Biologische glastuinbouw de grond uit? - Wageningen UR E

Discussie over invulling spelregels binnen EU laait op
Biologische glastuinbouw
de grond uit?
De biologische afzetmarkt
trekt steeds nieuwe spelers
en afzetorganisaties
aan. Onder de vlag
van PuraNatura worden
biologische tomaten,
komkommers en paprika’s
niet langer in de grond
geteeld, maar in natuurlijk
substraat. Is dat het nieuwe
biologische telen? En: hoe
rekbaar zijn de regels?
Tekst & Foto’s Leen Janmaat
22
D
e huidige biologische normen die
in Nederland en de rest van Europa
worden toegepast, zijn voornamelijk gericht op teelt in de open lucht en niet binnen een beschermde structuur. Daarmee is
er ruimte voor afwijkende invulling van de
spelregels die gelden binnen de EU-landen.
Enkele jaren geleden stond Denemarken toe
dat glastuinders omschakelden zonder dat
de tomaten, komkommers of paprika’s in
de grond wortelen. Deze producten worden
als biologische groenten verhandeld. Buiten
Europa staan ook Amerika en Canada toe dat
biologische groenten in substraat - dus uit
de grond - worden geteeld. Inmiddels worden ook substraattomaten vanuit Nederland
naar Amerika geëxporteerd met een USDA
bio-logo. Duurzaam geteeld in natuurlijk
substraat, zonder kunstmest of bestrijdingsmiddelen, dus ‘100% (USDA) organic!’ aldus stichting PuraNatura, die als doel heeft
de grootschalige kasteelt te verduurzamen.
Inmiddels zijn aanvullende regels voor biologische glastuinbouw in voorbereiding, de
IFOAM EU-groep werkt aan voorstellen voor
specifieke productievoorwaarden bij de teelt
onder glas. Sommige landen lopen hierop
vooruit, zoals het Verenigd Koninkrijk (zie
kader). Deze aanvullingen kunnen de ontstane verschillen wellicht weer rechttrekken. Na aanpassing van de EU-verordening
ontstaat binnen Europa mogelijk een gelijk
speelveld. Maar of het internationaal zover
komt, valt te betwijfelen.
Technisch of natuurlijk
De huidige normen en regels zijn gebaseerd
op oorspronkelijke principes. IFOAM onderscheidt vier basisprincipes: 1) gezondheid, 2) ecologie, 3) eerlijk, en 4) zorg. Het
ecologische principe gaat uit van levende
ecologische systemen en kringlopen. Land4-2011 | EKOLAND
Glastuinbouw
Nieuwe regels UK
bouw in ecologische systemen betekent
voor landbouwgewassen dat wortels groeien in een levende bodem. Deze interpretatie
wordt ook in Nederland gebruikt bij de
beoordeling van teeltsystemen. Skal certificeert alleen glasgroenten die in de grond
worden geteeld. Het werken vanuit de basisprincipes, in samenwerking met de natuur zal leiden tot een natuurlijk duurzaam
systeem, is de achterliggende gedachte.
Aan de andere kant bestaan er teeltsystemen die op meerdere aspecten goed scoren in duurzaamheid. Bijvoorbeeld door
duurzaam gebruik van energie, water en/
of mineralen. Meestal zijn dit gesloten
teelt­systemen waardoor verliezen naar de
omgeving worden uitgesloten. In een gesloten s­ ysteem zijn bemesting en gewasbescherming doorgaans goed te sturen en
te beheersen. Telen in een open systeem is
meestal minder stuurbaar, hier gaan de wortels op zoek naar mineralen in plaats van dat
de mineralen naar de wortels toestromen.
Hoewel een gesloten systeem technisch
duurzaam kan zijn, is de benadering principieel anders. In zulke systemen wordt biologisch vooral geïnterpreteerd als een systeem
waarin gebruik van kunstmest en bestrijdingsmiddelen zijn verboden en duurzaamheid technisch is ingevuld. Hiertegenover
staat een complexer teeltsysteem, waarbij de
tuinder ondersteunende maatregelen neemt
om het geheel weerbaar te maken. Het schema laat zien hoe processen in elkaar grijpen
en hoe complex het biologische systeem is.
