Bedoeling en gevolgen van de Omgevingswet

De geest van de
Omgevingswet
BBL-themabijeenkomst
Provincie Limburg
19 april 2016
Even voorstellen….
• Adviseren, coachen en opleiden
• Auteur:
– Handboek RO en Bouw
– RO voor raadsleden en bestuurders
– Trends en Tips 2013-2015
• Blog: Rovoordegemeente.nl
• Zie www.vanderschootadvies
Huidig recht
• Niet op elkaar afgestemde sectorale
wetgeving: samenhang ontbreekt
• Huidige wetgeving = te weinig kwaliteit en
flexibiliteit
.. Maar er is meer….
…verandering naar duurzaamheid
…en….….
• Regionale verschillen, regionale problemen
en regionale oplossingen
• Behoefte aan ruimte voor initiatieven met:
– burgerparticipatie en
– behoud van bescherming
– behoud van rechtsbescherming.
Wat doet de Omgevingswet?
• Van 26 wetten naar 1 wet.
• Van 5000 wetsartikelen naar 350.
• Van 120 AMvB’s naar 4.
• Van 120 ministeriële regelingen naar 10.
• Van meerdere bestemmingsplannen, beheersverordeningen,
verordeningen, beheerplannen e.d. naar:
– 1 omgevingsplan per gemeente.
– 1 omgevingsverordening per provincie
– 1 omgevingsverordening per waterschap
….1 wet? Nee hoor….*
• 4 AMvB’s:
– het Omgevingsbesluit;
– het Besluit kwaliteit leefomgeving
– Besluit Activiteiten Leefomgeving
– Besluit bouwwerken in de Leefomgeving
• Ministeriële regeling(en)
…en verder*…..
• 2018: Invoeringswetgeving (tevens
invoering nieuw digitaal stelsel).
• Vanaf 2018
– Gefaseerde aanvulling met aparte
hoofdstukken
– ‘Rechtersrecht’
…wat ook nog blijft….
• Naast omgevingwet:
– ‘Restwetgeving’
– Specifieke wetgeving
– Algemene wetgeving
Dus: we zijn er voorlopig nog niet!
Wanneer van toepassing? (art. 1.2)*
Fysieke leefomgeving + Activiteiten met
gevolgen daarvoor
•
•
•
•
Gebruik van natuurlijke hulpbronnen
Gevolgen van activiteiten met emissies, hinder of risico’s
Gevolgen van een «doen» of «niet doen»
Lid 4: ook gevolgen voor de mens
• afhankelijk van de omstandigheden van het geval
• ‘in ieder geval’: bouwwerken, infrastructuur,
watersystemen, water, bodem, lucht, landschappen,
natuur (inclusief aanplant) en cultureel erfgoed.
Bedoeling van de wet?
Verbeterdoelen
Maatschappelijke doelen
Verbeterdoelen* (MvT)
Betere hanteerbaarheid
Samenhang
Meer bestuurlijke afwegingsruimte
Snellere en betere besluitvorming
Maatschappelijke doelen
(art. 1.3)
• Deze wet is met het oog op duurzame
ontwikkeling
• gericht op het in onderlinge samenhang
– (a) bereiken en in stand houden van een
veilige en gezonde fysieke leefomgeving en
een goede omgevingskwaliteit
– (b) doelmatig beheren, gebruiken en
ontwikkelen van de fysieke leefomgeving ter
vervulling van maatschappelijke functies
Alles zit erin….
•
•
•
•
•
•
•
Grondrechten art. 21 Grondwet (amendement)
Brundtland definitie: ‘verbeteren van de leefomgeving’
Gebruikswaarde, toekomstwaarde en belevingswaarde
Zorgplicht voor iedereen
Integrale benadering
Duurzame ontwikkeling
Flo/omgevingskwaliteit = waarde voor de mens +
intrinsieke waarde
• Ontwikkelen, gebruiken en beheren bij elkaar
• ‘doelmatig’ = zo goed mogelijk verdelen over
verschillende maatschappelijke functies
• ‘maatschappelijke behoeften’ = Cie Brundtland: wat een
samenleving nodig heeft, bijv. voedsel, drinkwater,
huisvesting, energie, riolering, gezondheidszorg,
transport,recreatie.
Werking?*
• Voor iedereen (zorgplichten)
• Voor de overheid:
– Kader voor bestuur
– Juridische betekenis: bij alle besluiten
– Beleidsmatige toepassing
– Operationele toepassing
– Actieve houding gericht op bereiken resultaat.
