Symposium Burn-out - AZ Sint

Symposium Burn-out
Haezaert Herman
De Kleiput Duffel 16/05/2013
BURNOUT bij zorgverstrekkers
niet alleen brandweermannen
voelen zich opgebrand…...
Wat is Burn-out?
• Burn-out ontstaat als reactie op
langdurige emotionele stress in de
werksituatie
• We spreken van het “burnout syndroom”:
Kernaspecten:
- emotionele uitputting
- cynisme
- afnemende competentie
Wat is Burn-Out?
Het burnout “syndroom”
burnout is een reactie op langdurige emotionele stress in de
werksituatie
met als belangrijkste kenmerken:
- emotionele uitputting
- cynisme
- afnemende competentie
Vooral bij zogenaamde “contactuele”
beroepen:
gezondheidszorg, onderwijs, …..
Wat is Burn-out?
Het burnout “syndroom”
burnout is een reactie op langdurige emotionele stress in de
werksituatie
met als belangrijkste kenmerken:
- emotionele uitputting
- cynisme
- afnemende competentie
Vooral bij zogenaamde “contactuele” beroepen:
gezondheidszorg, onderwijs, …..
Burnout bij zorgverstrekkers !
– personeel intensieve zorgen
(multi-tasking omgeving/gevoel te verzuipen in het werk)
– Personeel oncologische diensten, huisartsen, psywerkers.…
•
Burn-out
-voor het eerst beschreven door Freudenberger in jaren ‘70
vanuit de metafoor dat iemand zijn energie
als het ware volledig “opgebrand” is…
-geen officiele diagnose
in psychiatrische nomenclatuur (DSM-IV)
Burn-out
factoren die een rol spelen in het ontstaan van burnout:
arbeidsomstandigheden belangrijkste factor
STRESS !
(niet de leeftijd , ook twintigers kunnen lijden aan burnout! )
* steeds hogere eisen die worden gesteld,,,,
prestatiedruk : steeds meer en beter presteren
deadlines en overuren
in minder tijd met minder middelen een hogere productiviteit en hogere
winstmarges halen :
tot de werknemers letterlijk verzuipen.....en uiteindelijk opbranden
* altijd en overal bereikbaar moeten zijn (of willen zijn):
smartphones, blackberry’s, ipads, mails, facebook, laptops,,…
vb. : de werknemer met een verantwoordelijke functie die tussen 2 vuren zit…
vb. : in het bedrijfsleven is het eerder de personeelschef dan de CEO aan de
top…
Bazen hebben minder stress: het bewijs!
Persbericht
16/10/2012
Is het stressvol aan de top? Niet echt, zo blijkt uit een nieuwe studie van Harvard
University.
De studie toont aan dat leidinggevenden in het zakenleven, de politiek en het leger
minder stress ervaren dan niet-leidinggevenden. Onderzoekers aan de Harvard
University hebben met een nieuw onderzoek, bij 148 leidinggevenden en 65
werknemers zonder managementfunctie, aangetoond dat mensen die aan de top
staan in het bedrijfsleven, de politiek, het leger en non-profit organisaties een vrij
stressloos bestaan kennen. Vergeleken met mensen van dezelfde leeftijd, gender
en etniciteit die niet aan de top staan, voelen leiders zich minder gestresseerd en
angstig. En dat bleek ook uit hun cortisolniveau, een hormoon dat vrijkomt bij elke
vorm van stress.
Controle
Hoe het komt dat leiders minder stress ervaren? Controle. In tegenstelling tot
werknemers op een lager niveau hebben de onderzochte leiders controle over hun
schema, hun dagelijkse leefomstandigheden, hun financiële zekerheid, hun bedrijf
en hun leven. Dit gevoel van controle doet dienst als een buffer tegen stress, aldus
het onderzoeksteam.
“Elke werknemer is afhankelijk van de markt en de onvoorspelbaarheid ervan.
Maar terwijl ‘gewone’ werknemers zich eventueel zorgen maken over ontslag,
kunnen bazen er vrij zeker van zijn dat ze hun positie in de maatschappij zullen
behouden, net als hun superioriteit, hun levensstijl en inkomen, zelfs als de
organisatie die zij leiden het minder doet”, verklaart stressexperte Nicole Lighthall
van Duke University.
