Hoofdstuk 1

Voorblad
Inhoudsopgave
Wanneer is de economische recessie begonnen?
Hoofdstuk 1
Onderzoeken door middel van de indicatoren van de economie
1) Consumentenvertrouwen
2) Economische groei
3) Werkloosheid
4) De rol van de dollar
5) Alan Greenspan
6) AEX, Dow Jones en de Nasdaq
Hoofdstuk 2
Verslag van en evaluatie van de reccessies in beide landen
1) De reccessie in De Verenigde Staten
2) De reccessie in Nederland
3) De vergelijking met elkaar
Hoofdstuk 3
Een terug blik op de geschiedenis en de vergelijking met het heden
1) Economische crisis van 1929
2) Economische crisis van 1987
3) Recessie van nu vergelijken met deze crisissen
Hoofdstuk 4
De actualiteiten van beide landen beschreven en uitgewerkt
1) Terroristische aanslagen van 11 September
2) Directe gevolgen voor de Nederlandse economie
3) Directe gevolgen voor de economie van de Verenigde Staten
Conclusie
Bronvermelding
Nawoord
Inleiding
Toen ik had besloten mijn profielwerkstuk over de recessie te gaan doen zaten
we er net middenin. Op dat moment hadden ze het er veel over in het nieuws. En
vooral over wat er zou gebeuren met de wereldeconomie als de oorlog met Irak
begint. Ik heb het onderwerp gekozen omdat het actueel was.
Mijn eerste idee om als hoofdvraag te doen was: Wat zijn de oorzaken en
gevolgen van de economische crisis waar we nu inzitten? Maar deze was fout,
ten eerste omdat het geen crisis is en toen zelfs nog geen recessie en ten
tweede is het moeilijk om vast te stellen wat precies de oorzaken zijn aangezien
het niet 11 September was, dat was alleen de extra klap waardoor de economie
in de slob raakte. Daarom heb ik mijn hoofdvraag verandert naar: Wat zijn de
gevolgen van het slechte beursklimaat waar we nu inzitten.
Verder heb ik de volgende deelvragen bedacht:
1. Wanneer was het begin van het slechte beurklimaat?
2. Hoe ernstig dit slechte beursklimaat in vergelijking met andere
beursdalingen van de vorige eeuw? (1929 en 1987)
3. Welk land is er het meeste door getroffen?
4. Hoe lang duurt de nog?
5. Wat zijn de gevolgen van 11 September?
Het begin van het slechte beursklimaat is denk ik 11 September al hoewel het
daarvoor ook al slechter ging is dat toch de dag geweest dat de wereldeconomie
heeft laten wankelen. Het zou best nog wel een ernstige recessie kunnen worden
maar niet zo erg als die in 1929 omdat nu de sociale voorzieningen veel beter
zijn geregeld. Het land dat e het meeste door getroffen is (als ze het niet aan
zichzelf te danken hebben) de Verenigde Staten van Amerika. Maar daar zijn
dan ook de aanslagen gepleegt die zoweso al een schade van vele miljarden
dollar met zich meer bracht. Ik denk dat de recessie niet meer lang zal
aanhouden dus in 2004 zal het wel allemaal beter gaan.
Hoofdstuk 1
Consumentenvertrouwen
Consumentenvertrouwen wordt uitgedrukt in een index cijfer opgesteld door het
CBS. Het index cijfer geeft de mening weer van de huishoudens over het
economisch beter of slechter zullen gaan van het land.
In het Consumentenconjunctuuronderzoek worden maandelijks aan ongeveer
1000 respondenten vijf vragen gesteld via de telefoon over de algemene
economische en de eigen financiële situatie. De indicator van het
consumentenvertrouwen geeft een aardig beeld van de toekomstige ontwikkeling
van de consumptieve bestedingen,
vooral van de bestedingen aan duurzame goederen.
Dus in feite komt het erop neer dat in het maandelijks afgenomen Consumenten
Conjunctuuronderzoek, ook wel CCO, de mensen die negatief gedacht hadden
en het aantal dat positief tegenover de vijf vragen over het economische
vooruitzicht stonden opgeteld. Het eik punt is een gelijk aantal pessimisten en
optimisten. Als deze mensen een reden krijgen om negatiever te denken over de
economische toekomst zal het consumentenvertrouwen index cijfer dalen.
