Factsheet gezondheid van vrouwen en mannen

Factsheet gezondheid van vrouwen en mannen
Aandeel vrouwen en mannen dat in het afgelopen jaar last heeft gehad van de 10 meest
voorkomende langdurige aandoeningen/ziekten bij vrouwen*, 2011/2012
1
migraine of ernstige hoofdpijn
18,79,1
4
aandoening nek of schouder
10,16,6
2
hoge bloeddruk
17,413,8
7
astma, chronische bronchitis, cara
8,4
6,8
10
suikerziekte totaal
4,2
4,8
9
chronisch eczeem
5,4
5
4,7
aandoening rug
8,8
7,4
8
aandoening elleboog, pols of hand
6,7
4,1
6
incontinentie
8,8
2,3
3
gewrichtsslijtage heupen of knieën
aandeel vrouwen in procenten
van alle vrouwen
17,09,5
aandeel mannen in procenten
van alle mannen
1
rangorde meest voorkomende
langdurige aandoeningen/
ziekten bij vrouwen
(1=meest voorkomend)
* Bron: cbs StatLine,
Gezondheidsenquête 2011/2012
Gezondheid en ziekte
Lichamelijke aandoeningen en ziektes
Ervaren gezondheid
Alle langdurige aandoeningen in de top-10 (zie
infographic voorblad) komen bij vrouwen en
mannen in 2011-2012 meer voor dan in 2005-2007
(verg. Keuzenkamp en Van Mens-Verhulst 2009).
Veroudering van de bevolking, maar ook bijvoorbeeld verbeterde diagnostiek en een hoger percentage overgewicht (diabetes) spelen hier een rol.
Percentage vrouwen en mannen
die eigen gezondheid ervaren als
minder dan goed
allen
2218
Vrouwen hebben vaker dan mannen meerdere
aandoeningen tegelijk (multi-morbiditeit).
Turkse
migranten
38
Percentage vrouwen en mannen met
1, 2 of 3 langdurige aandoeningen/
ziektes
1 langdurige aandoening
Marokkaanse
migranten
25
19
Surinaamse
migranten
24,123,3
2 langdurige aandoeningen
20
28
19
Antilliaanse
migranten
13,09,5
27
21
3 langdurige aandoeningen
Bron: cbs StatLine, Gezondheidsenquête
2011/2012, scp, Survey Integratie Minderheden 2010
16,39,3
Bron: cbs StatLine, Gezondheidsenquête
2011/2012
Psychische problemen
Door vrouwen en mannen
gerapporteerde psychische
problemen
score < 60 mhi*
12,98,9
* Mental Health Inventory, een meetinstrument met vragen over nervositeit,
neerslachtigheid en geluk
Bron: cbs StatLine, Gezondheidsenquête
2011/2012
Voorkomen van psychische problemen in afgelopen
12 maanden (vrouwen en mannen 18-64 jaar,
in procenten, 2008-2009)
o
o↗
+
stemmingsstoornis
7,44,8
waarvan depressie
6,34,1
angststoornis
12,57,7
middelenstoornis
3,67,6
waarvan alcoholafhankelijkheid
1,85,5
Bron: De Graaf et al. 2010, Trimbos-instituut
(Nemesis-2, 2008-2009)
Levensverwachting, ziektelast en doodsoorzaken
Levensverwachting en ziektelast
Doodsoorzaken
Levensverwachting bij geboorte en op 65-jarige
leeftijd, vrouwen en mannen, 1980-2012
Belangrijkste doodsoorzaken in percentage van het
aantal overleden vrouwen en mannen, 2012
100
hart- en vaatziekten
2012
82,8
79,1
80
27,926,5
kanker
60
27,234,7
40
2012
21,2
18,3
20
ziekten van de
ademhalingsorganen
9,7
0
1981
1991
2001
2011
levensverwachting bij geboorte vrouwen
levensverwachting bij geboorte mannen
levensverwachting op 65-jarige leeftijd vrouwen
levensverwachting op 65-jarige leeftijd mannen
10,9
psychische stoornissen
8,3
3,8
ziekten van zenuwstelsel
en zintuigen
Bron: cbs StatLine, Doodsoorzakenstatistiek
4,4
3,4
Levensverwachting, gezonde levensverwachting en levensverwachting zonder chronische ziekten, mannen en vrouwen,
2012
niet-natuurlijke
doodsoorzaken
4,0
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
5,0
ziekten van spijsverteringsorganen
4,0
3,4
endocriene, voedings- en
stofwisselingsziekten
2,8
als minder dan goed ervaren gezondheid
2,3
Bron: cbs StatLine, Doodsoorzakenstatistiek
een of meer chronische aandoeningen
Bron: cbs StatLine, Gezondheidsenquête 2011/2012
Totaal aantal overleden vrouwen en mannen, 2012
De ziektelast is een getal dat wordt bepaald door:
- het aantal mensen dat aan de ziekte lijdt
- de ernst van de ziekte
- de sterfte aan de ziekte
- de leeftijd waarop de ziekte optreedt.
