EU Handvest

Het bindend EU Handvest van de
grondrechten
Een naadloos web van grondrechtenbescherming in Europa?
Amsterdam, 17 maart 2015
Sybe A. de Vries
Jean Monnet leerstoel EU interne-marktrecht &
grondrechten
Europa Instituut
Universiteit Utrecht
Opzet
• Achtergrond
Toenemend belang EU grondrechten
• EU Handvest
Inhoud
Reikwijdte
Verhouding EVRM
Verhouding nationale grondrechten
• Concluderende opmerkingen
Symbolisch proces om privacy
Nrc Handelsblad, donderdag 12 maart 2015
Rb Den Haag
Wet bewaarplicht telecomgegevens ook van toepassing op
fietsendiefstal!
Achtergrond (I)
• Toenemend belang EU-grondrechten
Ontwikkeling grondrechten als algemene
rechtsbeginselen: een classificatie
Handelingen EU-instellingen
Inbreuk op grondrechten
(Bijv. 29/69, Stauder, 11/70, Internationale
Handelsgesellschaft)
Maatregelen van lidstaten
o Inbreuk op grondrechten (Bijv. C-260/89, ERT)
o Grondrechten als per se exceptie vrij verkeer (C-112/00, Schmidberger)
o Op zichzelf staande verplichting om grondrechten te respecteren? (C60/00, Carpenter; C-34/09, Zambrano; discussie in de literatuur (Bogdandy et al, CMLRev.
2013)
Ontwikkeling EU-grondrechten nauw verbonden met
autonome rechtsorde & gemeenschappelijke markt
Achtergrond (II)
Verdrag van Lissabon & grondrechten (I)
Algemeen kader, o.a:
• Artikel 2 VEU: “De waarden waarop de Unie berust, zijn […] de
rechtsstaat en de eerbiediging van mensenrechten […].”
• Artikel 3(3) VEU:
Bestrijding van sociale uitsluiting en discriminatie
Gelijkheid mannen & vrouwen
Bescherming van de rechten van het kind
• Artikel 6 VEU: zie hierna!
• Artikel 7 VEU:
Raad kan besluiten tot schorsing stemrechten van een LS
Ingeval van een ernstige en voortdurende schending van artikel 2 VEU
Politiek lastig: symbolische bepaling? (Rapport EP over situatie in Hongarije)
•
•
•
•
Artikel
Artikel
Artikel
Artikel
18 VWEU: Discriminatie o.g.v. nationaliteit verboden
19 VWEU: Bestrijding discriminatie op andere gronden
157 VWEU: Gelijke beloning mannen & vrouwen
49 VEU: Toetreding tot de EU
Achtergrond (III)
Verdrag van Lissabon & grondrechten (II)
• Artikel 6, lid 1 VEU:
Verwijzing naar het EU-Handvest
Het Handvest heeft dezelfde juridische waarde
Géén verruiming van de bevoegdheden van de EU
• Artikel 6, lid 2 VEU:
Toetreding EU tot het EVRM
• Artikel 6, lid 3 VEU:
De grondrechten als gewaarborgd door EVRM en voortvloeiend uit nationale
constitutionele tradities
algemene beginselen van Unierecht
Het EU-Handvest - Inhoud
• Gemengde, moderne grondrechtencatalogus
• Rechten en beginselen - Art. 52, lid 5 EU-Handvest
Voorbeelden
Recht op privacy
Recht op bescherming persoonsgegevens
Vrijheid van meningsuiting en van informatie
Non-discriminatie
De vrijheid van beroep
Vrijheid van ondernemerschap
De rechten van het kind
• Ontdekken en ontwikkelen algemene beginselen
Bijv Zaak C-244/06, Dynamic Medien, art. 24 – bescherming rechten kind
• Beperkingen – Artikel 52, lid 1 Hv
Belang evenredigheidsvereiste
Zaak C-293/12, Digital Rights Ireland
Gev. Zaken C-92/09 & C-93/09, Volker & Schecke
Het EU-Handvest – Reikwijdte (I)
• ‘Verticaal’
Artikel 51, lid 1 & lid 2 EU-Handvest
EU instellingen
o
Beperkte discretionaire ruimte
Rights Ireland
Gev. Zaken C-293/12 & C-594/12, Digital
Lidstaten
‘Uitsluitend wanneer zij het recht van de Unie ten
uitvoer brengen’
Toelichting bij het Handvest
Wanneer lidstaten handelen binnen het ‘toepassingsgebied’ van het EU-recht
Brede uitleg, valt samen met rechtspraak algemene beginselen Unierecht
Zie ook zaak C-617/10, Åkerberg Fransson, r.o. 20-22
Zie ook zaak C-390/12, Pleger
Grenzen?
