Workshop Begaafdheid en Emotionele Ontwikkeling

Begaafdheid en Emotionele ontwikkeling
Workshop 10-11-2015 Bijzonder Begaafd - Lotte van Lith
Vandaag
• Begaafdheid en complexiteit
•Geen controle over middels
symptoombestrijding maar ; samenwerken
om complexiteit niet te reduceren
•Verdiepen zet aan tot reflectie, reflectie
stimuleert je bewustwording,
bewustwording  waarneming,
waarneming zet aan tot (h)erkenning en
empathie
•Begaafdheid in ontwikkeling
Programma
• Begaafdheid en emotionele
ontwikkeling
• De theorie van positieve
desintegratie
• Meerlagigheid : filmisch
voorbeeld
• Reflectie : exploratie!
Structuur
• Introductie :
Complexiteit en emotie
www.lottevanlith.nl
contact: [email protected]
+316 12 22 42 45
“Ik heb van Lotte geleerd
om mijn innerlijke beleving
niet onderdrukt of
versimpeld te uiten, maar
juist verfijnd en in
samenhang.”
Ilona Kuis
Gevoel
'Het gevoel van de mens, de geest. Nooit wordt het gevoel helemaal blootgesteld. Omdat dat het diepste van je hart is. Dát ben
jij! Het gevoel dat je bang, blij, verdrietig, vrolijk en zoveel andere gedaantes geeft. Het is, vind ik, het belangrijkste van een
mens, het maakt je waardevol. Het is iets dat je jezelf kan verwijten, je bang of onzeker maakt, of heel blij maakt. Het is
wisselend en kan zich in alle staten begeven. Soms fijn als je verliefd bent of soms bang als je in een donker bos loopt. Het zit in
je hart. Mijn gevoel 'is ik'. Ieders gevoel 'is zijn of haar ik'. Je gevoel kan op het ene moment goed zijn en op het andere
moment slecht. Bijvoorbeeld: je draait een cd en je hoort een mooi, rustig, emotioneel liedje. Dan word je vanzelf ook
emotioneel. Als er dan een snel liedje volgt, dan word je onrustiger, vrolijker.
Liefde is, vind ik, het sterkste gevoel dat er is. Voor wat dan ook: liefde is sterk en niet zwak. Zwakke liefde bestaat niet.
Soms laat je gevoel je in de steek en dan neem je bijvoorbeeld een beslissing met je hoofd.
Een gevoel is iets zachtaardigs dat nooit helemaal 'uitgekleed' kan worden, maar wel 'aangetast' kan worden. Laat het niet
gebeuren dat je gevoel misbruikt of kapotgemaakt wordt, want als iemand op de verkeerde manier je gevoel 'aantast' dan is hij
of zij jou niet waard.
Het gevoel ben jij en jij bent gevoel.'
Wat is emotie?
Wat versta jij onder ‘emotionele ontwikkeling’?
Wiki  “Emotionele ontwikkeling beschrijft de manier
waarop kinderen in toenemende mate hun emoties bewust ervaren en grip
krijgen op hun emoties. De emotionele ontwikkeling heeft een sterke
samenhang met de sociale ontwikkeling van kinderen.
Emoties spelen een belangrijke rol bij contacten tussen mensen en de
aanpassing van mensen aan hun omgeving.”
Zelfstandig worden
Bewustwording?
Complexificatie – twee of meer delen,
moeilijk te onderscheiden
Ín – en uitzoemen
• Enerzijds : disciplines, grote vragen,
zingeving, abstracties
• Anderzijds : kwam het steeds dichterbij,
privéleven, sociale relaties
•Identificatie met verstand
•Gedreven door gevoel…
•Heen en weer getrokken
Zoektocht
Onrust
Wat is er aan de hand..?
Behoefte aan houvast
Buiten mezelf zoeken
…van binnenin aan het
ronddollen
Proberen grip te krijgen
Dynamiek en
interactie
Steeds meer bewust van de
processen, relaties en systemisch
begrip
Wat is emotie?
Verstoren en Bewegen
Van ‘intens gevoel’  ‘elk soort gevoel’
Samenvallen – onderscheiden
Er naar toe bewegen – er vanaf bewegen
Uniek én verbonden (‘gelijk’)
Emoties & aanpassen
In – en uitzoemen
Ieders realiteit is anders
Meerdere realiteiten-in-een
Keuzes maken = lastig
Onderscheidend vermogen = groot
Verbindingswens óók!
En nu…?
• De emotionele
dimensie
wees concreet!
Bijv:
let op taalgebruik
& gebruik weinig
woorden
Ik zie, ik zie wat jij niet ziet
Gevoeligheid = niet hetzelfde als zwakte
Onderlinge verschillen in gevoeligheden
Intensiteit – verschil opmerken
Begaafde kinderen en
volwassenen dagen de
rekbaarheid, gelaagdheid,
veelzijdigheid van je
perspectief en
inlevingsvermogen uit
Wat versta jij onder ‘emotionele ontwikkeling’?
Zelfstandig worden
Besluitvorming
Omgaan met complexiteit van zelf en omgeving
Rationeel zijn er eindeloos veel
opties 
Emoties zijn doorslaggevend
“Ik geloof graag dat ik rationeel
ben.”
Besluitvorming
Geen perfecte rationaliteit
Beperkte rationaliteit
‘Mate van rationaliteit’
Emoties op een continuüm
Energie in beweging
Input  verwerking  uitput

