GB AB 1e termijn - Gemeentebelangen Noordenveld

Algemene beschouwingen 1e termijn, begroting 2016
Gemeentebelangen Noordenveld
Uw belang, ònze koers!
Algemeen
Een jaar voorbij, bewogen en waardig afscheid genomen van burgemeester Hans van der
Laan en binnenkort een hartelijk welkom voor onze nieuwe burgemeester Klaas Smid. De
Nederlandse economie groeit, er is sprake van een aantrekkende woningmarkt en de
werkloosheid neemt, zij het langzaam, af. Goede berichten wat betreft de voorgenoemde
economische ontwikkelingen. De vluchtelingenproblematiek op wereld/ Europees/ landelijk
niveau en daarmee ook op gemeentelijke schaal overschaduwt deze positieve
uitgangspunten echter.
Vluchtelingen
De voortdurende oproep van Gemeentebelangen om ons als gemeente te focussen, om op
gemeentelijk niveau keuzes te maken, kunnen we ook doortrekken in de programma-aanpak
wat betreft de vluchtelingen. Waar zijn we goed in? Wat zijn onze mogelijkheden en wat
moet er gebeuren?
Opvang van 600 vluchtelingen voor de korte termijn is de inzet die is gevraagd door het
Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) en geleverd door Noordenveld. De ‘beschikbare
ruimten in Veenhuizen’ worden hiervoor benut. Eigenlijk valt hier een historische link te
leggen. Veenhuizen, een locatie waar paupers, bedelaars en wezen voor een in die tijd en
context een zo waardig mogelijk bestaan kregen. Veenhuizen, nu als een steunpunt van de
eerste opvang van vluchtelingen, berooid uit vaak door oorlog geteisterde gebieden. Alle
beschikbare vrijwilligersinzet van Noordenveld is hier hard nodig.
Het totale palet binnen de vluchtelingenproblematiek vraagt om focus. Gemeentebelangen
onderschrijft het standpunt van het College dan ook om te kiezen voor het zorgdragen voor
het ondersteunen van de eerste aankomstplekken en de laatste fase van huisvesting. De
noodopvang in Veenhuizen, als steunpunt van het eerste station waar een vluchteling
aankomt (bijvoorbeeld Ter Apel), is zoals gezegd met 600 personen ingevuld. Het laatste
station, de huisvesting van de statushouders, is zeker geen makkelijke opgave. Er is immers
reeds een wachtlijst voor sociale huurwoningen. Er zal dan ook gezocht moeten worden naar
oplossingen. Hierbij is de uitdaging voor het College te voorkomen dat huidige wachtenden
uit onze eigen bevolking niet aan bod komen en dat de doorstroming stagneert. Er wordt
gesproken over leegstaande panden, maar integratie en veiligheid zijn daarmee niet altijd
het beste gediend. Juist ook gezien onze reeds bestaande wachtlijsten vraagt
Gemeentebelangen nadrukkelijk te kijken naar mogelijkheden vanuit het Rijk gelden
beschikbaar te krijgen voor nieuwbouw in de sociale huursector. In combinatie met
Algemene Beschouwingen Begroting 2016
Gemeentebelangen Noordenveld
mogelijkheden tot inbreiding en het invulling geven en daarmee ‘oplossen’ van lege
plekken/panden is daarmee doorstroom voor autochtone sociale huurders mogelijk
waarmee in de huidige huurwoningen ruimte ontstaat voor opname van statushouders.
Hiermee wordt spreiding en daarmee betere integratie mogelijk.
Gemeentebelangen steunt daarom het College in de aanpak tot nu toe en steunt ook het
initiatief van de burgemeesters om in Drents verband samen op te trekken. Aanvullend
hierop vraagt Gemeentebelangen het College hiervoor een programma op te starten
waarbinnen het geheel van noden kan worden overzien en kan worden gewogen in relatie
tot de mogelijkheden.
