Familie en vermogen in bedrijf

Familie en
vermogen in
bedrijf
Maatschappelijke impact: Impactbewust investeren
In dit hoofdstuk staat uw maatschappelijke betrokkenheid centraal. Niet alleen
het goeddoen door u als privépersoon en familie, maar ook het goeddoen vanuit
uw onderneming krijgt de aandacht. De mate waarin u met uw zakelijke of
privévermogen maatschappelijke impact maakt, kan op een schaal (een continuüm)
worden weergegeven. We behandelen de diverse manieren van goeddoen aan de
hand van dit continuüm, in drie verschillende onderdelen: Filantropie, Impactbewust investeren en People Planet Profit (Sociale bedrijfsvoering). Ook de
maatschappelijke trends binnen deze drie gebieden komen aan de orde.
Het maatschappelijk
continuüm
De samenhang tussen sociale en financiële
opbrengst van een investering wordt treffend
weergegeven in een zogenoemd ‘maatschappelijk
continuüm’. Dit continuüm is zowel van
toepassing op de persoonlijke behoefte tot
goeddoen als op maatschappelijk investeren en
op bedrijfsvoering (maatschappelijk verantwoord
ondernemen).
Het continuüm (zie figuur) loopt van uitsluitend
gericht op maatschappelijke impact (links) naar
uitsluitend gericht op financieel rendement
(winstmaximalisatie) (rechts). Links staan
daarom de goede doelen en rechts de traditionele
commerciële ondernemingen. Het continuüm
laat zien dat het maatschappelijk rendement
afneemt naarmate de investering meer gericht is
op financieel rendement. Het een sluit het ander
evenwel niet uit. Bij ‘impact-bewust investeren’
wordt over het algemeen zowel maatschappelijk
rendement als financieel rendement behaald.
Maatschappelijk continuüm
Sociale impact
On
d
me ernem
t
doe allee ing
lste n fin
llin
a
gen nciële
Ver
ond antwo
ern ord
e
em
ing
People Planet Profit
Sch
ond adevr
ern ije
em
ing
Imp
Soc
imp iaal in
act
v
prim estere
n
air
gee
fcir
kel
gee
fmi
ssie
imp act in
ren act en vester
dem
en
ent
Impact-bewust
investeren
Filantropie
Sociale bedrijfsvoering
Financieel rendement
Goede doelen, fondsen en
Maatschappelijke organisaties
Klassieke investeerders
Vermogen particulieren
Maatschappelijke trends
De samenleving is voortdurend in beweging.
In de huidige wereld neemt maatschappelijke
verantwoordelijkheid een bijzonder plek in. Dit is
te zien in trends op dit gebied: zowel geeftrends
als trends in de sociale bedrijfsvoering en sociale
investeringen.
De waarde van
maatschappelijke impact
U kunt op diverse manieren met uw vermogen,
maar ook inzet, maatschappelijke impact maken.
Door positieve maatschappelijke impact te creëren
vergroot u de emotionele en sociale waarde van
PwC | Familie en vermogen in bedrijf
uw vermogen. Ook vergroot u uw erfgoed voor de
volgende generatie binnen uw familie en voor de
samenleving. Dit kan een nieuwe dimensie aan
uw vermogen geven en daarmee uw persoonlijke
voldoening doen toenemen.
Niet alleen als individu of familie maar ook vanuit
uw onderneming kunt u op allerlei manieren
maatschappelijke impact creëren: van een
traditionele schenking tot meer betrokken en
duurzaam geven vanuit familiewaarden. Maar
ook impact-bewust investeren en maatschappelijk
ondernemen behoren tot de mogelijkheden. Er
zijn legio mogelijkheden - met elk hun eigen
fiscale en juridische voordelen en beperkingen.
Daarom is een grondige - professionele voorbereiding een must.