De totale ziektelast is voor vrouwen iets groter dan voor
mannen. Het verschil komt vooral door een grotere ziektelast van psychische stoornissen en aandoeningen aan
het bewegingsapparaat bij vrouwen. De ziektelast van
hart- en vaatziekten is echter iets groter bij mannen dan
bij vrouwen (Gommer et al. 2010 ).
†
†
72.906
67.907
Bron: cbs StatLine, Doodsoorzakenstatistiek
Doodsoorzaken (vervolg)
Mannen overlijden veel vaker aan kanker dan vrouwen,
maar vrouwen overlijden (iets) vaker aan hart- en vaatziekten.
Vrouwen sterven vaker door psychische stoornissen dan
mannen. Hierbij gaat het meestal om dementie op hoge
leeftijd.
Meer mannen dan vrouwen overlijden aan nietnatuurlijke doodsoorzaken; bij mannen is het de vierde
doodsoorzaak. Mannen plegen vaker zelfmoord en
zijn veel vaker slachtoffer van verkeersongevallen en
geweldsmisdrijven dan vrouwen.
Belangrijkste doodsoorzaken van vrouwen en mannen, 1950-2012
hart- en vaatziekten als doodsoorzaak bij vrouwen en mannen
450
400
350
300
250
200
1950
1958
1966
1974
1982
1990
1998
2006 2012
kwaadaardige nieuwvormingen als doodsoorzaak bij vrouwen
en mannen
300
250
200
150
100
1950
1958
man
1966
1974
1982
vrouw
1990
1998
2006 2012
Sinds de jaren tachtig is de sterfte van vrouwen en mannen aan hart- en vaatziekten flink afgenomen als gevolg
van betere behandeling en meer preventie. De sterfte aan
kanker is iets toegenomen. Weliswaar is het risico om aan
kanker te overlijden gedaald, maar het aantal mensen dat
kanker krijgt, stijgt door de vergrijzing. Bij vrouwen is de
sterfte aan borstkanker gedaald, maar de sterft aan longkanker toegenomen doordat vrouwen 20-30 jaar geleden
veel meer zijn gaan roken.
Zorggebruik
Contact met zorgaanbieders
Medicijngebruik in de afgelopen 2 weken, percentage
vrouwen en mannen, 2012
Percentage vrouwen en mannen met contact in
afgelopen jaar, 2012
door arts voorgeschreven
medicijnen
huisarts
7766
4133
specialist
42
zelfzorgmiddelen
34
38
27
Bron: cbs StatLine, Gezondheidsenquête 2012
tandarts
80
77
fysio- en
oefentherapeut
24
18
Medicijnen worden niet of nauwelijks op vrouwen uitgetest. De werking van medicijnen kan voor vrouwen en
mannen verschillen. Ook hebben vrouwen vaker (1,5 tot
1,7 keer) last van bijwerkingen van medicijnen dan mannen (ZonMw 2012).
Bron: cbs StatLine, Gezondheidsenquête 2012
Percentage vrouwen en mannen met opname in
afgelopen jaar, 2012
ziekenhuisopname
(met overnachting)
7
6
Mantelzorg is gedefinieerd als hulp die mensen in de
afgelopen twaalf maanden hebben gegeven aan hun
zieke of gehandicapte huisgenoten, familieleden of
vrienden.