Begroting 2016 en ‘veilig bankieren’
Een voorliggende begroting 2016 en een financiële doorkijk voor de daaropvolgende jaren
die ‘donker weer’ aangeven. De uitkomsten van het financiële inwonerstraject ‘Noordenveld
In Balans’ zullen in 2016 gewikt en gewogen moeten worden om daadwerkelijk invulling te
geven aan de nu al ingeboekte bezuinigingen ‘Noordenveld In Balans’ in de jaren 2017, 2018
en 2019, zo stelt het College. Terugkijkend is natuurlijk de vraag of de ingeboekte uitgaven
ten laste van de structurele ruimte van de Voorjaarsnota 2015 prematuur zijn geweest.
Maar ja, opeens is daar de Septembercirculaire van het Rijk en blijkt- of is het ‘lijkt’?- het
financiële plaatje er weer heel anders, veel positiever uit te zien. Bij de Voorjaarsnota 2015
heeft Gemeentebelangen een motie ingediend om aan het landelijke bestuur een signaal af
te geven dat dit wisselvallige weerbericht, dat tot ons komt in de vorm van circulaires,
eigenlijk geen consistent financieel gemeentelijk bestuur mogelijk maakt. Omdat er kennelijk
meer gemeenteraden in Nederland zijn die dezelfde ervaringen hebben, zijn de krachten
gebundeld en is het signaal er gekomen. De realiteit blijft echter dat er momenteel nog altijd
sterke schommelingen plaatsvinden in de hoogte van de gelden die de gemeente van het
Rijk ontvangt. Regeren is vooruitzien. Omdat we financieel echter steeds minder ver vooruit
kunnen kijken, pleit Gemeentebelangen temeer voor een zorgvuldig en verantwoord
financieel beleid. Door zuinig te bankieren, kunnen we potentiële tegenvallers vanuit het Rijk
gemakkelijker opvangen. De lijfspreuk van Gemeentebelangen luidt dan ook als volgt: zorg
als gemeente eerst voor het noodzakelijke, dan het nuttige en als er dan nog geld is het
aangename. Gemeentebelangen verzoekt het college dit credo te blijven hanteren.
Gemeentebelangen heeft besloten te reageren op de begroting 2016 zoals deze door het
College is aangeboden en de Septembercirculaire maar even te laten voor wat het is. Eén
zwaluw maakt immers nog geen zomer. De onzekerheid over deze zomer wordt nog groter
als het niet helder is of het voorjaar of herfst voor de deur staat; de komst of het vertrek van
de zwaluwen!
Zoals gezegd ligt de programmabegroting 2016 voor, een document waarvan we hopelijk bij
de Voorjaarsnota 2016 kunnen zeggen dat het een goed doorwrocht document is gebleken,
waarin risico’s goed zijn voorzien en ingeschat, en uitgaven die te voorzien waren zoals
‘verkiezingen’ of langjarige kosten verbonden met reeds afgesloten contracten zijn
opgenomen.
In dit document staat de reactie van de fractie van Gemeentebelangen in eerste termijn,
waarbij ervoor gekozen is op hoofdlijnen te reageren op de voorstellen van het College.
Daarnaast stellen we vragen aan het College, waarbij we antwoorden van het College
verwachten die helpen bij het vormen van een definitief standpunt, zoals we zullen
verwoorden in de tweede termijn.
Algemene Beschouwingen Begroting 2016
Gemeentebelangen Noordenveld
Ook deze keer heeft de fractie van Gemeentebelangen weer volop gebruik gemaakt van de
aangeboden speeddate om technische vragen te kunnen stellen inzake de begroting 2016.
Wij stellen deze open en transparante vorm van samenwerken van het College op prijs en dit
stelt ons in de gelegenheid om in dit document het zwaartepunt te leggen waar dit ook
daadwerkelijk hoort. Concreet beschrijven hoe de financiële middelen volgens
Gemeentebelangen moeten worden verdeeld.