Maatschappelijke impact: Impact-bewust investeren 2
Impact-bewust investeren
Maatschappelijke impact creëren kan ook door impact-bewust te investeren. Een
betrekkelijk nieuw verschijnsel met veel mogelijkheden. Investeerders stellen zich daarbij
van tevoren heel bewust de vraag wat zij met een investering willen bereiken.
Net als bij schenken is het bij investeren van
belang om inzichtelijk te krijgen wat u als
weldoener beoogt. Wat wilt u met uw investering
bereiken? Gaat het u voornamelijk om het in
stand houden van uw vermogen en het behalen
van rendement? Of wilt u met uw investering
een maatschappelijk belang dienen? Of een
combinatie daarvan?
Maatschappelijk rendement naast
financieel rendement
Impact-bewust investeren, ook maatschappelijk
bewust investeren genoemd, houdt in dat u
investeert in een bedrijf, organisatie of fonds, en
dat uw investering daarbij - naast een financieel
rendement - gericht is op het behalen van meetbare
maatschappelijke, sociale of milieueffecten. Wat u
wilt bereiken met uw investeringen, dient tot gids
voor waar u in investeert.
Impact-bewust investeren groeit
Impact-bewust investeren (impact investing) is
een relatief nieuw fenomeen. Omdat de term een
brede definitie heeft, is het lastig aan te geven wat
de omvang van impact investing precies is. De
voorspelling is dat impact investing kan groeien
naar één procent van het totale wereldwijd belegd
vermogen, dat betekent een potentie van 500
miljard US dollar aan impact investing. Dat is
ruim anderhalf maal de bijdrage van filantropie in
de VS (310 miljard US dollar in 2007).1
Duurzaam beleggen is in het begin van de jaren
tachtig van de twintigste eeuw ontstaan, vooral
vanuit charitatieve en kerkelijke instellingen.
Rond het jaar 2000 hebben ook institutionele
beleggers en beleggingsfondsen er belangstelling
1
voor gekregen. Op dit moment bieden diverse
Nederlandse banken beleggingsfondsen aan
die volgens deze methode werken en hebben
verschillende Nederlandse institutionele
beleggers een (bescheiden) deel van hun
vermogen volgens duurzaamheidscriteria belegd.
Terwijl de klant bij de meeste banken eerst
specifiek moet kiezen voor een duurzaam
beleggingsfonds, bestaan er in Nederland ook
banken zoals Triodos Bank en ASN-Bank die
alleen maar investeren in duurzame activiteiten
en ondernemingen.
Duurzame beleggingen selecteren
Duurzaam beleggen gaat in feite volgens
dezelfde methode als ‘normaal’ beleggen,
maar er vindt een extra selectieslag plaats. De
ondernemingen die geschikt zijn bevonden om in
te beleggen ondergaan daarnaast een selectie op
duurzaamheidscriteria.
Bij deze selectie van ondernemingen zijn twee
richtingen te onderscheiden: uitsluiten van
bepaalde (typen van) ondernemingen (aangeduid
als negative approach), of het selecteren van de
beste ondernemingen van een bepaalde categorie
(aangeduid als best in class). Een combinatie van
beide methoden komt ook voor.
Negative approach
Bij een ‘negative approach’ wordt bijvoorbeeld
niet belegd in aandelen van ondernemingen
in de wapen-, tabaks- en alcoholindustrie.
In de Verenigde Staten is op dit terrein de
combinatie ‘alcohol, tobacco and gambling’ niet
ongebruikelijk.
Bron: Impact Monitor. Zie http://www.monitorinstitute.com/downloads/what-we-think/impact-investing/Impact_Investing.pdf.
PwC | Familie en vermogen in bedrijf
Maatschappelijke impact: Impact-bewust investeren 3
Best in class
Bij de ‘best in class’-methode vindt geen
uitsluiting op voorhand van sectoren plaats,
maar wordt binnen elke sector (zoals banken,
chemie, detailhandel en nutsbedrijven) gekeken
hoe de individuele ondernemingen scoren op
criteria als milieubeleid, arbeidsvoorwaarden,
personeelsbeleid, transparantie en dergelijke. Dat
voorkomt een ‘appels-en-peren’-vergelijking: voor
een bank is het immers eenvoudiger om goed te
scoren op het gebied van milieubeleid dan voor
een chemische fabriek.
