Communicatie Ontwikkeling Dienstverlening Expertise De meerwaarde van een totaalprofiel in de handelingsgerichte diagnostiek Charlotte Mostaert Annelies Aerts 2 Van mankement tot talent Handelingsgerichte diagnostiek • Adviseringsgerichte diagnostiek • Transactioneel referentiekader • Aandacht voor protectieve/positieve factoren 3 Van mankement tot talent Handelingsgerichte diagnostiek • Aanmelding • Intakefase • Strategiefase • Onderzoeksfase • Integratiefase • Indicatiestelling en advies 4 Van mankement tot talent Handelingsgerichte diagnostiek • Aanmelding − Hulpvraag − Verwachtingen aftoetsen − Eventuele doorverwijzing 5 Van mankement tot talent Handelingsgerichte diagnostiek • Intakefase − Taakanalyse − Pedagogisch-didactische factoren − Psychologische factoren − Bijkomende informatie 6 Van mankement tot talent Handelingsgerichte diagnostiek • Strategiefase − Multidisciplinair overleg • Klachtenanalyse en voorlopige probleemsamenhang • Onderzoekshypothesen • Keuze onderzoeksmiddelen 7 Van mankement tot talent Handelingsgerichte diagnostiek • Onderzoeksfase − Hypothesetoetsing 8 Van mankement tot talent Handelingsgerichte diagnostiek • Integratie Protectieve factoren gezin/school Positieve factoren kind Moeilijkheden 9 Van mankement tot talent Handelingsgerichte diagnostiek • Indicatie 10 Van mankement tot talent Moeilijkheden Positieve factoren kind Individueel aangepaste adviezen Protectieve factoren gezin/school Casus: Marie 11 Van mankement tot talent Aanmelding • Marie – 7 jaar (7;9) – start derde leerjaar • Leesontwikkeling zeer moeizaam • Aanmelding op eigen initiatief • Hulpvraag − Onderliggende leerstoornis? − Advies op vlak van begeleiding voor komend schooljaar 12 Van mankement tot talent Intakefase Taakanalyse • Huidige leesmoeilijkheden − Weinig leesplezier − Leestempo zeer traag − Letteromkeringen − Radend lezen − Gebruik van een volgvinger noodzakelijk − Begrijpend lezen moeilijk 13 Van mankement tot talent Intakefase Taakanalyse • Huidige spellingmoeilijkheden − Fonetisch schrijven − Wisselende prestaties • Aanvullende gegevens − Moeite met vraagstukken wegens leesmoeilijkheden 14 Van mankement tot talent Intakefase Pedagogisch-didactische factoren • Kleuteronderwijs − Geen moeilijkheden • Lager onderwijs − Leesmoeilijkheden domineren • Eind L1: geen AVI niveau • Midden L2: AVI 1 • Eind L2: AVI 2 − Intensieve leesondersteuning op school (zorgleerkracht) • Vanaf dit schooljaar minder ondersteuning mogelijk − Extra oefenen thuis (moeder) 15 Van mankement tot talent Intakefase Psychologische factoren • Cognitieve factoren − Vlug afgeleid − Onthouden van meervoudige opdrachten is moeilijk 16 Van mankement tot talent Intakefase Bijkomende informatie • Gezinssituatie − Langs vaderszijde verschillende familieleden met dyslexie − Moeder ondervindt ook leesmoeilijkheden • Ontwikkelingsverloop − Taal: OK − Motoriek: OK − Medisch: vaak oorontstekingen → diabolo’s 17 Van mankement tot talent Onderzoeksfase Onderkennende diagnose • Technisch lezen op grafeemniveau (Grafementoets – CITO, 2009) Ruwe score Tijd 34/34 37 sec. − Kwalitatieve beoordeling • Eerder traag leestempo • Verschillende zelfcorrecties • Twijfel bij tweetekenklanken 18 Van mankement tot talent Onderzoeksfase Onderkennende diagnose • Technisch