Dynamisch en statisch evenwicht
EKOLAND | 4-2011
‘PuraNatura: topsport’
Volgens de website deelt PuraNatura dezelfde basisprincipes met IFOAM: Tuinbouw
moet gebaseerd zijn op levende ecologische
systemen en kringlopen, met hen meewerken, ze versterken en in stand houden.Alleen
is de bodem vervangen door kokosmatten of
compost in zakken. De biologische grondtelers ervaren PuraNatura als een bedreiging
in hun voortbestaan. Een dergelijk teeltsysteem maakt het mogelijk om meer en efficiënter te produceren tegen lagere kosten,
is de veronderstelling.
In het Verenigd Koninkrijk stelt de Soil Association
nieuwe normen vast voor de teelt van biologische
gewassen in kassen en tunnels. Zij stelt de volgende
aanvullende regels voor: • Vruchtbaarheid: Ieder bedrijf overlegt een plan
voor vruchtbaarheidsbeheer, waaruit blijkt dat het
systeem het gebruik van nutriënten maximaliseert
en de bodemgezondheid en -vruchtbaarheid stimuleert. Het plan laat zien op welke duurzame manieren de teler de bodemvruchtbaarheid stimuleert.
• Energie: Wanneer fossiele brandstof wordt
gebruikt om de groenten te verwarmen, moet de
producent een energieplan opstellen waarin staat
hoe hij/zij de komende vijf jaar het gebruik van
hernieuwbare energie of warmte-krachtkoppeling
wil vergroten.
• Vruchtwisseling: Producenten die niet aan vruchtwisseling doen, moeten een plan kunnen overleggen om de bodem- en gewasgezondheid te stimuleren en waarin staat hoe zij omgaan met mogelijke
problemen (zoals ziekten- en plaagbeheersing).
sen in hun duurzaamheidconcepten. Dat
verschillende EU-landen anders aankijken
tegen biologische glastuinbouw begrijpen
we goed, in ieder land is de situatie anders.
Zo hebben ze in Spanje geen kas of verwarming nodig om tomaten te telen.”
‘Niet uit te leggen’
Peter Jens, woordvoerder namens Pura­
Natura, licht toe: “Om binnen ons PuraNatura systeem biologische producten te
telen, bedrijven de glastuinders topsport,
in die zin verdienen we een speciale plaats
in het groenteschap. Ook PuraNatura telers
baseren zich op de IFOAM-principes en zij
doen dit op een wijze zoals zij vinden dat ze
dit moeten doen. Voor ons valt het PuraNatura teeltsysteem binnen de principes en we
zijn trots op de 100% USDA organic certificering. De overheid of EU zal beslissen of
de teelt straks past binnen de EU-regels of
nationale interpretaties. PuraNatura richt
zich op supermarkten die ons teeltconcept
en USDA-gecertificeerde producten inpas-
Leo Verbeek, voorzitter van de productwerkgroep biologische glasgroenten, is
bezorgd over de ontwikkelingen: “Als deze
ontwikkeling doorgaat, worden we snel
verdrongen uit de markt. Dat gebeurt nu al
in Amerika. Onze inzet is om het principe
van de grondteelt te behouden. Anders blijft
er weinig verschil over tussen gangbaar en
biologisch. Het verhaal is niet langer uit te
leggen aan de consument die nog steeds een
hogere prijs betaalt voor biologische tomaten. Op dit moment hebben we de meerprijs
hard nodig. Door groter aanbod verdwijnt
de meerprijs snel en kunnen we niet langer
rendabel produceren. Zolang PuraNatura
onder eigen merk producten afzet, hebben
wij daar geen problemen mee. Maar als dit
met een bio-keurmerk gebeurt, verliest het
biologische product aan waarde. In dat geval kunnen we onze biologische kassen wel
sluiten.”
Leen Janmaat werkt bij het Louis Bolk Instituut
23