Op basis van deze waarderingscijfers wordt
vervolgens de selectie gemaakt van de best
scorende ondernemingen. Ten opzichte van de
oorspronkelijke ‘collectie’ vormt dit een inperking.
Als de complete collectie duizend ondernemingen
omvat, zullen hiervan bijvoorbeeld tweehonderd
ondernemingen overblijven. Hierin kan de
vermogensbeheerder dan beleggen.
Welke aspecten in de waardering relevant zijn
en hoe de onderlinge afweging plaatsvindt,
PwC | Familie en vermogen in bedrijf
is uiteraard een zaak waarbij subjectieve
factoren een rol spelen. Ook culturele aspecten
zijn daarbij van belang. De vrijheid die de
vermogensbeheerder heeft wordt vastgelegd in
de overeenkomst die hij met zijn opdrachtgever
sluit (of in het prospectus in het geval van
een beleggingsfonds). De rapportage vindt
op dezelfde manier plaats, maar er is speciale
aandacht voor de financiële gevolgen van het
hanteren van die duurzaamheidscriteria. Het
traceren daarvan is evenwel vaak niet eenvoudig.
Conclusie
Waar voorheen het behalen van financieel
rendement het voornaamste doel was van
investeren, is tegenwoordig het creëren van
maatschappelijke impact minstens zo belangrijk.
Ook bij institutionele beleggers wordt dit
steeds meer gemeengoed. Bent u van plan een
investering te doen, bedenkt u dan welk doel
u - naast het behalen van financieel rendement voor ogen heeft. Op die manier heeft u concrete
handvatten bij het selecteren van organisaties die
passen bij uw doelstellingen.
Maatschappelijke impact: Impact-bewust investeren 4
Interview: Social Impact Ventures NL - Over investeren in social enterprises
Social Impact Ventures NL (Social IV NL) biedt
groeikapitaal en venture assistance [ondersteuning en
begeleiding in het ondernemen] aan Nederlandse social
enterprises die willen opschalen. Social enterprises
zijn ondernemingen die marktgerichte oplossingen
bieden voor sociale of milieuvraagstukken, oftewel: ze
combineren duurzame maatschappelijke impact met een
gezond businessmodel.
Onder de investeerders van Social IV NL bevinden zich
Nederlandse ondernemers, families en instituten die
geloven in de kracht van ondernemerschap voor een
betere toekomst in Nederland. Het zijn investeerders die
willen bewijzen dat - en ondertussen willen leren hoe rendement en impact hand in hand gaan.
Waarom kiezen voor impact investing en
niet voor ‘regulier’ beleggen?
De oprichters van Social IV NL, Willemijn Verloop en
Machtelt Groothuis, zagen dat sociaal ondernemers
in Nederland zeer moeilijk aan groeikapitaal konden
komen, terwijl er voldoende kapitaal in de markt was.
De twee werelden van investeerders en sociaal
ondernemers kennen elkaar vaak niet goed en
spreken evenmin elkaars taal. Binnen de traditionele
investeringswereld draait het veelal alleen om geld en
niet maatschappelijke impact. Terwijl investeerders
daar best in geïnteresseerd zijn. Willemijn en Machtelt
besloten hun achtergrond in privaty equity & social
enterpreneurship te combineren en de best practises uit
beide werelden samen te brengen tot het eerste private
investeringsfonds speciaal voor Nederlandse social
enterprises.
Wat is de doelstelling van Social IV NL?
‘Het doel van Social IV NL is tweeledig,’ vertelt
Helmer Schukken, partner bij Social IV NL. ‘Ten eerste
willen we sociale ondernemingen helpen groeien en
grote impact op de samenleving maken. Dat doen
we door als investeringsfonds uitsluitend in sociale
ondernemingen te investeren. Dat zijn bedrijven die
een maatschappelijk probleem oplossen voor mens of
planeet en op commerciële basis opereren. We beperken
onze investeringen tot Nederlandse bedrijven die al een
aantal jaar omzet draaien, dus geen start-ups.’