Uitgangspunten*
• Vertrouwen
• Van de overheid in initiatiefnemers
• Van de burgers in de overheid
• Tussen overheden
• Handhaving als keerzijde van vertrouwen
• Flexibiliteit als antwoord op complexiteit en
duurzaamheid
Normstelling*
• Liever algemene regels dan vergunningen
• Decentraal: omgevingsplan/omgevingsverordening:
• Regels over activiteiten met gevolgen voor de flo
• Omgevingswaarden (omgevingsplan facultatief, omgevingsverordening
deels verplicht)
• Evenwichtige toedeling van functies aan locaties met bijbehorende
regels (omgevingsplan en eventueel omgevingsverordening provincie) .
Speelveld?*
• Burger = eigenaar
zorgplichten
• Bedrijven = deelnemer omgevingsrecht
• Overheid =
– krachtig waar nodig
– op afstand waar mogelijk
Waarborgen
kwaliteit
Ruimte voor
ontwikkeling
Taakverdeling binnen overheid?
Art. 2.2. en 2.3 Ow*
• Co-actorschap
• Subsidiariteitsbeginsel
Decentraal
wat kan
Centraal wat
moet
• Proportionaliteitsbeginsel
• Functionele zorg watersysteem door
waterschappen
Doorwerking?*
•
•
•
•
•
voorschrijven omgevingswaarden/doelstellingen Flo
instructieregels in AMvB of omgevingsverordening
instructies
projectbesluit en eigen taakinvulling
maatwerkregels provincie
Komt neer op….
• huidige taakverdeling….
• …bijsturing door omgevingsverordening
provincie en aparte besluiten
• Verschillende sturingsstijlen (overlaten,
instrueren, overnemen)
• In combinatie met: regionalisering……
Inhoud en instrumenten
• 6 kerninstrumenten die huidige
bestemmingsplannen, verordeningen,
beheerplannen e.d. vervangen.
– Omgevingsvisie
– Programma
– Omgevingsverordening
– Omgevingsplan
– Omgevingsvergunning
– Projectbesluit
Scheiding beleid, normen en
besluiten
•
•
Omgevingsvisie
Programma
•
•
•
•
Omgevingsplan gemeente
Waterschapsverordening
Omgevingsverordening provincie
Rijksregels over activiteiten
•
•
•
•
•
Maatwerkvoorschriften
Gelijkwaardigheidsmaatregel
Omgevingsvergunning
Projectbesluit
Experimenten (art. 23.3 Ow)
•
Daarnaast: ondersteunende instrumenten
beleid
normstelling
Concrete
besluiten
Omgevingsvisie (art. 3.1/3.2)*
• Lange termijnvisie (boven- en ondergrond):
– Hoofdlijnen kwaliteit fysieke leefomgeving
– Hoofdlijnen ontwikkeling, gebruik, bescherming
en behoud van het grondgebied
– Hoofdzaken van integraal beleid
• Verplicht: 1 per overheidslaag
• Gemeenteraad/PS binden zichzelf
• Doel?
Programma (afdeling 3.2 Ow)*
• Hoe kom ik van A naar B?
• Integraal, (multi)sectoraal, gebiedsgericht, termijn
• bindend voor B&W/GS, controle door gemeenteraad/PS
• 3 typen:
– Onverplicht (riolering + eigen keuze)
– Verplicht bij dreiging overschrijding omgevingswaarde
– Programmatische aanpak voorgeschreven bij
Omgevingsplan, omgevingsverordening of AMVB
• Doorwerking via andere instrumenten
• Wijziging verplicht als uit monitoring overschrijding
omgevingswaarde volgt.
Omgevingswaarden*
• = norm voor gewenste staat/kwaliteit (onderdeel) flo
• in meetbare, berekenbare eenheden of objectieve termen
• Gemeenteraad in omgevingsplan (art. 2.10 Ow)
• tenzij rijk, provincie en waterschap andere
omgevingswaarden hanteren/voorschrijven.
• Rechtsgevolgen
– Plicht tot monitoring
– Programmaplicht
• Niet bindend: doorwerking via beoordelingsregels in
omgevingsverordening/omgevingsplan
Nodig : beleidscyclus voor kwaliteit FLO
Nodig: monitoren
Omgevingsverordening
• Bevat:
• Regels voor activiteiten,
• omgevingswaarden en
• bijsturing evenwichtige toedeling van functies aan
locaties met bijbehorende regels door gemeenten.
• met het oog op de doelen van de wet
• PS, maar delegatie mogelijk!! (art. 2.8 Ow)
• flexibiliteit inbouwen kan
Provinciale omgevingswaarden
• Geeft juridische status aan beleidsambitie
• Geen rijksomgevingswaarde/als AMvB het toelaat
t.b.v een eigen provinciaal beleidsdoel
• Met het oog op de doelen van de wet
• Alleen als vaststellend orgaan
verantwoordelijkheid draagt/bevoegdheden heeft:
‘in de macht hebben’ (art. 21 MvT Wro)
Projectbesluit
• Ambtshalve besluit rijk, provincie, waterschap
• Tbv project overheid verantwoordelijk voor oplossen
maatschappelijk vraagstuk
• 1 besluit = alle toestemmingen project = wijziging omgevingsplan,
omgevingsvergunning, toestemming andere activiteiten
– Projecten met publiek en provinciaal of nationaal belang
– Private initiatieven waarbij privaat initiatief en bereiken van
publieke doelen in de flo samenvallen.