Consumenten ConjunctuurOnderzoek
Wordt gehouden door het Centraal Bureau voor de Statistiek. Zoals eerder
gezegd gebeurt dat maandelijks over de telefoon aan ruim duizend mensen die
de voor het grootste deel het inkomen van het gezin verzorgen. De eerste vijf
vragen moeten een beeld schetsen van het Economisch klimaat, Koopbereidheid
en het Consumentenvertrouwen.
Op de grafiek is te zien dat het omslagpunt eerder ligt dan 11 September en het
consumentenvertrouwen al een paar maanden eerder sterk aan het dalen was.
Daaruit kun je concluderen dat het slechte beursklimaat is begonnen in begin
2001. Na de aanslagen op 11 Septenber een sterke daling is van het
consumentenvertrouwen, maar hoe komt het nou dat zoveel mensen het
vertrouwen in de economie verloren, dit stukje gaat trouwens niet alleen over
Nederland maar heeft ook betrekking op de Verenigde Staten en Azie en
Europa. Het vertrouwen in de economie was laag omdat er overal massa
ontslagen vielen en omdat er dalende beurskoersen waren. De massa ontslagen
maakt natuurlijk iedereen ongerust, de meeste mensen vreesten natuurlijk dat zij
de volgende zouden kunnen zijn, alhoewel die kans natuurlijk niet echt heel groot
is. Door de dalende beurskoersen wordt het voor de gemiddelde belegger al snel
minder interresant omdat het risico echter te groot wordt. Maar wat ook
meespeel is de steeds minder wordende groei van de wereldeconomie. De
economen verwachten dat dit jaar de groei het meest zou tegenvallen. De groei
in Europa bleek uit een krantenartikel (zie bij bronnen; aanslag psychologische
klap wereldeconomie) in Europa en de Verenigde Staten helemaal niet meer te
groeien, een stagnatie. In Azië kromp de groei en ook in Japan viel de winst
tegen. De wereldeconmie balanceerde al op de rand van een recessie, dus nog
geen acheruitgang, maar wel minderwordende groei etc.
Als de mensen geen vertrouwen in de econmie hebben zullen zij minder snel een
grote aankoop aanschaffen, bijvoorbeeld een auto, vakantie of een nieuw huis.
Stel bijvoorbeeld dat je niet zeker weet of je je baan over een aantal jaar nog wel
hebt, misschien zou je ontslagen kunnen worden (geen vertrouwen in de
econmie), dan wacht je voorlopig nog maar eventjes met het aanschaffen van
bijvoorbeeld je nieuwe auto. De gemiddelde consument moet daar namelijk een
lening voor aanschaffen, die je niet meer zou kunnen afbetalen als je je baan zou
verliezen. Je wacht totdat de economie weer op een rustig peil is. Dit gebeurd
dan niet met 1 consument tegelijk maar met miljoenen. Dit heeft dan als logisch
gevolg dat de econmie daalt omdat er veel minder wordt geconsumeerd. Of
anders gezegd de koopbereidheid daalt, zoals je aan de hand van de grafiek
kunt aflezen.
Werkeloosheid in Nederland
In onze lage landen zijn de voorzieningen bij werkeloosheid ronduit goed te
noemen. Maar ook hier bij ons geldt, dat als je inderdaad de helft van de
bevolking geen werk meer heeft – en daar moet men zeker rekening mee
houden, gezien de nauwe band tussen de Amerikaanse band en onze
economieën – dat dan de werkloosheids fondsen dan wel uitgeput zullen raken.
De uitkeringen zullen wel moeten dalen, en misschien moeten worden
afgeschaft. Minder werkenden betekent ook een lagere afdracht aan de fondsen.
http://www.cbs.nl/nl/publicaties/publicaties/algemeen/jic/jic-2003.pdf
En bijspringen door de staat zal niet mogelijk zijn, want ook de staat zal zijn
inkomsten sterk zien dalen door de geringere belastings opbrengsten. En het zijn
ook bij ons de jongere gezinnen met twee verdieners en hoge hypotheken, die in
de problemen zullen komen. Mogelijk zullen de banken in onze streken niet zo
snel tot executie overgaan als in Amerika, alwaar de zaken qua mentaliteit
harder is dan bij ons. Maar het is goed zich hierover niet te veel illusies te
maken, want ook de banken zullen leiden onder de crisis. En zullen hun
inkomsten sterk zien dalen. Vele jongere gezinnen zullen daardoor
noodgedwongen een beroep op ouders en familie moeten doen. Wanneer zij uit
hun huis worden gezet door bijvoorbeeld hypotheek aflossings problemen.