Recente ontwikkelingen in de rechtspraak
Het EU-Handvest – Reikwijdte (II)
• ‘Horizontaal’
Artikel 51, lid 1 & lid 2 EU-Handvest
Zijn de bepalingen van het EU-Handvest ook inroepbaar in
horizontale verhoudingen?
AG Trstenjak in zaak C-282/10, Dominguez
nee
Hof in zaak C-176/12, Association de Médiation Sociale
mogelijkheid niet uit
Relatie met de algemene beginselen van EU-recht
sluit de
Binnen de context van EU- en/of nationale regelgeving
Zaak Google Spain
Gevolgen reikwijdte EU-Handvest: Handvest &
EVRM (I)
• EU-recht & EVRM in het algemeen:
Gerards & Glas – AA 2012: gelijkwaardigheid
Relatie tamelijk harmonieus
HvJ EU verwijst naar EVRM
EHRM verwijst naar EU Handvest
Maar na bindende werking EU-Handvest:
Artikel 52, lid 3 EU-Handvest
EU Handvest steeds dominanter in rechtspraak HvJ EU
Soms autonome uitleg EU-Handvest
Zaak C-199/11, Otis, C-70/10, Scarlet Extended; C-617/10, Fransson; C399/11, Melloni (zie hierna)
Interessant zaken op het terrein van vrijheid van ondernemerschap, privacy etc.
Gevolgen reikwijdte EU-Handvest:
Handvest & EVRM (II)
• Toetreding EU tot EVRM (Art. 6(2) VEU)
• HvJ EU: Advies 2/13
Overeenkomst (Toetredingsverdrag) niet
verenigbaar met VEU & VWEU
Nadruk ligt op het specifieke karakter van het
EU-recht
autonome rechtsorde
Fundamentele kritiek van het Hof
Gevolgen reikwijdte EU-Handvest: Handvest &
nationale grondrechtenbescherming (I)
• Art. 6, lid 1 VEU & 51, lid 2 EU-Handvest
geen uitbreiding
van bevoegdheden voor de EU
• Art. 52, lid 4 EU-Handvest
rechten in overeenstemming met
constitutionele tradities
• Art. 53 EU-Handvest
“Geen van de bepalingen van dit Handvest […] een beperking vormen of afbreuk
doen aan […] de grondwetten van de lidstaten.”
• Verschillende interpretaties in de literatuur (Lenaerts, Azoulai)
Gevolgen reikwijdte EU-Handvest: Handvest &
nationale grondrechtenbescherming (II)
• Grondrechtenbescherming EU specifiek gericht op eigen
rechtsorde EU & constitutioneel pluralisme (vgl. art. 4,
lid 2 VEU en zaak C-208/09, Sayn Wittgenstein)
• Wat zegt het HvJ EU?
Zaak C-399/11, Melloni
Voorrang, uniformiteit & effectiviteit
Afsluitende opmerkingen
• Naadloos web van grondrechtenbescherming in
Europa?
• Stellingen…
• Dank voor uw aandacht!