Monitoren en evalueren beleid
Voorafgaand aan de inhoudelijke behandeling van de programma’s nog een opmerking van
meer algemene aard. In de omschrijving van het programma Recreatie en Toerisme worden
de doelstellingen van het beleid Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch en
Tijdgebonden (SMART) geformuleerd. Objectief meetbaar en helder uiteengezet. In de
andere programma’s wordt dit gemist. Willen we kunnen leren, verbeteren en vooruitgang
boeken als gemeente moeten we als gemeenteraad, College en ambtelijke organisatie
kunnen toetsen of de doelen worden nagestreefd en behaald. Op deze manier kunnen we
beter bepalen of het ingezette beleid effectief is en of de euro’s op de goede plek
terechtkomen.
Overigens, de leesbaarheid van het begrotingsdocument verbetert nog steeds en we vragen
het College samen met de werkgroep financiën aan verbetering te blijven werken. Met als
suggestie een heldere statistische weergave, budget en realisatie van het laatst afgesloten
boekjaar.
Financieel
De donkere wolken zijn in de verte al te zien, maar met de Septembercirculaire in beeld als
buienradar, lijken de donkere wolken (deels) over te waaien. Het College heeft ervoor
gekozen de behandeling van de begroting 2016 te zien als overgangsjaar. Het waar mogelijk
uitstellen van investeringen en het waar mogelijk doorschuiven van risico’s naar de
toekomst.
De vraag die nu beantwoord dient te worden door het College is of zij alsnog de uitdaging
aangaat om in 2016 een grote financiële slag te slaan. Daarmee invulling gevend aan de voor
de gemeente noodzakelijke activiteiten. Of als het weer toch uiteindelijk blijkt mee te vallen,
ruimte te kunnen geven aan nieuw beleid. Welke keus ook gemaakt wordt,
Gemeentebelangen zou graag zien dat het College de gemeenteraad gedurende het jaar
2016 meeneemt in de analyse en ontwikkeling van financiële voorstellen. Slechts op deze
manier kan de gemeenteraad zijn controlerende taak en ook de verantwoordelijkheid voor
een zorgvuldige afweging van onder andere de suggesties van inwoners in het kader van
‘Noordenveld In Balans’ waarmaken. Ons uitgangspunt hierbij is dat wij mee willen gaan in
het ontwikkelen van nieuw beleid wanneer hiervoor oud beleid wordt geschrapt.
De netto schuldquote gaat de goede kant op. Weerstandscapaciteit en de algemene reserve
groeien. Positieve ontwikkelingen. In de vergelijking met andere gemeenten qua heffingen
komt Noordenveld nog steeds goed uit de bus, met uitzondering van rioolheffing.
Gemeentebelangen vraagt het College naar dit laatste te kijken. Valt er nog wat van andere
gemeenten te leren of is er sprake van onvergelijkbare posten of situatie?
Daarentegen is de debt-ratio/solvabiliteitsratio nog steeds zorgelijk en tegen de kritieke
grens zoals gesteld door de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG). Hier lijkt zich geen
positieve trend in te zetten. Juist omdat het weerbericht zo onzeker is, bestaat het risico dat
Algemene Beschouwingen Begroting 2016
Gemeentebelangen Noordenveld
we hier als gemeente plots door het ijs zakken.
Ten aanzien van de grondexploitatie zijn er twee lezingen wat betreft het opvangen van
risico’s. Zo stelt het onderzoeksbureau Metafoor dat er een hogere reserve moet worden
ingebouwd dan het College voorstelt. De stille reserves (gronden) lijken in het dossier ‘Van
Zuijlekom’ te worden gebruikt. Daardoor vervalt in onze ogen een steunpilaar onder het/de
grondbedrijf/grondexploitatie. Reden temeer om onze opmerking van de Voorjaarsnota
2015 te herhalen: winstnemingen Lange Streken II en Roderveld IV in de grondexploitatie
houden totdat de risico’s eruit zijn: Haarveld et cetera.
In de bestuursovereenkomst hebben wij als coalitie afgesproken om de
onroerendezaakbelasting (OZB) niet meer dan trendmatig te verhogen. Dit blijft voor ons
overeind. Om de gemeentelijke financiële positie te versterken moet vooral worden gekeken
naar het terugbrengen van de uitgaven. Op deze manier moeten wij de gemeentefinanciën
zien te beteugelen. Niet door middel van lastenverzwaringen aan inwoners. Onze fractie
heeft veel waardering voor de huidige koers van het College, waarbij de lastenverzwaring op
een uiterst minimum wordt gehouden.