500
400
300
Series1
200
100
2003
2003
2002
2002
2001
2001
2001
0
Grafiek is zelf gemaakt met de gegevens van het CBS.
De pensioenfondsen komen in de problemen omdat de aandelen en obligaties
minder waard worden. Omdat ook de pensioenfondsen door het kapitaalstelsel
worden gevoed. Hierdoor ontstaan inkomsten verliezen waardoor de pensioenen
verlaagd moeten worden om de uitgaven te reduceren. Dit geldt voor zowel de
overheids en de particuliere pensioenfondsen. Ook bij andere soorten van
leningen, bijvoorbeeld hypotheken en consumptief krediet, wordt het duurder.
Met als gevolg dat wanbetalers eerder in de problemen raken.
De Amerikaanse kant van het verhaal
Zoals U ziet steeg de werkloosheid al voor ‘11-9’ want toen al was er een
reccessie, in een milde vorm. Al in 2001 was de werkloosheid in Amerika
gestegen.
http://www.bls.gov/news.release/pdf/empsit.pdf
Nadat in 2000 er een stop kwam in de daling van het werkloosheids percentage.
Van 4.2% in 1999 naar 4.0% in 2001 steeg het aantal ‘ambteloze burgers’ in
2001 naar 4.7% van te total beroeps bevolking die in dat jaar 136.9 miljoen
mensen telde. Deze stijging zette zich door tot het volgende jaar. In 2002 waren
5.8% (8,4miljoen van de licht gedaalde 136,5 miljoen beroepsbevolking)
werkloos. Nog niet zo erg als het vorige dieptepunt in 1992 tijdens operatie
desert storm in Irak. Toen was zeven en een half procent van de
beroepsbevolking werkloos, wat neer kwam op 9,6miljoen mensen, in contrast
werkten er toen 118,5 miljoen Amerikanen. Ook in de reccessie van 1987 piekte
de werkloosheid al eerder, alleen ging het hier om de olie-crisis vermoed ik. In
het jaar 1982 stond het percentage werklozen van de totale beroepsbevolking op
9.7% wat daalde naar 6.2% in het reccessie bevlekte ’87.
De rol van de dollar
De dollar en de euro zijn zo aan elkaar verbonden dat wanneer de dollar daalt
de euro stijgt. Een dalende dollar is slecht voor de Nederlandse economie. Dit
komt doordat Nederland voor een groot deel zijn geld verdient in Amerika.
Zo komt meer dan de helft van de omzet van de AEX-fondsen in dollars binnen.
Namelijk:
- ABN-AMRO Bank
- Aegon
- Ahold
- Akzo Nobel
- ASML
- Buhrmann
- Elsevier
- Gucci
- ING
- Koninkelijke Olie
- KPN
- Philips
- TPG
- Unilever
- Van der Moolen
Zijn de AEX-fondsen die hun inkomsten voornamelijk in dollars krijgen. Dat
betekent dat ze twee jaren geleden veel meer verdienden dan nu. Want
uiteindelijk komt het op hun resultaten rekening in euros te staan. Euros die veel
duurder zijn dan de dollar. Een goedkopere valuta in de VS betekent een betere
concurrentie positie daar. Voor de rest van de wereld geldt het
tegenovergestelde.
Waarom de dollar in waarde daalde
Na de Azië-crisis in 1997 moest er nieuwe geld in de econmoie gestopt worden.
Er werdt onder andere het kopen op krediet en de hyptheekmarkt gestimuleerd.
Ook werden er GSE’s opgezet. Governement Sponsored Enterprises zoals
Fannie Mae (FNM) en
Freddie Mac (FRE). Beide zijn beursgenoteerd met als uitzondering dat ze niet
verplicht zijn om hun cijfers bekend te maken bij de beurstoezichthouder SEC.