lezen op woordniveau − Kwantitatieve beoordeling (DMT – CITO, 2009) Kaart Aantal Aantal gelezen fouten woorden Ruwe score Zone Kaart 1 43 1 42 D Kaart 2 23 0 23 E Kaart 3 14 3 11 E − Kwalitatieve beoordeling Zwakke tot zeer zwakke score t.o.v. eind L2 • Leestempo daalt bij clusters en meerlettergrepige woorden (→ syllabisch decoderen) 19 Van mankement tot talent Onderzoeksfase Onderkennende diagnose • Technisch lezen op tekstniveau 1994; normen Boonen, 2006) (AVI – Visser et al., − Kwantitatieve beoordeling AVI Tijd Aantal fouten Niveau 2 2’11” 1 Beheerst 3 3’53” 5 Frustratie − Kwalitatieve beoordeling • Traag leestempo • Veel zelfcorrecties 20 Van mankement tot talent Onderzoeksfase Onderkennende diagnose • Spellen op grafeemniveau et al., 1997) − Resultaat: 33/36 − Fouten • b/d omkering • a/aa • ‘ui’ niet correct gevormd 21 Van mankement tot talent (Letterdictee – Struiksma Onderzoeksfase Onderkennende diagnose • Spellen op woordniveau Reitsma, 1999) (PI-dictee – Geelhoed en − Kwantitatieve beoordeling Ruwe score Percentielscore 38 2 Zeer zwakke score t.o.v. eind L2 − Kwalitatieve beoordeling • Voorkomen van basis- en regelfouten » Bv. clusterreductie, korte klank/lange klank » Bv. woorden met gt/cht 22 Van mankement tot talent Onderzoeksfase Onderkennende diagnose • Spellen op zinsniveau tweede leerjaar – Dudal, 2003) (Genormeerd auditief dictee eind − Resultaat: 7/20 − Observaties • Vaak omissie van eindletters • Traag schrijftempo 23 Van mankement tot talent Onderzoeksfase Aanvullend cognitief profiel • Orthografische deelvaardigheden Taak Score Visuele discriminatie van letters (C.O.B., Leuven) 77/78 Visuele discriminatie van woorden (C.O.B., Leuven) 72/75 Visuele synthese van CVC-woorden (Struiksma et al., 1997) 32/32 Visuele synthese van CCVC- en CVCC-woorden (Struiksma et al., 1997) 32/32 − Kwalitatieve beoordeling • Vaak zelfcorrectie bij visuele synthese 24 Van mankement tot talent Onderzoeksfase Aanvullend cognitief profiel • Fonologische deelvaardigheden Taak Score Auditieve analyse (Struiksma et al., 1997) 11/15 Auditieve synthese (CITO, 2009) 17/20 − Kwalitatieve analyse • Foutenlast stijgt bij clusterwoorden 25 Van mankement tot talent Onderzoeksfase Aanvullend cognitief profiel • Begrijpend lezen (Leesbegripvragen bij AVI 2) Taak Score Navertellen 7/11 Woordbetekenissen 2/2 Zinsbetekenissen 2/2 Interpreteren van persoonlijke voornaamwoorden 1/2 Voorstellingsniveau 1/8 Inhoudsvragen 4/5 − Kwalitatieve score Globaal: voldoende score • Belangrijkste elementen uit de tekst worden aangehaald 26 Van mankement tot talent Onderzoeksfase Aanvullend cognitief profiel • Aanvullend intelligentieonderzoek Intern consistent 27 Verbaal IQ Ruwe score Normscore Informatie 6 6 Overeenkomsten 10 11 Rekenen 14 10 Woordkennis 20 9 Begrijpen 8 7 (Cijferreeksen) (8) (7) Van mankement tot talent Onderzoeksfase Aanvullend cognitief profiel • Aanvullend intelligentieonderzoek Niet intern consistent 28 Ruwe score Normscore 16 11 46 10 Plaatjes Ordenen 12 7 Blokpatronen 48 15 Figuur Leggen 33 15 (Symbolen Vergelijken) (Doolhoven) (33) (13) (10) (6) Performaal IQ Onvolledige Tekeningen Substitutie Van mankement tot talent Significant zwak Significant sterk Onderzoeksfase Aanvullend cognitief profiel • Aanvullend intelligentieonderzoek