Gemeentebelangen wil heel graag dat iedereen in onze gemeente over snel internet
(glasvezel) kan beschikken. Met de provincie Drenthe zijn er afspraken gemaakt ten aanzien
van de medefinanciering van de Drentse gemeenten. Dit kunnen wij niet terugvinden in de
begroting. Is deze visie juist? Is dit al verwerkt in de begroting 2016?
Graag zien we ook een bevestiging dat de tijdens de behandeling van de Voorjaarsnota 2015
afgesproken twee keer vijftigduizend euro voor Recreatie in de begroting is opgenomen.
Het advies en verzoek van Gemeentebelangen is het evalueren van de resultaten en
herbezinning op effectiviteit het uitgangspunt te laten worden. Bij het vervallen van
toeristenbelasting voor kinderen wordt dit expliciet genoemd, maar wij zouden dit graag
vaker en in het algemeen willen zien. Enkele voorbeelden: de duurzaamheidprojectleider, de
sport- en cultuurcoaches et cetera.
Sociale Domein
Allereerst is ook hier een compliment voor het College op zijn plaats. De lastige
decentralisatieoperatie verloopt tot op heden zonder (heel grote) issues, zeker in het
perspectief van berichtgeving vanuit andere gemeenten.
Zoals voorzien ontstaat pas gedurende 2016 voldoende financieel inzicht in de onlangs
gedecentraliseerde onderdelen. Dit betekent dat Gemeentebelangen wil vasthouden aan
het oormerken van de hiervoor bestemde gelden gedurende drie jaar, 2015, 2016 en 2017.
Geld voor zorg en inkomen, moet geld voor zorg en inkomen blijven. We constateren
verheugd dat op dit moment de reserve sociaal domein groeit, maar zoals aangegeven kan
de situatie anders blijken te zijn, te veel is nog onduidelijk. Slechts één van de onzekere
aspecten is dat komend jaar nieuwe contracten moeten worden afgesloten, terwijl het
College aangeeft dat op dit moment nog niet eens alle huidige contractpartners bekend zijn.
Het College kondigt aan dat in 2016 voorstellen worden gedaan voor een nieuwe structuur
voor het sociale domein in 2017. Gemeentebelangen stelt vast dat dit ‘aan de vroege kant ‘
is en verzoekt dan ook hier voorzichtig mee om te gaan. Wij hechten eraan om ook in de
Algemene Beschouwingen Begroting 2016
Gemeentebelangen Noordenveld
begroting 2017 nog uit te gaan van oormerken van gelden, zoals eerder afgesproken. Het
landelijk en maatschappelijk ingezette uitgangspunt dat mensen met voldoende financiële
middelen geen beroep doen op de gedecentraliseerde zorgbudgetten is door de gemeente
Noordenveld her en der ‘verzacht’ met een overgangstermijn van één tot twee jaar.
Herbezinning dient hierop in het licht van de financiële situatie van de gemeente
Noordenveld, en het gegeven dat in 2016 pas het financieel inzicht in de gedecentraliseerde
onderdelen ontstaat, met de grootste zorgvuldigheid te gebeuren. Hierbij moet onzes
inziens uitdrukkelijk rekening worden gehouden met de houdbaarheid van de gemeentelijke
financiën op de lange termijn. Alleen op die manier kunnen we als gemeente Noordenveld
de toekomst zelf (bij)sturen.
Onlangs is van Rijkswege een publicatie op internet gezet met beschrijving van casussen,
evaluatie en mogelijke oplossingen. Gemeentebelangen wil het College verzoeken hiervan
kennis te nemen en te komen met voorstellen om deze ervaringen/oplossingen om te zetten
in veranderingen en/of verbeteringen voor Noordenveld. Wellicht zijn er al een aantal zaken
sinds jaar en dag aanwezig, zoals het ‘potje voor sociale noodsituaties’, waar we overigens in
de begroting 2016 niets over konden terugvinden.