Verdere uitzondering was dat ze tegen een lager tarief hypotheken kunnen
aanbieden en zo investeringen stimuleren. Doordat de overheid zoveel geld in de
economie stopte steeg het overheids tekort. Waardoor de staats schuld meer
steeg dan het Nationaal inkomen.
Alan Greenspan
Sinds 1987, het jaar waarin de heer Greenspan in functie treedde, is er een
feilloos rente beleid gevoerd. Een beleid dat een grote reccessie jaren heeft
uitgesteld. De laatste jaren is het verstrekken van krediet versterkt door
agressieve renteverlagingen zoals de korte rente.
Die is sinds 2001 van 6.5% toen naar 1.25% in 2003 verlaagd. Deze lage rente
stand maakt het voor niet-Amerikaanse beleggers onaantrekkelijk geld te
investeren in de VS. Dit komt doordat een lage rente stand de schulden van de
bedrijven en staten ten goede komt. En wanneer buitenlandse beleggers
wegblijven en het intresse in de Amerikaanse economie van buitenaf daalt gaan
de koersen.
AEX, Dow Jones en de Nasdaq
Acht van de AEX-fondsen in Nederland doen ook mee met het Amerikaanse
beursleven. En wanneer die daalt en de omzetten minder waard worden met de
dalende waarde van de dollar zakt de AEX ook. Immers een bedrijf dat slecht
verdiend zal zijn koers zien dalen. Wanneer 8 van de 25 fondsen(32%) daalt
trekt dat de hele AEX-index met zich mee.
Hoofdsstuk 2
De recessie in de Verenigde Staten
Tijdens de reccessie werd zoals eerder gezegd de rente in totaal tien keer
verlaagd. Dit in het licht van een opkomende reccessie. Of misschien toch niet?
Neen niet alleen voor de moeilijke economische tijden die gaan komen. De
verlaging door meneer Greenspan draagt een politieke jas. Toen de president
zijn belofte tijdens de verkiezingen nakwam, door de belastingen te verlagen.
Moet U voorstellen 1300 miljard verspreid over tien jaar die de Staat minder
krijgt. Opzich wel te doen alleen was er ook nog een oorlog in Afghanistan en de
zinloze strijd tegen het onvindbare terrorisme in Irak. Terwijl het
bergrotingsoverschot slonk en de staatsschuld onveranderd bleef wil Meneer
broodje-aap Bush de belastingen verlichten. Doordat Alan Greenspan de rente
op de midden en lange termijn leningen fors verlaagde had ‘zijn president’ nog
minder geld voor zijn snode belasting plannen. Overigens de nieuwe rekening
was niet bedoeld voor de grote massa. Namelijk Jan Modaal’s gezin met twee
kinderen en een jaar inkomen van $50.000 dollar. Zou niet veel meer dan nul
procent betekenen. De opa van Jan modaal, meneer 5mille, daarentegen zal
genieten. Wie niet? Maar liefst 500.000 dollar stroomt vier-jaarlijks zijn zakken
binnen. Met andere woorden als Bush niet aan de macht was gekomen(denk aan
de louche verkiezingen) werd rijk-Amerika niet rijker. Veel grootverdieners zullen
dus waarschijnlijk Bush geholpen hebben in zijn campagne. En zoals The
Terminator laat zien win je verkiezingen met geld. Veel geld. En in dit geval het
geld van de grote massa in Amerika. Doordat de overheid altijd al een grote
stimulerende rol had gespeeld werd de economie verzwakt. Want wat te snel
omhoog gaat zal onvermijdelijk weer omlaag vallen.
De reccessie in Nederland
Als de economie in plaats van groeien 2 kwartalen achterelkaar krimpt is er
een recessie. Recessie wordt ook wel laagconjunctuur genoemd omdat men
minder omzet maakt in het bedrijfsleven
We zijn het afgelopen jaar (2003) pas officieel in een recessie terecht gekomen.
In het laatste kwartaal van 2002 was er een economische groei van –0,2% en in
het eerste kwartaal van 2003 kromp de economie met 0,3 procent .
Maar het was al eerder duidelijk dat we waarschijnlijk wel in een recessie terecht
zouden komen.