IQ Verbaal IQ Performaal IQ Totaal IQ Disharmonisch op schaal- en factorniveau 29 Van mankement tot talent Intelligentiequotiënt BI 91 95%-niveau [84-99] 112 benedengemiddeldgemiddeld [100-120] 100 gemiddeldbovengemiddeld [93-107] Onderzoeksfase Aanvullend cognitief profiel • Aanvullend intelligentieonderzoek IQ-factoren Intelligentiequotiënt BI 95%-niveau 30 Verbaal Begrip (VB) 89 [82-98] Perceptuele Organisatie (PO) 113 [101-122] Verwerkingssnelheid (VS) 108 [96-117] Van mankement tot talent Integratiefase Protectieve factoren omgeving Sterke vaardigheden Marie Risicofactoren omgeving 31 Van mankement tot talent Zwakke vaardigheden Indicatiestellingfase • Op basis van hulpvraag en individueel sterkte- zwakte profiel: − Adviezen op maat 32 Van mankement tot talent Fonologische deelvaardigheden Auditieve analyse Orthografische deelvaardigheden Auditieve synthese Visuele discriminatie Visuele synthese Klank- tekenkoppeling Spelling Grafeem- woordniveau Technisch lezen Woord - tekstniveau Verbaal begrip 33 Begrijpend lezen Visuele vaardigheden Motivatie/leesplezier Auditief korte termijngeheugen Hulp moeder Moeite onthouden dictee Ondersteuning op school Fonologische deelvaardigheden Auditieve analyse Orthografische deelvaardigheden Auditieve synthese Visuele discriminatie Visuele synthese Klank- tekenkoppeling Spelling Grafeem- woordniveau Technisch lezen Woord - tekstniveau Verbaal begrip Moeite onthouden Ondersteunen leerkracht dictee Begrijpend lezen Motivatie/leesplezier 34 Hulp moeder •Aanstellen van buddy •Vooraan in de klas Visuele vaardigheden •Overlegmomenten ouders •Toelichting dyslexie aan klasgenoten Auditief korte termijngeheugen Ondersteuning op school Fonologische deelvaardigheden Auditieve analyse Orthografische deelvaardigheden Auditieve synthese Visuele discriminatie Visuele synthese Klank- tekenkoppeling Spelling Grafeem- woordniveau Technisch lezen Woord - tekstniveau Verbaal begrip Begrijpend lezen Motivatie/leesplezier 35 Hulp moeder Moeite onthouden dictee Visuele vaardigheden Logopedische Auditief korte termijngeheugen therapie Ondersteuning op school Fonologische deelvaardigheden Auditieve analyse Orthografische deelvaardigheden Auditieve synthese Visuele discriminatie Visuele synthese Klank- tekenkoppeling Spelling Grafeem- woordniveau Technisch lezen Woord - tekstniveau Verbaal begrip Begrijpend lezen Motivatie/leesplezier 36 Hulp moeder Moeite onthouden dictee Visuele vaardigheden Auditief korte termijngeheugen Onderwijsfaciliteiten (bv.) •Nakijken nota’s •Schrijfopdrachten: inhoud eerder dan spelling •Aanleggen onthoudmapje •Ondersteunende hulpmiddelen •Aanpassen huistaken (bv. minder oefeningen) Ondersteuning op school Fonologische deelvaardigheden Auditieve analyse Orthografische deelvaardigheden Auditieve synthese Visuele discriminatie Visuele synthese Klank- tekenkoppeling Spelling Grafeem- woordniveau Technisch lezen Woord - tekstniveau Verbaal begrip 37 Begrijpend lezen Visuele vaardigheden Motivatie/leesplezier Auditief korte termijngeheugen Hulp moeder Moeite onthouden dictee Toetsfaciliteiten(bv.) •Invuldictees •Verlagen tijdsdruk •Aangepaste quotering •Mondelinge i.p.v. schriftelijke Ondersteuning op toets school Fonologische deelvaardigheden Auditieve analyse