleiding
• Zeer weinig te vinden over de combinatie autisme* EN
psychotherapie
• In het artikel:
• 2 voornaamste redenen van het gebrek aan ervaring en kennis m.b.t. de
psychologische ondersteuning van mensen met autisme
 onderdiagnostiseren van autisme
 uitsluiten van psychotherapeutische interventies
* Met autisme bedoelen we alle stoornissen die thuishoren in wat men vandaag het
autismespectrum noemt.
1. Een nauwelijks betreden domein
• 1943: ontdekking autisme door Leo Kanner
 methoden en technieken ontwikkeld
 toch niet alles ontdekt (psychologische ondersteuning
Op vlak van: diagnostiek en de behandeling
1.1 Diagnostiek van autisme
• Al een hele weg afgelegd
• Maar: nog steeds te late of verkeerde diagnoses bij normaal begaafde
personen
• Autisme vaak verward met andere stoornissen
• Therapeuten weten vaak niet dat hun cliënt autisme heeft
 cliënten gaan voor andere problemen (depressie,…)
• Laattijdige en verkeerde diagnoses vergroten de ernst v/d problematiek!
1.2 Visie op de behandeling van autisme
• Gebrek aan koppeling psychotherapie-autisme ook oorzaak van de
theorievorming rond de behandeling
• 1943: Speltherapie
• 1960: meer orthopedagogische benadering en autisme beschouwd als
handicap
• Recent: mensen met autisme hebben ook baat bij bepaalde vormen van
psychologische ondersteuning
2. Psychotherapie en autisme: onverzoenbaar?
• Reden: inhoud en definitie van therapie zijn veranderd
Vroeger: enkel vanuit psychoanalystische en –dynamische hoek
Recent: Cognitieve gedragstherapie en psychologische
begeleiding = afkeuring van psychotherapie als behandeling
! Omdat diepe en blijvende veranderingen in de autistische
psychologie onmogelijk zijn, lijkt autisme dus niet in aanmerking te
komen voor psychotherapie.
3. Een grote nood
• Gevolg van een betere screening en diagnostiek  nood aan
psychologische begeleiding
(niet alleen bij de persoon met autisme maar ook bij hun omgeving.)
3.3 Falen in ontwikkelingsmijlpalen
• Studies: adaptief functioneren van begaafde volwassenen met autisme
ligt beneden het peil dat verwacht kan worden volgens hun intelligentie
• Problemen niet zozeer op professioneel maar op sociaal vlak
• Empathie en perspectiefneming: niet eenvoudig!  isolatie, conflict,…
• Interesse: ook een probleem = niet beperkt maar beperkend
3.2 Laag zelfbeeld
•  gevolg van levenslang falen in de ontwikkeling
• Naarmate ze groeien: meer bewust dat ze anders zijn dan anderen
• Opmerkingen van anderen, geen vrienden, gepest worden,…
• Zelfbeeld niet alleen negatief maar ook vertekend. = theorie of mind
3.3 Stress
• Omgeving komt vaak overweldigend en bedreigend over
• Last van doodgewone, dagelijkse prikkels die anderen niet
opmerken
•…
 Stress
3.4 Nood aan ondersteuning bij de omgeving
• Ook de omgeving heeft ondersteuning nodig!
4. Autismespecifieke psychologische begeleiding
• Nood is groot maar ook gevarieerd (bep. thema’s komen meer voor dan
andere.)
4.1 Een wezenlijk andere stoornis noopt tot een wezenlijk andere
stijl
• Autisme geen baat bij psychologische ondersteuning  stelling is
achterhaald en bleek onterecht
• Wel terecht: klassieke psychotherapie zonder aanpassingen slaat
onvoldoende aan
• ! Zo concreet mogelijk te werk gaan
4.2 Verkennen van het probleem vraagt om specifiek assessment
• Vertrekpunt van begeleiding: wijze waarop mensen naar zichzelf, anderen
en gehele wereld kijken.
• Geen open vragen stellen (vb/ wat is er aan de hand?)
• Projectie  grote valkuil
• Begeleiders moeten toetsen wat ze zeggen (beelden, ideeën en woorden)
4.3 Veranderen is een aanbod doen van concreet materiaal
• Altijd concrete communicatie!
• Vage en abstracte plannen, suggesties  geen effect
• Details zijn belangrijk
• ‘Uitleggen’, ‘verhelderen’ en ‘verklaren’
4.4 Bouwen aan een ondersteund netwerk
• Mensen met autisme zullen altijd ‘buitenbeentjes’ blijven
• Psychologische ondersteuning alleen is niet voldoende
• Steun van de omgeving is zeer belangrijk!
5. Besluit
• Autisme en psychologische begeleiding: het is, in tegenstelling tot
wat vroeger aangenomen werd, geen onmogelijke combinatie.
• Nood aan psychologische ondersteuning is groot.
• Voorwaarde voor succes: grondige kennis v/d specifieke
waarneming, beleving en betekenisverlening. En concrete
communicatie.
• Omgeving aanpassen en autismevriendelijk maken.