(nm) – Bron: Express.be
Burn-out
factoren die een rol spelen
in het ontstaan van burnout:
arbeidsomstandigheden
(vervolg)
specifiek voor zorgverstrekkers:
-grote emotionele belasting door de aanhoudende confrontatie
met moeilijke, zieke, lijdende, behoeftige , en stervende mensen
met oeverloze miserie en psychisch lijden
de frustratie over de energie die men steekt in patiënten
die steeds weer hun kansen verknoeien en hun omgeving ten gronde richten (bvb bij verslaafden)
Burn-out
factoren die een rol spelen
in het ontstaan van burnout:
arbeidsomstandigheden
(vervolg)
specifiek voor zorgverstrekkers:
-grote emotionele belasting door de aanhoudende confrontatie
met moeilijke, zieke, lijdende, en behoeftige , stervende mensen
met oeverloze miserie en psychisch lijden
de frustratie over de energie die men steekt in patiënten
die steeds weer hun kansen verknoeien en hun omgeving ten gronde richten (bvb bij verslaafden)
-hogere eisen dan vroeger qua zorg, dienstverlening, empathie en medeleven met
patiënten
de patiënt staat centraal ! patiënten, familie en maatschappij verwachten een
grote en onvoorwaardelijke inzet van de zorgverstrekkers !
factoren die een rol spelen
in het ontstaan van burnout:
arbeidsomstandigheden
(vervolg)
specifiek voor zorgverstrekkers:
-emotionele belasting door de aanhoudende confrontatie
-hogere eisen qua zorg, empathie, dienstverlening, medeleven
-anderzijds afzwakking van de professionele autoriteit
wat de arts zegt wordt niet meer zomaar klakkeloos aangenomen,
de patiënten gaan bv. zelf op zoek naar informatie
Burn-out
-voor het eerst beschreven door Freudenberger in jaren ‘70
-geen officiele diagnose in psychiatrische nomenclatuur (DSM-IV)
-factoren die een rol spelen in het ontstaan van burnout:
-1:arbeidsomstandigheden belangrijkste factor
niet de leeftijd (ook twintigers ! )
-2:persoonlijkheid
speelt ook een rol
-de inhoud van het begrip “overbelasting” is individueel verschillend
sommigen kunnen veel hebben , anderen zijn rap “overstresst”
-bij uitstek de gedreven, idealistische, zeer gemotiveerde , gewetensvolle werknemer
-groot verantwoordelijkheidsgevoel, gevoel nooit genoeg te hebben gedaan
-perfectionisme , twijfelen, snel schuldgevoelens,
-moeilijk grenzen trekken en nee kunnen zeggen
-laag gevoel van eigenwaarde
-niet openstaan voor verandering
Burn-out
toename
+ van de jaren ’70 tot nu : -toenemende economische vooruitgang
-geen exclusief Westers verschijnsel
+IDEWE (recent) : 22% van de Vlaamse werknemers vertoont een verhoogd burnout risico
+Bruffaers (2009) : 31% van de Belgische intensivisten vertoont Burnout
+Fédération des maisons médicales: 10% van de huisartsen (Belgie)
vertonen Burnout in 2005 (schatting)
Burn-out
toename
+ van de jaren ’70 tot nu : -toenemende economische vooruitgang
-geen exclusief Westers verschijnsel
+IDEWE (recent) : 22% van de Vlaamse werknemers vertoont een verhoogd burnout risico
+Bruffaers (2009) : 31% van de Belgische intensivisten vertoont Burnout
+Fédération des maisons médicales: 10% van de huisartsen (Belgie)
vertonen Burnout in 2005 (schatting)
+Aiken e.a.(2011) / Sermeus e.a.(2011) : (Europese studie) :
25% van de Belgische verpleegkundigen vertoont Burnout
toename
Burn-out
+ van de jaren ’70 tot nu : -toenemende economische vooruitgang
-geen exclusief Westers verschijnsel
+IDEWE (recent) : 22% van de Vlaamse werknemers vertoont een verhoogd burnout risico
+Bruffaers (2009) : 31% van de Belgische intensivisten vertoont Burnout
+Fédération des maisons médicales: 10% van de huisartsen (Belgie)
vertonen Burnout in 2005 (schatting)
+Aiken e.a.(2011) / Sermeus e.a.(2011) : (Europese studie) :
25% van de Belgische verpleegkundigen vertoont Burnout
Grootschalig onderzoek naar burnout bij verpleegkundigen en artsen
in Belgische Ziekenhuizen in 2012 (in opdracht van de FOD Volksgezondheid)
(Godderis/De Witte/Sermeus/Vanhaecht/Vandenbroeck, KULeuven)
het onderzoek zit in een eindfase en de resultaten zullen binnenkort worden gepubliceerd
Hoe herkent men een Burn-out?