Steeds vaker kwamen er berichten dat er bij bepaalde bedrijven veel ontslagen
vielen omdat ze moesten bezuinigen. De faillissementen van midden- en klein
bedrijf was exponentieel enorm toegenomen wat onder meer kwam door klanten
die hun schulden bij die bedrijven niet meer konden aflossen. Het was duidelijk
dat er moest worden ingegrepen want als deze dalende trend zou doorzetten
ontstaat er een enorme werkloosheid. Daarom werd er 2003 door het tweede
kabinet balkenende een plan gemaakt om de economie een duwtje in de goede
richting te geven. Dit hield vooral in dat er veel bezuinigt moest gaan worden.
Vooral de minder bedeelden en de gehandicapten zouden het moeilijk krijgen.
Maar bijna iedereen zou er in koopkracht achteruit gaan. Ook werd er een
overeenkomst gesloten tusen de werkgevers en de werknemers om de lonen te
laten bevriezen. Dit was nodig om zo de concurentiepositie van ons land te
verbeteren.
De concurentiepositie die als maar slechter wordt door de dalende dollar en lageloon landen waar steeds meer fabrieken van ons naartoe worden verhuist. Maar
helaas valt er weinig te concurreren kwa loon met die landen. En als de EU weer
gaat uitbreiden ontstaan er nog extra problemen want dan wordt het heel
gemakkelijk voor bedrijven om zich in Oost-Europa te vestigen om daat te
profiteren van de lage lonen. Deze ontwikkelingen zullen er voor zorgen dat de
werkloosheid in ons land stijgt. En als de werkloosheid stijgt wat dus de
afgelopen kwartalen het geval was worden de overheidsuitgaven steeds groter,
aangezien we een verzorgingsstaat zijn en vinden dat ook de werklozen eten en
onderdak moeten hebben. Dit heeft ook zo zijn voordelen want de mensen
blijven altijd een inkomen houden waardoor ze altijd zullen blijven consumeren.
En zolang er geconsumeert wordt is er hoop voor de economie.
In dit hoofdstuk wil ik de recessie vergelijken met andere periodes deze eeuw
waarin het ook slecht ging met de economie. Daarvoor ben ik eerst gaan kijken
in welke periodes deze eeuw het helemaal mis is gegaan met de koersen op de
beurs. Om te beginnen ga ik eerst de wereldcrisis van 1929 bekijken, deze crisis
is (net zoals deze) begonnen in de Verenigde Staten, en heeft later ook de rest
van de wereld meegesleept. Dan bekijk ik ook de beurskracht van 1987 toen het
ook mis is gegaan.
Beide crisissen hebben verschillende oorzaken en gevolgen. Deze wil ik gaan
vergelijken met de eerste recessie van de eenentwintigste eeuw.
De crisis van 1929
Oorzaken:
De eerste wereldoorlog was net achter de rug waardoor heel Europa in puin
lag. Dat gaf tot gevolg dat Europa veel moest importeren uit de Verenigde
Staten, omdat alle fabrieken nog in aanbouw waren. Hierdoor ontstont er een
groot productieoverschot in de VS. Wat op dat moment natuurlijk goed was voor
de economische groei in de VS. Maar in west-Europa zat men ook niet stil,
binnen enkele jaren werd er weer een eigen economie op gang gebracht en
waren de Amerikanen niet meer nodig. Dus nam de export van de VS behoorlijk
af.
De inkomsten verschillen in de VS in de jaren twintig was erg groot. Ongeveer
dertig procent van het totale inkomen in de Verenigde Staten werd verdient door
de vijf procent van de rijkste Amerikanen.
Dat betekent dat de economie heel erg afhankelijk is van die ene groep mensen,
en is de economie erg instabiel want als die groep een periode niet veel
investeerd en consumeert dan is een sterke beursdaling moeilijk tegen te
houden.