Orthografische deelvaardigheden Auditieve synthese Visuele discriminatie Visuele synthese Klank- tekenkoppeling Spelling Grafeem- woordniveau Technisch lezen Woord - tekstniveau Verbaal begrip Begrijpend lezen Motivatie/leesplezier Onderwijsfaciliteiten(bv.) •Toelaten ondersteunende hulpmiddelen •Het ter beschikking stellen van digitale bestanden moeder •AanpassenHulp huistaken 38 Moeite onthouden dictee Visuele vaardigheden Auditief korte termijngeheugen Ondersteuning op school Fonologische deelvaardigheden Auditieve analyse Orthografische deelvaardigheden Auditieve synthese Visuele discriminatie Visuele synthese Klank- tekenkoppeling Spelling Grafeem- woordniveau Technisch lezen Woord - tekstniveau Verbaal begrip Begrijpend lezen 39 Moeite onthouden dictee Visuele vaardigheden Auditief korte termijngeheugen Motivatie/leesplezier Onderwijsfaciliteiten(bv.) •Teksten begrijpend lezen op voorhand ter beschikking stellen. Bij voorkeur d.m.v. schematische voorstelling Hulp moeder Ondersteuning op school Fonologische deelvaardigheden Auditieve analyse Orthografische deelvaardigheden Auditieve synthese Visuele discriminatie Visuele synthese Klank- tekenkoppeling Spelling Grafeem- woordniveau Technisch lezen Woord - tekstniveau Verbaal begrip Begrijpend lezen Visuele vaardigheden Motivatie/leesplezier Auditief korte termijngeheugen Toetsfaciliteiten(bv.) •Verlagen tijdsdruk •Voorlezen toetsvragen Hulp moeder 40 Moeite onthouden dictee Ondersteuning op school Fonologische deelvaardigheden Auditieve analyse Orthografische deelvaardigheden Auditieve synthese Visuele discriminatie Visuele synthese Klank- tekenkoppeling Aandacht voor welbevinden Technisch lezen •Psychoeducatie Woord - tekstniveau •Voorlezen •Luisterboeken •Boekenpret en leesplezier 41 Spelling Grafeem- woordniveau Verbaal begrip Begrijpend lezen Visuele vaardigheden Motivatie/leesplezier Auditief korte termijngeheugen Hulp moeder Moeite onthouden dictee Ondersteuning op school Fonologische deelvaardigheden Auditieve analyse Orthografische deelvaardigheden Auditieve synthese Visuele discriminatie Visuele synthese Klank- tekenkoppeling Spelling Grafeem- woordniveau Technisch lezen Woord - tekstniveau Verbaal begrip 42 Begrijpend lezen Visuele vaardigheden Motivatie/leesplezier Auditief korte termijngeheugen Hulp moeder Toekomst •Voorleessoftware (lezen-spellen) •Digitale leer- en werkboeken •Preteaching Frans Moeite onthouden dictee Ondersteuning op school Fonologische deelvaardigheden Auditieve analyse Orthografische deelvaardigheden Auditieve synthese Visuele discriminatie Visuele synthese Klank- tekenkoppeling Spelling Grafeem- woordniveau Technisch lezen Woord - tekstniveau Verbaal begrip Versterken protectieve factoren •Psycho-educatie Begrijpend lezen Visuele vaardigheden •Sprankel •Let op Auditief korte termijngeheugen Motivatie/leesplezier 43 Hulp moeder Moeite onthouden dictee Ondersteuning op school Contact Directie CODE Astrid Geudens: [email protected] Coördinatie ‘Leerstoornissen’ Maaike Loncke: [email protected] Leerstoornissen Communicatie Ontwikkeling Dienstverlening Expertise Annelies Aerts: [email protected] Jolien De Brauwer: [email protected] Vera Janssens: [email protected] Ellen Meersschaert: [email protected] Charlotte Mostaert: [email protected]