Leerlijn: Mens en gezondheid

Leerlijn: Mens en gezondheid
primair onderwijs
havo/vwo onderbouw
havo/vwo bovenbouw
34: De leerlingen leren zorg te
dragen voor de lichamelijke en
psychische gezondheid van
henzelf en anderen. 35: De
leerlingen leren zich redzaam te
gedragen in sociaal opzicht, als
verkeersdeelnemer en als
consument. 37: De leerlingen
leren zich te gedragen vanuit
respect voor algemeen
aanvaarde waarden en normen.
41: De leerlingen leren over de
bouw van planten, dieren en
mensen en over de vorm en
functie van hun onderdelen.
29: De leerling leert kennis te verwerven over en inzicht te verkrijgen
in sleutelbegrippen uit het gebied van de levende en niet-levende
natuur, en leert deze sleutelbegrippen te verbinden met situaties in
het dagelijks leven. 31: De leerling leert o.a. door praktisch werk
kennis te verwerven over en inzicht te verkrijgen in processen uit de
levende en niet-levende natuur en hun relatie met omgeving en
milieu. 34: De leerling leert hoofdzaken te begrijpen van bouw en
functie van het menselijk lichaam, verbanden te leggen met het
bevorderen van lichamelijke en psychische gezondheid, en daarin
een eigen verantwoordelijkheid te nemen 35: De leerling leert over
zorg en leert zorgen voor zichzelf, anderen en zijn omgeving, en hoe
hij de veiligheid van zichzelf en anderen in verschillende leefsituaties
(wonen, leren, werken, uitgaan, verkeer) positief kan beïnvloeden
Mens en natuur: Algemene natuurwetenschappen:
Domein C, Leven
C1: Kenmerken van leven: aan leken uitleggen dat levende wezens eigenschappen bezitten om zichzelf en de soort in stand te
houden en aangeven op welke manier ze zich kunnen aanpassen aan veranderingen in hun omgeving.
C2: Mens en gezondheid: de ontwikkeling van opvattingen, technieken en producten in de gezondheidszorg kennen en positieve en
negatieve effecten daarvan bespreken.
Mens en natuur: Natuurkunde:
Domein F, Menselijk lichaam (alleen havo)
De kandidaat kan in de context van het menselijk lichaam fysiologische en fysische processen beschrijven, analyseren en verklaren en
hun functie voor de gezondheid en veiligheid toelichten: kracht, arbeid, vermogen, stroming en transport toepassen op cellen, leveren
van energie door cellen, fysische kenmerken en de invloed van omgevingsfactoren op gezondheid en veiligheid.
Domein B, Beeld- en geluidstechniek
B2. Medische beeldvorming: in de context van medische beeldvorming fysische principes en technieken beschrijven en analyseren
en hun diagnostische functie voor de gezondheid verklaren. Nr. 1 t/m 8: voortplanting en absorptie van elektromagnetische straling,
röntgenstraling, ioniserende straling, doordringend vermogen, risico's voor mens en milieu, dosisberekeningen, radioactief verval,
kerndeeltjes, α-, β- en γ-straling, achtergrondstraling, bestraling, besmetting, halveringstijd, halveringsdikte, ultrasone geluidsgolven,
digitaal opgeslagen beeldinformatie verwerken tot zichtbare beelden, pixel, beeldkwaliteit.
Domein B, Communicatie
B2. Medische beeldvorming (relatie met concept Communicatie, informatieverwerking, straling): in de context van medische
beeldvorming fysische principes en technieken beschrijven en analyseren en hun diagnostische functie voor de gezondheid verklaren.
Domein E, Straling en Materie
E3. Kern- en deeltjesprocessen (relatie met concept Communicatie, informatieverwerking, straling): Nr. 1 t/m 2: ioniserende straling,
isotopen, bestraling, stralingsdosis, halveringstijd en halveringsdikte.
Mens en natuur: Scheikunde:
Domein E, Chemie van het leven
E1 t/m E4: monitorringonderzoek van de hoeveelheid risicovolle stoffen in voedsel, water en de atmosfeer en interpretatie daarvan;
preventie en het risico van stoffen, reacties voor lucht en waterkwaliteit; industriële productie van stoffen en moleculaire kennis over
stofwisselingsreacties in levende organismen; stofwisselingsprocessen en de reacties en transport van stoffen op moleculair niveau.
E1 t/m E4: als havo + kwaliteitsonderzoek naar de kwaliteit voedsel, water, lucht en bodem en kritische evaluatie daarvan; risico
analyse van stoffen en reacties voor de lucht, bodem- en waterkwaliteit bij industriële processen; de rol van biotechnologie bij de
ontwikkeling en industriële productie van nieuwe stoffen beschrijven en hierop reflecteren vanuit maatschappelijk en ethisch
perspectief; chemische processen in levende organismen en de reacties en transport van stoffen op moleculair niveau.
Biologie:
B1:
Cel
Orgaan
Prokaryoot
Eukaryoot
Virus
Instandhou-ding/groei.
B2:
Ademhaling
Spijsvertering
Uitscheiding
Transport
Afweer
Bewegen
Homeostase
Voeding
Gezondheid
Dynamiek
Evenwicht.
B3:
- Gedrag
- Voedselrelaties.
Domein B1, Biologische eenheid
In een context biologische eenheden herkennen en de kenmerken ervan beschrijven op het niveau van moleculen, cellen, organen,
organismen, populaties, ecosystemen en de biosfeer:
de samenhang en onderlinge afhankelijkheid van biologische eenheden in eenzelfde of een ander organisatieniveau herkennen
en beargumenteren hoe de samenhang en afhankelijkheid is georganiseerd;
redeneringen hanteren waarbij vanuit een gegeven vorm van een biologische eenheid naar een bijbehorende functie wordt
gezocht, en andersom.
B1.2 t/m B1.4: (stam)cellen, cellen als onderdeel van weefsel of orgaan(stelsel), prokaryoot, eukaryoot, virus en gastheercel.
B1.2 t/m B1.4: als havo + afleiden wat een virusinfectie betekent voor gastheercel.
Domein B2, Zelfregulatie en zelforganisatie
biologische eenheden van cellulair niveau tot aan het niveau van de biosfeer reguleren en organiseren zichzelf, om zichzelf in
stand te houden en te ontwikkelen;
biologische eenheden hebben nieuwe, emergente eigenschappen vergeleken met de biologische eenheden van een niveau
lager;
de regulatie van de steeds veranderende onderlinge relaties binnen en tussen biologische eenheden;
opname, verwerking en afgifte van energie en materie, en de relaties binnen en tussen biologische eenheden.
B2.1 t/m B2.4: metabolisme, celdifferentiatie, instandhouding en groei, ademhaling, spijsvertering, uitscheiding, bloedsomloop,
afweer, bewegen, relatie tussen bouw en werking toelichten, homeostase, voeding, levenscyclus, gezondheid, evenwicht, duurzame
ontwikkeling.
Domein B3, Interactie
een biologische eenheid, van welk organisatieniveau dan ook, is voortdurend in interactie met de omgeving waaronder andere
biologische eenheden.
B3.1 t/m B3.4: gedrag, voedselrelaties.
B2.1 t/m B2.4: als havo+ relatie tussen bouw en werking uitleggen.
B3.1 t/m B3.5: als havo.