De secundaire doelstelling van Social IV NL is volgens
Schukken om te laten zien dat je met investeringen
zowel rendement als impact kunt realiseren: ‘Nederland
loopt op dit gebied nog achter in de wereld en in
Europa, vooral ten opzichte van Engeland. Institutionele
PwC | Familie en vermogen in bedrijf
investeerders en beleggers weten nog niet in welk hokje
ze impact investing moeten plaatsen en wat het hen kan
bieden.’ Hier wil Social IV NL verandering in brengen.
Hoe komt Social IV NL in contact met
investeerders?
Schukken: ‘We hebben op dit moment elf miljoen euro
in beheer, afkomstig van acht investeerders. Dit zijn
met name welvarende families en ondernemers, en
een enkele institutionele belegger. Deze investeerders
zijn vrijwel allemaal via het eigen netwerk bij ons
terechtgekomen. Het is nu vooral een groep die al
bekend was met het fenomeen impact investing.’
‘Doel is natuurlijk dat dit fenomeen bekender wordt
en dat het netwerk verder zal groeien. Ook vinden wij
het van belang om in de toekomst meer institutionele
beleggers te betrekken, vanwege onze secundaire
doelstelling. Wij hopen in het komend half jaar nog
een institutionele belegger te betrekken en in totaal
ongeveer 30 miljoen euro te kunnen investeren.’
Wat kunnen investeerders bijdragen en wat
levert het hen op?
Schukken: ‘Sociale investeerders investeren niet alleen
om hun geld goed weg te zetten, maar vooral omdat
ze impact willen maken. Bovendien vinden ze het leuk
om met sociaal ondernemers bezig te zijn en met hen
in contact te zijn en willen ze leren hoe impact-bewust
investeren werkt. Het is een relatief nieuw fenomeen,
dus ze zoeken antwoorden op vragen als: hoe stuur
je hier op? Wat voor prestatiedoelstellingen heb je
voor wat betreft die impact? En hoe zet je die af tegen
normale rendementsdoelstellingen?’
‘Dergelijke discussies vinden impact-investeerders leuk.
We roepen onze investeerders daarom minstens twee
keer per jaar bijeen in onze zogenoemde ‘investors
circle’. Daar leren de ondernemers van de investeerders
maar ook andersom.’
‘Qua rendement richten we ons op percentages waar
reguliere venture-fondsen zich ook op richten: een
rendement tussen de vijf en zeven procent na alle kosten
op fondsniveau. Dat klinkt misschien laag - reguliere
fondsen hebben het vaak over vijftien en twintig
procent - maar het rendement dat reguliere fondsen
noemen is slechts een streefcijfer dat graag naar buiten
wordt gebracht. Als je naar de realiteit kijkt, komt het
rendement vaak een stuk lager uit. Wij denken dan ook
dat wij een heel fair rendement nastreven.’
Maatschappelijke impact: Impact-bewust investeren 5
Wat zijn investeringscriteria in de selectie
van social enterprises?
Schukken: ‘Naast de voorwaarden die ik eerder noemde,
is de grootste afweging de ondernemer zelf. In ons team
hebben we veel venture capital-kennis en -ervaring.
Met het team kijken we naar de ondernemers en de
organisatie. Zijn ze intrinsiek gedreven om er een succes
van te maken en impact te maken? En is die impact ook
daadwerkelijk verankerd in de statuten en missie van het
bedrijf?’
‘We kijken daarnaast naar bedrijven die niet honderd
procent afhankelijk zijn van overheidsinkomsten. Ze
mogen wel deels subsidie ontvangen, maar ze moeten
vooral vrije markt-inkomsten weten te genereren. Ze
mogen verder niet kapitaalintensief zijn, dus geen
vastgoed en fabrieken.’