Doelgericht
en
tegelijkertijd…
Ervaren we (sterke)
emoties als
verstorend,
ongewenst,
ongemakkelijk,
onnodig
Systemisch begrip
Complexiteit – betekenisgeving – en emotioneel
Tegelijkertijd lachen én huilen

Onderliggende vraagstukken?

Waar komen de mooiste en de meest gruwelijke daden vandaan?

Hoe kan een intelligent iemand toch bepaalde overtuigingen hebben of gedrag
vertonen?

Hoe om te gaan met intens negatieve emoties?

Intelligentie op secundaire positie
TPD: Interne conflicten &
ontwikkeling
Concepten om persoonlijkheidsgroei & de noodzaak van
negatieve emoties beter te begrijpen
Auto-therapie & ontwikkelingsgericht perspectief
Ontwikkeling: emoties zijn sturend, conflicten noodzakelijk
‘Psychoneurose is geen ziekte’
Psychologisch traject
van persoonlijke
ontwikkeling:
Wat is een
persoonlijkheid?
Individuen die middels groei
geleerd hebben op momenten
van hevige, interne conflicten
de oplossing te verkiezen die
zij als ‘meer zichzelf’ ervaren
Gevoeligheden of overprikkelbaarheden
Theorie van Positieve Desintegratie
Meer dan gemiddelde reactie op stimuli, bron van herkenning
begaafde individuen
•Emotioneel
•Intellectueel
•Beeldend
•Psychomotorisch
•Sensueel
•Waardering oude stimuli / snel verveeld
Extremen van geluk en verdriet intenser aanwezig
Intellectueel
• Wil te weten
Voorbeeld ‘Inside out’
Abstract
denkvermogen
Groot voorstellingsvermogen, creatief
I didn't like f(x)--that looked to me like f times x. I also didn't
like dy/dx--you have a tendency to cancel the d's--so I made a
different sign, something like an & sign […] I thought my
symbols were just as good, if not better, than the regular
symbols
Richard Feynman, theoretisch natuurkundige
Sensueel
Intense, sensorische ervaringen
Psychomotorisch
Emotioneel
Intens voelen
Vb Kyteman
Waarom ben je specifiek naar IJsland vertrokken?
“Daar wonen bijna geen mensen! En je hebt er niet de neiging om op het strand te gaan liggen.
Als je naar buiten loopt dan vries je bijna dood. En veel donker helpt ook om beter na te denken
en te dromen. Met daglicht heb je toch de neiging om naar buiten te gaan en de uiterlijke wereld
te accepteren zoals die is.
‘Er is nog zoveel te verkennen en zoveel te doen’
Emoties die als
 innerlijke conflicten worden ervaren
Beweging – verstarring
En op den duur;
Gebrek aan concentratie, apathisch, depressief,
angstig, boos, onrustig,…
Hoe uit het probleem zich op de oppervlakte?
Labels
Gedragsproblemen
Onderpresteren
Hoe te
begrijpen?
Crises en ontwikkeling

Interne conflicten niet als een degeneratief, maar een
ontwikkelingsgericht teken

Momenten van differentiatie : negatieve emoties zijn
noodzakelijk voor ontwikkeling

Subjectieve ervaring van behoeften, mogelijkheden en
overtuigingen

Een stuwende kracht om huidige manieren van denken en
emotionele reacties te bevragen
 Interne spanningen tussen ‘wat is’ en ‘wat zou kunnen zijn’

Progressie van lagere, primitieve integratie naar hogere
ontwikkeling

Desintegratie neurologische structuren
Angst, stress, depressie, burn out, onrust, irritatie, lijden,
zelftwijfel, verdriet, wanhoop…: symptomen van een
expanderend bewustzijn, uitingen van interne conflicten
Angst reduceren door een andere mentale ‘organisatie’ te
creëren
Paradigma shift : hoe begrijp ik? Wat voel ik en wat zijn mijn
motivaties? Hoe hangen mijn angsten samen met mijn wensen?