• Maakt overrulen andere bestuursorganen mogelijk
Omgevingsplan*
• Verplicht: 1 per gemeente
• Gemeenteraad of na delegatie B&W voor onderdelen!
• Inhoud:
• Regels over:
• activiteiten
• modernisering van gebieden en gebouwen
• uiterlijk gebouwen (welstand)
• Evenwichtige toedeling van functies aan locaties
• Eventueel: omgevingswaarden
• Inclusief: bijbehorende maatregelen en het beheer.
Omgevingsvergunning (hfst. 5)*
• ‘project’/‘inrichting’/‘onlosmakelijke samenhang’ vervallen
• Nieuw: ‘afwijkactiviteit’
• Vergunningvrij tenzij activiteit is aangewezen als vergunningplichtig in AMvB of
omgevingsverordening
• Strijd met omgevingsplan = weigeringsgrond
• Aanvrager bepaalt, tenzij wateractiviteit, milieubelastende activiteit en lozingsactiviteit.
• B&W bevoegd gezag, tenzij bij AMvB anders bepaald
• Uitbouw Wabo-systeem, maar: geen vergunning van rechtswege!
Verschillen met nu
•
•
•
•
•
•
•
•
Verbrede reikwijdte: integraal, samenhang
Minder kaders
Duurzaamheid
Streven naar flexibiliteit, globaliteit mogelijk
Digitalisering verbeteren
Meer systeem
Monitoring
Dus: sturing vanuit beleid/visie/cyclus!!!
Wanneer geslaagd?
(MvT)
•
•
•
•
•
Als alle actoren in de fysieke leefomgeving..
..met oog voor elkaars rol en belang…
..zoveel mogelijk in samenspraak …
..tot voorstellen en afwegingen komen…
..over de bescherming en ontwikkeling van de fysieke
leefomgeving.
• Nodig:
– andere (bestuurlijke en uitvoerings)cultuur,
– met meer kwaliteit van de uitvoering
– die door passende wetgeving wordt ondersteund
– = waarschijnlijk paradigmawisseling
Wat heb je daarvoor nodig?
Wat moet er veranderen?
(pag. 21 nota n.a.v. verslag)
• Van sectoraal
samenhangende benadering t.b.v.
kwaliteitsopgave of ontwikkeling
• Van gefragmenteerde overheid en ongelijksoortige wettelijke
regelingen
heldere wet- en regelgeving
adequaat
optredende overheid
• Van ‘blauwdrukdenken’
denken vanuit initiatiefnemer/actoren
• Van behoud en bescherming
actieve aanpak van voortdurend
werken aan goede kwaliteit flo: beleidscyclus/monitoren:
omgevingswaarden en kwaliteiten moeten gehaald worden.
Niet doen….!!!
Niet doen……
Wel doen….!!!
Keuze van de manager
Management/cultuur
• Wet = impuls, kan geen paradigmawisseling afdwingen
• Nodig = wil om met de wet aan de slag te gaan.
• Managen van onzekerheid
• Ruimte om te experimenteren
• Risicomijdend gedrag voorkomen
En wat betekent dit voor u?
Het spook van de wet
Nieuwe wijn in nieuwe zakken
Hoeveelheid nieuwe regels: waar staat het??
Breuk met jurisprudentie! Begrippen verdwijnen
Terugvallen op parlementaire geschiedenis: dat zijn veel pagina’s
achteraf te lezen…..
• Kennisachterstand
• Ongemak en onzekerheid leidt tot risicomijdend gedrag en niet
toepassen nieuwe mogelijkheden.
•
•
•
•
houding
keuze
Tip
• Nu al beginnen:
– Inlezen, kennis opdoen, praten
– Opdelen in behapbare onderdelen en
samenwerken
– Burgerparticipatie uitproberen
– Experimenteerruimte en ruimte om
fouten te mogen maken claimen.
– Durf steun te zoeken, durf te zeggen:
dat weet ik niet, ik ga het uitzoeken.
Tijdpad
•
•
•
•
•
2015: bewustwording, aftrap
2016: verdieping en verbreding
2017: voorbereiding
2018: realisatie en verankering
2019 e.v.: volgen modulaire
aanpassingen.
Slot
Vragen?
[email protected]
Rest mij..
… u allen een goede paradigmawisseling toe te
wensen!