Het vertrouwen in de economie was erg groot in de jaren twintig. De overheid
probeerden de bedrijven te stimuleren om te groeien, zo ontstond een
consumptiemaatschappij. Door middel van veel reclame en allerlei soorten
afbetaalregelingen werd er voor gezorgd dat veel producten bereikbaar werden
voor de middeklassen. De vraag naar onder andere luxe artikelen steeg enorm
en de bedrijven moesten grotere en betere productiemiddelen aanschaffen om
de vraag bij te houden. Dit grote optimisme leidde ertoe dat het heel aantrekkelijk
werd om te beleggen want de aandelen bleven alleen maar in waarde stijgen. Op
een gegeven moment gingen de banken zelfs geld aan mensen uitlenen om te
beleggen (met als onderpand de aandelen), dit geld werd dan weer geleend van
de bedrijven. Maar dit kon niet altijd aan blijven houden op deze manier. De “rijke
aandeelhouders die veel verstand van zaken hadden merkten op dat het
inmiddels zo ver was dat iedere burger met een redelijk inkomen alles al had op
het gebied van luxe goederen dus zou de vraag gaan afnemen. Dit leidde ertoe
dat deze relatief kleine groep mensen hun aandelen gingen verkopen. Hierdoor
kelderde de koers enorm. Dit gebeurde op de op donderdag 29 oktober 1992
(black thursday). Uiteinderlijk werd er die maand voor zestien miljoen dollar aan
aandelen verkocht.
1928
1932
VS
4
25
Duitsland
13
24
Groot-Brittanie Frankrijk
12
2
23
3.5
Werkloosheidsaantal in procenten voor en na de crisis
Gevolgen:
Omdat de vraag naar producten zo ontsettend snel afnam moesten bedrijven
veel werknemers ontslaan. En omdat ze in de tijden van economische groei
zoveel investeringen hadden gedaan was de arbeidsproductiviteit veel gestegen
wat op dat moment natuurlijk heel gunstig was maar als je zo sterk moet gaan
inkrimpen betekent dat dat je nog maar heel weinig mensen nodig hebt. Dit was
ook bij de landbouw zo waar een grote technische vooruitgang was geboekt.
Waardoor er een massale werkloosheid ontstond. Het gevolg van die
werkloosheid was dat de bedrijven nog meer moesten gaan bezuinigen omdat er
nauwelijks meer producten werden gekocht omdat de mensen daar geen geld
voor hadden. Logisch is dan dat de lonen omlaag gaan want het aanbod was
veel groter dan de vraag. En daalt de koopkracht nog meer. De bekende
neerwaardse spiraal is nu ontstaan waar heel moeilijk uit te komen is, zeker
zonder ingrijpen van de overheid want dat werd niet gedaan.
In de dienstensector ontstonden ook grote problemen. Dit was vooral in het geval
van banken. Door het stomme systeem van äandelen op krediet” zagen ze veel
van hun geld verdwijnen. Tussen 1930 en 1933 gingen bijna negen duizend
banken falliet.
De beurskracht van 1987
De overeenkomst tussen de crisisvan1929 en de beursdaling van 1987 was dat
er bij beide periodes een periode vooraf is gegaan van economische bloei.
Het verschil is dat dat de verschillende economien veel meer met elkaar in
verbinding met elkaar staan, ze hebben elkaar nodig. Beleggers belegde niet
alleen maar in het land waar ze wonen maar overal op de wereld. Grote
Nederlandse concernce zoals Philips Unilever en Shell (konninklukke olie)
stonden ook genoteerd op de grote aandelenbeurzen in de Verenigde Staten.
Oorzaken:
Na de olicrisis aan het eind van de jaren zeventig probeerde de Amerikaanse
overheid de economie in eigen land weer op orde te krijgen. Dat deden ze door
veel te investeren. Het nadeel hiervan was dat het enorm veel geld koste en er
nauwelijks beloning tegenover stond. Hierdoor steeg het overheidstekord in een
snel tempo. Doordat de overheid zoveel moest lenen steeg de rente wel wat een
negatief effect zal hebben op de economische groei.
Ook werd het computersysteem wat de beleggers gebruikte als oorzaak gezien
van de beurskracht.
Die waren namelijk zo geprogrammeerd dat ze aangeven wanneer de aandelen
onder een bepaalde prijs zakte, als die prijs dan werd bereikt verkochte direct
een hele hoop mensen hun aandelen waardoor de koers ineens ontzettend zakte
wat tot gevolg had dat nog meer mensen hun aandelen verkochten.
Gevolgen:
Het gevolg van deze koersval was niets in vergelijking met de crisis van 1929.