1) Primaire integratie
 Conformistisch / Gedetermineerd



Creativiteit volgens sociale conventies
Negatieve aangepastheid: geautomatiseerde, gesocialiseerde kijk op leven
Rigide, stereotypische karakterstructuur

2) Eenlagige desintegratie
 Losser worden karakterstructuur , gemis interne stabiliteit
 Externe locus of control/ geweten ligt buiten jezelf
 Ambivalentie

3) Spontane meerlagige desintegratie
 Er is meer… ‘een groeinood’ (zinloosheid)
 Innerlijk conflict tussen ‘wat is’ en ‘wat zou kunnen’
 Begin meerlagig conflict en meerlagige perceptie realiteit, begin
persoonlijke hiërarchie van waarden

Positieve feedback loop
Rol van conflicten binnen de TPD
Eenlagig conflict:
of/of - horizontaal
“gepingpong” - eindeloze voors en tegens
Meerlagig conflict: verticaal
Conflicten tussen wat is en wat zou kunnen
Externe en interne realiteit schieten te korten t.a.v. idealen, visie, potentie
 Levenservaringen  desintegreren psychische eenheid  innerlijke conflicten 
nood en mogelijkheid tot reflectie  introspectie en rangschikking van waarden,
gevoelens, gedachten en acties
 Capaciteit om verschillende ontwikkelingniveaus binnenin en buitenom te
onderscheiden
Op zoek naar (de) ervaring

4) Georganiseerde, meergelaagde desintegratie
Persoonlijke hiërarchie van waarden
 Bewuste zelfontwikkeling, zelfeducatie
 Groei van empathie
 Omgaan met frustratie, onzekerheid
 Lange termijn identiteitsontwikkeling




Negatieve feedback loop…
Continuiteit en flexibiliteit
5) Secundaire integratie
Actualisatie en organisatie van waarden
 Voorbij tegenstellingen : en/en, synthese, bewust van unieke
karakteristieken elke situatie
 Stabiele fundering, flexibel, vertrouwensvol
 Niet statisch: een continu proces dat zich ontvouwt (focus naar
buiten), exploratief
 Overkoepelend gevoel van nabijheid, compassie

Hiërarchie: Meerlagigheid – binnenin een individu
Is het tegelijkertijd bestaan van onderling kwalitatief
verschillende mentale constructies van een emotie, motivatie
of een idee….
Welke te rangschikken zijn van minder naar meer jezelf
(h)Erkennen en uitdragen
Negatief
problematiseren
Of….empathisch onderzoeken?
• Probleemstelling helder formuleren – emoties worden niet als probleem
benoemd, wel zo ervaren
• Op schoolniveau: leraar is cruciaal
Functie van
leraar
Begaafde leraar?
Waarnemen
Positieve feedback
Leerling geeft aan wat voldoende is
Open mind set
Groei ‘mindset’
Identificatie 
Op exploratie – leren
leren
Onzekerheid en
fluctuaties omarmen

Emotioneel vocabulaire ontdekken ; dagboek, woorden
onderscheiden




In grotere structuur plaatsen; filosofie, literatuur, geschiedenis,
religie
Verband met natuurwetenschappen en aardwetenschappen






Plezierig of niet
Veelzijdigheid 
Emotie is beweging, energie, verbinding, relatie
Leren transformeren; kunst, creativiteit, sociale relaties,
communicatie
Lichaamsgericht bewustzijn; sensaties, emoties,
gedachtepatronen
Hoe uit het probleem zich? Context, sociale omgeving,..
Let op: dwarsverbanden & creativiteit van de natuur
Cruciaal; op schoolniveau is de leraar een spil die het kind op
een individue – en intensiteitsvriendelijke manier in contact kan
brengen met complexiteit, contactopname kan stimuleren, en
empathisch de complexiteit tot inzicht en overzicht kan
transformeren
Je krijgt de prijs en daarmee een stortvloed aan boodschappen van vrienden, ouders,
studenten, oud-professoren, collega onderzoekers, volkomen onbekenden, een massa
boodschappen in allerlei vormen. Maar in al die uitingen heb ik twee
gemeenschappelijke punten gezien. Ik zag vreugde en genegenheid. Die prijs was een
signaal dat iedereen de gelegenheid gaf om zijn gevoelens te tonen, waardoor ik die
kon ervaren
R I C HA R D F E YN M AN OV E R I N O N T VANGST N E M EN VA N N O B E L P RIJS
Op de agenda…. www.lottevanlith.nl [email protected] +3612224245
16 april 14:00 – 17:00 Groningen:
TPD : uitgebreide introductie
• Theorie, reflectie, oefening
30 januari : TPD voor professionals, incl. individuele sessie
• Complexiteit van zelf en omgeving
• Februari en april 2016 : Spelenderwijs worden
• Persoonlijke ontwikkeling: oefeningen in falen en floreren
• Deel 1: Perfectionisme, faalangst en schaamte
• Deel 2: Primaire emoties
www.lottevanlith.nl
contact: [email protected]
+316 12 22 42 45