Mantelzorgers van 18 jaar en ouder
percentage vrouwen en mannen, 2009
dagopname
ziekenhuis
8
Mantelzorg
7
Bron: cbs StatLine, Gezondheidsenquête 2012
61
39
Vrouwen hebben meer contacten dan mannen met
artsen en fysiotherapeuten. Vooral het verschil in bezoek
van/contact met de huisarts is groot. Dat verschil heeft
te maken met bezoek/contacten van vrouwen vanwege
anticonceptie, zwangerschap en bevalling (Lagro-Janssen
en Noordenbos 1997) en met de gemiddeld hogere leeftijd van vrouwen (Hupkens en Swinkels 2013).
In de tweedelijns geestelijke gezondheidszorg vinden
ongeveer evenveel behandeltrajecten plaats bij mannen en vrouwen. Bij vrouwen werden in 2010 de meeste
behandelingen gegeven voor stemmingsstoornissen,
angststoornissen en aanpassingsstoornissen. Bij mannen
waren de drie belangrijkste groepen: stoornissen in de
kindertijd (o.a. adhd), stemmingsstoornissen en aan middelengebruik gebonden stoornissen (cbs, dis).
Bron: De Boer en Keuzenkamp, 2009
Vrouwelijke en mannelijke mantelzorgers geven even
vaak emotionele steun. Vrouwen doen wat vaker huishoudelijke taken en persoonlijke verzorging, mannen
doen wat vaker de administratie. De sekseverschillen zijn
echter niet zo groot als vaak wordt gedacht.
De duur (aantal maanden) en intensiteit (aantal uren per
week) van de mantelzorg die vrouwen en mannen verlenen, verschillen niet.
Vrouwelijke mantelzorgers voelen zich zwaarder belast
dan mannelijke mantelzorgers. Dit geldt zowel voor werkende als niet-werkende mantelzorgers.
Literatuur en bronnen
Boer, Alice de en Saskia Keuzenkamp (2009). Vrouwen, mannen en mantelzorg. Beelden en feiten.
Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau.
cbs (2013). Gezondheid en zorg in cijfers 2013. Den Haag: Centraal Bureau voor de Statistiek.
cbs StatLine. Gegevens over langdurige aandoeningen, levensverwachting en doodsoorzaken.
Gommer, A.M., N. Hoeymans en M.J.J.C. Poos. Ziektelast in daly’s: Welke verschillen zijn er
tussen mannen en vrouwen? In: Volksgezondheid Toekomst Verkenning. Nationaal Kompas
Volksgezondheid. Bilthoven: rivm (geraadpleegd via http://www.nationaalkompas.nl/
gezondheid-en-ziekte/sterfte-levensverwachting-en-daly-s/ziektelast-in-daly-s/welkeverschillen-zijn-er-tussen-mannen-en-vrouwen).
Graaf, Ron de, Margreet ten Have en Saskia van Dorsselaer (2010). De psychische gezondheid van
de Nederlandse bevolking. nemesis-2: Opzet en resultaten. Utrecht: Trimbos-instituut.
Hupkens, Christianne en Henk Swinkels (2013). Ongeveer drie kwart bezoekt jaarlijks huisarts
en tandarts. In: cbs-Webmagazine, 2 juli 2013 (geraadpleegd via: http://www.cbs.nl/nl-NL/
menu/themas/gezondheid-welzijn/publicaties/artikelen/archief/2013/2013-3854-wm.htm).
Keuzenkamp, Saskia en Janneke van Mens-Verhulst. Gezondheid: In: A. Merens en
B. Hermans (2009). Emancipatiemonitor 2008, p. 250-274. Den Haag: Sociaal en Cultureel
Planbureau/Centraal Bureau voor de Statistiek.
Lagro-Janssen, Toine en Greta Noordenbos (1997). Sekseverschillen in ziekte en gezondheid.
Nijmegen: sun.
Sociaal en Cultureel Planbureau, Survey Integratie Minderheden 2010.
ZonMw (2012). Vrouwen zijn anders. ZonMw-Signalement Seksespecifieke gezondheidszorg. Den Haag:
ZonMw.
Colofon
Samenstelling: Ans Merens, Sociaal en Cultureel Planbureau
Vormgeving: bureau Stijlzorg, Utrecht
Foto voorzijde: Ien van Laanen, Geldermalsen
December 2013