PSYCHISCH
-sneller emotioneel, stemmingswisselingen
-besluiteloosheid, toenemende onzekerheid
-vergeetachtigheid, concentratiestoornissen
meer fouten maken
-lusteloosheid
-vermoeidheid die nog weinig of niet meer vermindert door te rusten
(soms “moe uit vakantie” komen)
-slaapstoornissen, psychosomatische klachten (gespannnen, hyperventilatie,braken,…)
-depressiviteit, soms zelfs zelfmoordneigingen
(overgang naar depressie)
GEDRAG
-verminderde inzet naar patiënten toe
-verminderde ontvankelijkheid en empathie naar patiënten toe
-afstandelijke houding t.o.v. patiënten (bv. arts: koele kikker =John Wayne syndroom)
-cynisch worden (zwarte humor)
-prikkelbaar, agressief, of negativistisch reageren op patiënten
-vlucht in het werk: “hyperactivisme”(= paradoxaal nog meer werken)
-gelaten, minder verzorgde indruk
-misbruik van middelen (alcohol, medicatie, drugs)
HOE EVOLUEERT EEN
STRESSSITUATIE
OP HET WERK
UITEINDELIJK
TOT BURNOUT ?
acute stress
chronische stress
chronisch gespannen
“over”- spannen
psychische en psychosomatische klachten
uitputting
burnout
Reactie op stress
Acute Stress
-er treedt een
alarmreactie
op van het lichaam
-is biologisch
gezien een
reactie van
het organisme
op gevaar
Fight or Flight
Chronische Stress
Snelle stressreactie: Fight or Flight
is biologisch
gezien een
reactie van
het organisme
op gevaar
Reactie op stress
Acute Stress
is biologisch
gezien een
reactie van
het organisme
op gevaar
acute stress
chronische stress
chronisch gespannen
(“over”- spannen)
psychische en psychosomatische klachten
uitputting
burnout
2 systemen om stress te verwerken
Fight and Flight
Chronische Stress
Reactie op stress
Chronische
stress
bij chronische
stress hangt het
er ook van af
hoe we ons
gaan gedragen
Stress
chronische stress
chronisch gespannen
“over”- spannen
psychische en psychosomatische
klachten
uitputting
burnout
Stress
chronische stress
chronisch gespannen
“over”- spannen
psychische en psychosomatische
klachten
uitputting
burnout
Chronische Stress
Chronische Stress
Chronische Stress
Chronische Stress
Chronische Stress
Chronische Stress
Chronische Stress
Chronische Stress
Chronische Stress
Stress is universeel
aanhoudende spanning waar geen…..ontspanning op volgt
Ook de voorhistorische mens had …stress
honger, kou,
tandbederf,
wormbesmetting,
wolven en beren,…
Otzi
(reconstructie)
Stress
is universeel
aanhoudende spanning waar geen……ontspanning op volgt
honger,kou,
tandbederf
wormbesmetting
wolven en beren,…
Otzi
(reconstructie)
-5000 jaar
Het op zijn hoede zijn voor vijanden,
wolven, beren en kou van Otzi 5000
jaar geleden
Otto
vandaag
is weinig verschillend van de stress die
de hedendaagse Otto ondervindt
als hij ‘s morgens weer geconfronteerd
wordt met zijn onmenselijke baas, zijn
computer die crasht, en zijn aandelen die
steeds minder waard zijn…..
Stress
chronische stress
chronisch gespannen
“over”- spannen
psychische en psychosomatische klachten
uitputting
burnout
Werk gebonden stress
Arbeidsomstandigheden
Werk gebonden stress
Arbeidsomstandigheden
werkdruk
Stress en Burn-out bij
gezondheidswerkers
Trop is…teveel
Stagiair:
“mijn vriend doet opleiding chirurgie,
100 uur per week is geen uitzondering...”
Getuigenis: (chirurgie)
Verpleging:
-vroeg beginnen en laat blijven
-’s nachts en in ‘t WE werken
-niet klagen
-veel prestaties
-emoties en persoonlijke problemen
moeten buiten het werk worden gehouden
-......
