Lectoraat Sport, Voeding en Leefstijl

Lectoraat Sport, Voeding en Leefstijl
Samenvatting seminar Maagdarmklachten tijdens inspanning en de rol van probiotica
9 juni 2008
Lezing Maagdarmklachten tijdens inspanning: Rinze ter Steege, MSc
Lezing De rol van probiotica: prof. dr. Gert Jan Schaafsma
Moderator: Joris Hermans, MSc
Maagdarmklachten tijdens lichamelijke inspanning (Rinze ter Steege, MSc)
Er zijn verschillende studies gedaan naar de relatie tussen maagdarmklachten en
lichamelijke inspanning. De uitkomsten van de studies verschillen nogal waardoor een
eenduidig ontstaansmechanisme nog niet vastgesteld kan worden. Er worden
prevalentiecijfers genoemd van 40-60%. Andere onderzoeken laten zien dat ongeveer 3%
van de sporters serieuze klachten rapporteert tijdens en direct na inspanning. De definitie
van maagdarmklachten speelt een belangrijke rol bij de interpretatie van de literatuur. In de
praktijk betekent dit dat de anamnese erg belangrijk is. Het kan gaan om strikt
inspanningsgerelateerde klachten (zijsteek, non-occlusive maagdarmischemie), eerste
presentatie van onderliggende pathologie (gastro-oesofageale reflux, trancus coeliacus
bandje) of exacerbatie van in rust bestaande klachten (prikkelbare darm, functionele
dyspepsie, reflux). Ten aanzien van de behandeling bestaan er nog weinig evidence based
interventies. Het gaat dan vaak om eet en drinkadviezen tijdens en rondom de inspanning
(concentratie van dranken, tijdstip en samenstelling voeding), planmatig toiletbezoek en het
trainen van de buikspieren. Een van de oorzaken voor het ontstaan van klachten is mogelijk
de verandering van de bloedstroom tijdens lichamelijke inspanning; er zal een redistributie
optreden waardoor er meer bloed beschikbaar komt voor spieren en huid ten kosten van het
splanchnisch gebied. De activiteit van het orthosympatisch zenuwstelsel, de spierreceptoren
en de (post)prandiale status beïnvloeden de redistributie. Bij warme klimatologische
omstandigheden zal de invloed van orthosympatisch zenuwstelsel nog sterker worden
waardoor er nog meer bloed aan het splanchnisch gebied onttrokken wordt. Over het
algemeen lijken jongeren meer last te hebben dan ouderen; mogelijk dat de hogere
adrenalinespiegels bij jongeren hier een rol in spelen (meer vasoconstrictie). De hoge
orthosympatische activiteit tijdens lichamelijke inspanning heeft ook een vertragende werking
op de motiliteit van de maag en het duodenum.
Wanneer er sprake is van een maagdarmischemie kan het advies gegeven worden om niet
te hard in te spannen (HF-meter), juist wel een beetje te blijven eten en drinken om de
doorbloeding te stimuleren, het gebruik van protonpompremmers (verlaagt O2 behoefte).
Uiteraard altijd in nauw overleg met sportdiëtist en arts. Vraagtekens worden nog gesteld bij
de behandeling met extra vitamine C (verminderring endotoxemie?). In rustsituaties kunnen
vaatverwijders voorgeschreven worden, maar tijdens lichamelijke inspanning bestaan
hiervoor mogelijk contra-indicaties.
Ten aanzien van de zogenaamde “zijsteek” kan nog opgemerkt worden dat het nog steeds
een raadsel blijft wat nu precies de oorzaak is. Meest recente hypotheses gaan uit van een
lichte vorm van buikvliesontsteking en/of een spier/ligament probleem. Tijdens hardlopen
lijken tips als het aanspannen van de buikspieren, “pursed lip breathing” en het dragen van
een strakkere riem om de buik te kunnen helpen.
De rol van probiotica (prof. dr. Gert-Jan Schaafsma)
De rol van probiotica in relatie tot lichamelijke inspanning is nog in ontwikkeling, maar lijkt
relevant en (veel) belovend te zijn. Mogelijke effecten liggen op het gebied van 1) een
reductie van het aantal infecties (respiratoire en gastro-intestinaal), 2) reductie van gastointestinale discomfort en 3) een reductie in inflammatoire reacties.
Tot nu toe zijn er nog weinig onderzoeken naar voedingssupplementen die ten aanzien van
het imuunsysteem tijdens lichamelijke inspanning een positief effect lieten zien. Enkele
onderzoeken tonen mogelijk een positief effect van vitamine C (reductie in URTI-risico bij
duursport). Maar er zijn ook negatieve effecten van grote hoeveelheden vitamine C bekend
(urinewegstenen, lage Cu opname, te sterke Fe opname).
Het infectierisico zou verlaagt kunnen worden door het gebruik van een adequate voeding
met een voldoende inname van koolhydraten en vocht. Mogelijk dat suppletie van BCAA,
glutamine, Echinacea purpurea een effect zou kunnen hebben. Meer onderzoek hiernaar
moet gedaan worden. De rol van probiotica is in dit kader ook een interessante. Er zijn
steeds meer onderzoeken die duiden op een mogelijke (positieve) relevantie. Probiotica
beïnvloeden de barrièrefunctie van de darm positief met uiteindelijk een positief effect op de
immuniteit.
Het functioneren van het maagdarmstelsel tijdens lichamelijke inspanning speelt een
belangrijke rol bij het ontstaan van klachten. Een belangrijk aspect hierbij is de motiliteit. Ook
ten aanzien van deze motiliteit lijken probiotica mogelijk een positieve rol te spelen.
Er zijn vele definities van probiotica. Veelal gaat het om levende micro-organismen die in
bepaalde hoeveelheden een positief effect op de gezondheid hebben die verder gaan dan de
effecten van een reguliere adequate voeding.