Dat kwam onder andere doordat de bedrijven die niet op de beurs genoteerd
waren nergens last van hadden. Hierdoor bleef het consumentenvertrouwen op
peil, en dat is het belangrijkste voor de economie.
Wel werd er gezegd dat een beursdaling als deze in de toekomst vermeden
moesten worden. Hierom wer er na de beursdaling een nieuw computersysteem
bedacht met restricties voor wat betreft de taken die ze mochten uitvoeren. Zo
werd het verboden om met computers te handelen als de beurs tot onder
bepaalde koersen is gezakt.
Op de onderstaande grafiek is te zien dat de dalende trend van de werkloosheid
(van de4 VS) na de beursval gewoon heeft doorgezet. Ook de economie is toen
niet gekrompen of zoiets. Dit was in 1929 wel heel sterk het geval, maar toen
was de beurskracht ook nog wel een paar graden erger.
Maar hieruit kun je concluderen dat een sterke beursdaling in een bepaalde
periode niet direct hoeft te leiden tot een recessie. Toch is dat in 2001 in
Nederland wel gebeurt.
Werkloosheid in de VS in aantallen (x1000)
http://data.bls.gov/servlet/SurveyOutputServlet
11 September
Om twaalf minuten voor negen plaatselijke tijd gebeurde het. De grootste
terroristische aanslag van de wereldgeschiedenis. 25 meter boven de top van de
noordelijke toren van het World Trade Centre vloog een Boeing 767 van
American Airlines met nog een volle lading brandstof naar binnen. Het vliegtuig
was afkomstig uit Boston en op weg naar Los Angeles, aan boord zaten 81
passagiers en 11 bemanningsleden (de eerste slagtoffers van de bijna
drieduizend die er op 11 September in New York gevallen zijn.
20 minuten later was de andere toren aan de beurt, een ander gekaapt vliegtuig
voor de nationale vluchten boord zich in de andere toren van de twin tower.
Ruim een uur na de eerse aanslag zakte de zuiderlijke toren als een kaartenhuis
in elkaar, nog een half uur later was ook de andere toren zo plat als een
dubbeltje. De ski-line van New York zal nooit meer hetzelfde zijn.
Ook het pentagon is niet aan de aanslagen ontkomen ook daar boorde zich
boing 767 in.
Daar bleef gelukkig een groot dodenaantal uit, alleen de 64 inzittende van het
vliegtuig kwamen om het leven.
Ook is er die dag nog een boeing 757 gekaapt, maar die is gelukkig voortijdig
neergestort. Niemand weet wat precies het doel was van die kapers.
Het was een dag die niet snel vergeten zal worden. Enkele dagen na 11
september wordt het duidelijk dat Bin Ladin (Rijke terrorist die Afghanistan
terroristen opleid en de VS als een aardsvijand beschouwt) waarschijnlijk achter
de aanslagen zit.
Bin Ladin kan verschillend redenen hebben gehad om de aanslagen te plegen:
- Puur tegen de Amerikanen Om ze te laten merken dat ze een
slecht beleid voeren.
- Om ze bang te maken en te laten zien dat ze ook met die nieuwe
technieken toch nog zwakke plekken hebben.
- Of het was de bedoeling om de hele wereldeconomie omlaag te
halen en heeft hij daarom specifiek voor het World Trade Centre
gekozen.
Wat dan ook de preciese redenen waren, de gevolgen waren tenminste groot.
De DAX-index (Frankrijk) sloot met een verslies van 10%
De CAC-index (Frankrijk) daalde met 7.4%
De FTSE-index (Engeland) verlies van 5.7%
Zurich –7.1%
Milaan -7.4%
En dan ten slotte Amsterdam die een koersdaling van precies 7% doormaakte
die dag. De dag na de ramp was de nikkei de eerste beurs die zijn deuren
opende, direct kelderde de beurd tot onder de duizend punten, de laagste stand
sinds 1984.
Conclusie
Gelukkig zijn we in ons land langzamerhand uit de economische malaise aan het
kruipen. De economie groeit weer en de AEX is over zijn dieptepunt heen. De
inflatie is het afgelopen jaar gedaalt naar slechts 2.1% dat komt onder andere
door de prijzenoorlog in de supermarkten en doordat de benzine goedkoper is
geworden, wat weer komt door de lage koers waarop de dollar momenteel staat.