‘Tot slot krijgt natuurlijk groei aandacht: het moeten
schaalbare modellen zijn waarbij de impact kwantitatief
te meten is en waarbij groei van impact en business hand
in hand gaan. Dat noemen we ‘alignment’. We zijn op
zoek naar cases waar je niet de afweging moet maken
tussen meer impact of meer financieel rendement. Meer
omzet moet automatisch zorgen voor meer impact.’
De zes segmenten waar Social IV NL naar kijkt zijn:
clean-tech, bio-systems, economic development,
civic engagement, onderwijs en gezondheidszorg.
De vertegenwoordiging van social enterprises is
redelijk gelijk verdeeld over deze sectoren, met een
kleine minderheid in onderwijs en gezondheidszorg.
Schukken: ‘We hebben de afgelopen twee jaar zo’n
700 bedrijven gescreend, en hebben nu net twee
investeringen gedaan. We zien heel veel bedrijven
komen, er is een enorme groei in de markt. De pipeline
ziet er goed uit.’
Wat zijn recente voorbeelden?
Schukken: ‘Taxi Electric vind ik een mooi voorbeeld.
Een taxibedrijf dat voormalig WW’ers van 50+ als
chauffeurs aanneemt en taxi’s biedt die volledig
elektrisch rijden. Zo hebben ze impact op twee assen:
sociaal en ecologisch. Ze richten zich op de zakelijke
markt en bieden een nette, schone auto die op tijd is, en
een goede service door een man in pak die de deur voor
je openhoudt.’
‘Naast dat we geld investeren in Taxi Electric, zitten
we ook bijna wekelijks bij ze op de werkvloer om te
helpen met zaken waar een bedrijf in de groei tegenaan
loopt. Denk aan het vastleggen van processen, het
aannemen van middenmanagement en het opzetten van
governance-structuren. We helpen ze ook na te denken
over de langetermijnstrategie, groeimodellen en het
kwantificeren van impact.’
‘Een tweede voorbeeld is Afval Loont. Een consumerto-business-bedrijf dat gescheiden inzameling van afval
stimuleert door deelnemers een vergoeding te geven
voor het door hen ingeleverde afval. De consument is in
dit model dus de leverancier van grondstoffen.’
‘Afval Loont heeft inzamelpunten in gebieden met een
hoge bevolkingsdichtheid, zoals hoogbouwwijken, waar
je geen plek hebt voor gescheiden inzameling en waar
mensen thuis geen ruimte hebben om papier, plastic,
groen en staal te scheiden. Deze inzamelpunten worden
bemand door mensen met een arbeidsbeperking. Afval
Loont betrekt ook scholen, sportclubs en bingo-clubs in
de wijk en zet ze als ambassadeurs in.’
‘Consumenten kunnen ervoor kiezen het geld niet
naar de eigen rekening te laten storten, maar naar
bijvoorbeeld de voetbalclub, om gezamenlijk te sparen
voor een nieuwe dug-out. Zo zorgen ze dat groepen
aan de slag gaan met afvalinzameling. Afval Loont is
op dit moment actief op vier locaties in de gemeente
Rotterdam en Barendrecht en is druk met uitbreiding
bezig. Het uiteindelijke doel is om zoveel mogelijk
mensen te overtuigen dat afval waarde heeft en een
gedragsverandering te creëren en daarmee bij te dragen
aan grote CO2 besparingen.’
Dit is het vijfde onderwerp in de reeks ‘Familie en vermogen in bedrijf’.
Gedurende het jaar volgen meer onderwerpen rondom familievermogen,
zie pwc.nl/familiebedrijven. Onderwerpen waarover u niet vroeg genoeg
in gesprek kunt gaan met uw familieleden en adviseurs.
Voor meer informatie:
Renate de Lange-Snijders
088 792 39 58
Wineke Haagsma
088 792 54 24
PwC | Familie en vermogen in bedrijf
Maatschappelijke impact: Impact-bewust investeren 6