Dit alles gezegd hebbende, is het vasthouden aan het oormerken van de gelden in 2015,
2016 en 2017 van belang. Pas in 2016 en 2017, wanneer er sprake is van een brede en
gedegen evaluatie, kunnen we komen tot een eventuele herziening. Op deze manier kunnen
we komen tot consistent en zorgvuldig financieel beleid op dit punt.
Ruimtelijke Ordening en Volkshuisvesting
Verheugd constateert Gemeentebelangen dat een aantal reeds langlopende dossiers door
het College ‘bij de kop wordt gepakt’. Zo is er bijvoorbeeld een knappe doorbraak in het
dossier ‘Albertsbaan’ bewerkstelligd, worden oversteeksituaties veiliger gemaakt, worden
duurzaamheidsprojecten voor verenigingen en particulieren gefaciliteerd, zal het Oosterveld
in Norg worden ontwikkeld en wordt hard gewerkt om de starterswoningen definitief te
realiseren. Lovenswaardige prestaties. Wel heeft Gemeentebelangen een aantal malen
gevraagd om focus. Voor een goede beoordeling vragen wij om een overzicht van de status
van alle dossiers en de voorgestelde prioritering.
Na het laatste bezoek van de gemeenteraad aan Dorpsbelangen Peize is duidelijk dat er
binnen het GVVP nog noodzakelijke uitgaven bijkomen. Zo is het de bedoeling om de
bushalte aan de rondweg voor voetgangers en fietsers veilig en goed toegankelijk te maken.
Zijn deze benodigde gelden in welke vorm dan ook al opgenomen? Of wordt nog getracht
hier externe middelen voor te verwerven?
We blijven van mening dat er uiterst kritisch gekeken moet worden naar de ontwikkeling van
het Derde Gesticht in Veenhuizen passend bij een Werelderfgoedstatus. Zeker nu bij de
ontwikkelingsideeën buiten de door de gemeenteraad gestelde kaders wordt gegaan. De
planvorming die in overleg met Rijk en provincie tot stand komt wil Gemeentebelangen in de
raad behandeld zien.
Beheer Openbare Ruimten (BOR)
In het verleden, wanneer er sprake was van ‘nood aan de man’ wat betreft de financiële
situatie, is vaker bezuinigd op de BOR. In het inwonerstraject ‘Noordenveld In Balans’ is door
onze inwoners aangegeven dat juist dit thema belangrijk wordt gevonden. Wederom geeft
Algemene Beschouwingen Begroting 2016
Gemeentebelangen Noordenveld
Gemeentebelangen mee te heroverwegen wat het BOR-niveau in de drie grotere kernen
moet zijn.
Gemeentebelangen juicht het toe dat er wordt gewerkt aan systematiek die meer zicht gaat
geven op de benodigde kosten over de loop der jaren. Voor het BOR wordt gewerkt aan een
systematiek om jaarlijks benodigde budgetten vast te stellen. Bij kunstwerken wordt tot nu
toe alleen rekening gehouden met klein onderhoud, maar er wordt gewerkt aan een
meerjarenplan onderhoud. Wanneer zal dit beschikbaar zijn?
Gemeentebelangen is van mening dat voorzichtig moet worden omgesprongen met
vooruitschuiven van onderhoud. Hiermee kan de financiële bodem worden aangetast. Voor
de vervanging van de telefooncentrale verzoeken wij het College ook nadrukkelijk onderzoek
te doen naar de internettoepassingen op dit terrein.
Regionaal GRP vanaf 2018 – Noordenveld maakt in de aankomende jaren pas op de plaats in
het Gemeentelijk RioleringsPlan (GRP). Een verstandige of noodzakelijke keuze?
Organisatiecultuur en -structuur
Omdenken: Samen Ontwikkelen, Samen doen. Het overkoepelende thema in deze begroting.
Het College kiest ervoor om in te spelen op de huidige maatschappelijke ontwikkelingen om
te komen tot een organisatie die meer wendbaar is en dus gemakkelijker kan inspelen op
veranderende situaties in de gemeente. Gemeentebelangen ziet ook ontwikkelingen op het
gebied van demografie, technologie en het kennisniveau van inwoners in Noordenveld.