Alle olie die verhandeld wordt wordt in dollars verkocht. Nu is het alleen nog
hopen dat de dollar weer wat in waarde gaat stijgen want een lage dollar is slecht
voor onze economie. Zolang de dollar niet in waarde stijgt zullen er weinig
nieuwe beleggers komen op de AEX.
De gevolgen van het slechte beursklimaat voor de nederlanders begint nu
zichtbaar te worden want inmiddels zijn alle plannetjes van meneer Balkenende
doorgevoerd zoals de medicijnknaak en de veranderingen in het beleid rond de
AOW. De koopkracht en de welvaart is er helaas exponentiëel op achteruit
gegaan zijn. Onder andere door het bevriezen van de lonen.
Het begin van de slechte beurs klimaat was niet zoals ik verwacht had op 11
september maar al eerder. Wat te zien is in de grafieken bij hoofdstuk 1 van de
Consumentenvertrouwen en de werkloosheid. Bij de consumentenvertrouwen,
wat ik als een van de belangrijkste indicatoren beschouw, zie je dat de er een
sterke daling begint helemaal aan het begin van 2001. Hieruit concludeer ik dat
het slechte beurs klimaat begonnen is aan het begin van dat jaar.
Op de deelvraag: Hoe lang duur de crisis nog. Is er nu vanzelf een antwoord
gekomen want je kunt nu wel zeggen dat we aan het einde zijn van de reccessie
vanaf nu zal het weer beter gaan met de economie en zal de werkloosheid
dalen.Toen ik daadwerkelijk begon met het zoeken van informatie dacht ik nog
dat de toen nog waarschijnlijke recessie voornamelijk was veroorzaakt door de
gebeurtenissen van 11 September. Maar toen ik me meer in het onderwerp ging
verdiepen kwam ik erachter dat de economie al in het begin van 2001 in de
richting van een recessie aan het gaan was. Het is natuurlijk intersant om dan de
vraag te stellen wat er met de economie was gebeurd als de vreselijke
terreuraanslagen zich niet hadden voorgedaan. Zou er dan ook een recessie zijn
geweest in Nederland. Maar die vraag is moeilijk te beantwoorden.
Ik kan ondanks de paar oneffenheden toch wel tevreden terug kijken maar nu
met een doorgronde wetenschap van de reccesie en zijn voorgangers. In die zin
ben ik ook blij dat ik toch dit onderwerp gekozen heb want ik heb nu een beeld
gekregen van wat economen doen. Niet alleen de bedrijfs economen maar met
nadruk diegene die in dienst van de overheid zijn. Een ambtenaars functie met
mijn vervolg opleiding Commerciële Economie is dankzij dit een optie geworden.
Bronvermelding:
Internetsites
http://www.bls.gov/cps/cpsaat1.pdf
http://www.xs4all.nl/~vdlugt02/economie_in_nederland_13_november%202003.h
tm
http://www.bls.gov/news.release/pdf/empsit.pdf
http://data.bls.gov/servlet/SurveyOutputServlet
Literatuur
Nawoord
Uiteinderlijk ben ik tevreden over het onderwerp dat ik had gekozen. Maar op
het moment dat ik informatie aan het zoeken was dacht ik er wel anders over, er
was dan wel een hele hoop informatie op het net te vinden maar na een tijdje
had ik zoveel dat ik door de bomen het bos niet meer zag. En toen ik wilde gaan
schrijven bleek nog dat ik niet eens alles had en moest ik toch weer op het net
gaan zoeken voor bijvoorbeeld een grafiek van de Amerekaanse economische
groei (GDP). Ook had ik problemen met het feit dat ik al vroeg was begonnen
met het zoeken naar informatie, maar met het schrijven van het werkstuk ben ik
pas begonnen in de week voor de kerstvakantie en toen zat ik met allemaal
gegevens die maar tot 2002 gingen en dat was vervelend want er gebeurd en
veranderd zoveel in een jaar op deze wereldbol. Door al dat gezoek op het net
heb ik me niet meer kunnen houden aan mijn tijdsplanning, niet dat het me uit
maakt dat ik er langer dan veertig uur mee bezig ben geweest want ik heb er een
hoop van geleerd.