Goede zaak om als gemeente te anticiperen op een veranderende context. Wel blijft
Gemeentebelangen graag met beide benen op de grond. Wij zouden graag zien dat het
College komt tot een concrete invulling van de begrippen als ‘loslaten’, ‘ruimte pakken’, ‘ja,
in plaats van ja, maar’. Als het College bedoelt volop ruimte te geven aan
bewonersinitiatieven en dat de ambtelijke organisatie doordrongen is van het feit er te zijn
voor de inwoners van Noordenveld, zoals ook afgesproken in het bestuursakkoord ‘Nei
Naoberschap’, ondersteunt Gemeentebelangen deze zienswijze van harte.
Om alvast te oefenen met het uitgangspunt ‘Samen Ontwikkelen, Samen doen!’ kijkt
Gemeentebelangen bijvoorbeeld naar Museum Kinderwereld. Zou een samenwerking met
het Gevangenismuseum Veenhuizen of Scheepstrakabinet hier bijvoorbeeld voor de hand
liggen om het museum Kinderwereld blijvend (financieel) bestaansrecht te bieden?
Zoals de grafiek in de begroting laat zien zit er nog altijd een stijgende lijn in het verzuim van
het personeelsbestand van de ambtelijke organisatie. Goed om te vernemen dat het College
het vizier richt op de reductie van het ziekteverzuim. De medewerkers vormen in onze ogen
het belangrijkste kapitaal in de organisatie. Onze gedachte is hiermee in lijn met de
zienswijze van het College. Wij zien daarom graag dat er blijvend geïnvesteerd wordt in een
adequaat ziekteverzuimbeleid.
Tot slot
Voorzitter, wij wonen in een prachtige gemeente. Een prachtige gemeente die zich kenmerkt
door sterke sociale structuren, een bloeiend verenigingsleven, een krachtige economie en
een uitzonderlijke natuur. Het samenspel van deze factoren maakt Noordenveld tot een
bijzondere gemeente met een gunstige ligging binnen de noordelijke driehoek Assen,
Drachten en Groningen.
Algemene Beschouwingen Begroting 2016
Gemeentebelangen Noordenveld
In Noordenveld moeten we ervoor zorgen dat er niet meer geld wordt uitgegeven dan dat er
binnenkomt. Om dit te bewerkstelligen kan het gemeentebestuur in dit jaar 2016, als jaar
van bezinning, twee wegen inslaan: de inkomsten moeten worden verhoogd of de uitgaven
moeten omlaag. Gemeentebelangen kiest voor het laatste om de uitgaven naar beneden te
brengen en ook de bestuursovereenkomst ‘Nei Naoberschap’ onderschrijft deze richting.
Wanneer we de berichten van de Septembercirculaire in ogenschouw nemen lijkt het zo te
zijn dat we als gemeente meer financiële armslag hebben. Zoals we in deze algemene
beschouwingen hebben beschreven is er sprake van een sterke onzekerheidsfactor in de te
ontvangen gelden van het Rijk. Wij pleiten er dan ook voor om het positieve resultaat zoals
dat nu lijkt voor te liggen, niet specifiek te bestemmen, maar ten goede te laten komen aan
de reservepositie van de gemeente. Wanneer er de komende periode meer zekerheid en
helderheid ontstaat ten aanzien van de definitieve financiële situatie, kan er ter zijner tijd
opnieuw een afweging worden gemaakt over het inzetten van deze middelen. Zodoende
kunnen we de kernwaarden die onze gemeente zo uniek maken ook voor de toekomst
blijven waarborgen. Voorzieningen op sociaal, sportief, economisch en medisch gebied
kunnen op deze manier in stand worden gehouden en worden versterkt in onze zesentwintig
kernen, dat voor onze kiesvereniging van essentieel belang is.
Uw belang, ònze koers!
Gemeentebelangen Noordenveld
Oktober 2015
Algemene Beschouwingen Begroting 2016
Gemeentebelangen Noordenveld