Werkbelasting sterk toegenomen de laatste jaren door tekort aan personeel,
maar recent ook door bezuinigingen: steeds meer presteren met minder
personeel en in minder tijd
Werk gebonden stress
Balans werk/privé
Getuigenis (echtgenote van arts):
-“Hij heeft nooit tijd voor de kinderen
‘s morgens is hij vroeg weg en ‘s avonds
zijn ze al slapen als hij thuis komt….”
-“Hij heeft meer aandacht
voor zijn patiënten dan voor mij….”
Vraag:
is
de
of
of
de rol van moeder, echtgenote en huisvrouw te combineren met
functie van CEO in een bedrijf….?
met een carrière als arts….?
de job van verpleegkundige met WE’s en nachtdiensten?
Multitasking
Werk gebonden stress
Feedback, begeleiding, coaching
onvoldoende feedback in de organisatie
Weten ze eigenlijk wel waar we mee bezig zijn?
Zorgverstrekkers:
-te grote afstand tussen beleid en veldwerkers
-in teams waar de verpleegkundigen onvoldoende steun ervaren van de
leidinggevenden treedt meer burnout op
-rol van verpleegkundige: moet “twee heren” dienen,
hoofdverpleegkundige en arts, wat kan aanleiding geven tot conflicten en
onduidelijkheden
-in grote ziekenhuizen (meer kans op bureaucratie, online beslissingen,
administratieve papierenwinkel,,,,) komt meer burnout voor
isolement
burnout
Werk gebonden stress
Schouderklopje, waardering,…
Zorgverstrekkers:
Positieve bevestiging door patiënten,
collega’s, ..op persoonlijk vlak
waardering voor het beroep
op maatschappelijk vlak en in de
organisatie van de gezondheidszorg
respect en waardering in de organisatie
“we horen alleen wat als het fout loopt,,,”
Burn-out
Behandeling van de individuele patiënt
Is méér dan een brandje blussen,,,
Burn-out
Behandeling
-relatieve rust (is geen platte rust)
méér dan een brandje blussen….
Burn-out
Behandeling
-rust (is geen platte rust)
-ontspannende activiteiten
méér dan een brandje blussen….
iplv
Burn-out
Behandeling
-rust (is geen platte rust)
-ontspannende activiteiten
-exercise
méér dan een brandje blussen….
Science daily, June 28, 2007
Exercise Stimulates The Formation Of New Brain Cells
Exercise has a similar effect to antidepressants on depression. This has been shown by previous
research. Now Astrid Bjørnebekk at Karolinska Institutet has explained how this can happen:
exercise stimulates the production of new brain cells.
Science daily, June 28, 2007
Exercise Stimulates The Formation Of New Brain Cells
Exercise has a similar effect to antidepressants on depression. This has been shown by previous
research. Now Astrid Bjørnebekk at Karolinska Institutet has explained how this can happen:
exercise stimulates the production of new brain cells.
exercise
-
+
Burn-out
Behandeling
-rust (is geen platte rust)
-ontspannende activiteiten
-exercise
-leefpatronen/voeding/medicatie
Behandeling
-rust (is geen platte rust)
-ontspannende activiteiten
-exercise
-leefpatronen/dieet/medicatie
-(h)erkennen dat er een probleem is en open staan voor verandering
~inzicht
~verandering niet alleen in de werksituatie op zich,
maar ook in de persoonlijke manier van er mee om te gaan
Behandeling
-rust (is geen platte rust)
-ontspannende activiteiten
-exercise
-leefpatronen/dieet/medicatie
-(h)erkennen dat er een probleem is en open staan voor verandering
niet alleen op het werk, maar ook in de persoonlijke manier van mee om te gaan
-zich laten begeleiden (huisarts, bedrijfsarts, psycholoog, psychiater)
Burnout
Behandeling
-rust (is geen platte rust)
-ontspannende activiteiten
-exercise
-leefpatronen/dieet/medicatie
-(h)erkennen dat er een probleem is en open staan voor verandering
niet alleen op het werk, maar ook in de persoonlijke manier van mee om te gaan
-zich laten begeleiden (huisarts, bedrijfsarts, psycholoog, psychiater)
Zorgverstrekkers:
-psychologische begeleiding/intervisie /supervisie van teams/teamleden
-organisatie van specifieke opvang voor gezondheidszorgverstrekkers?
“artsen voor artsen”?
Behandeling
-rust (is geen platte rust) : periode?
-ontspannende activiteiten
-exercise
-(h)erkennen dat er een probleem is en open staan voor verandering
niet alleen op het werk, maar ook in de persoonlijke manier van mee om te gaan
-zich laten begeleiden (huisarts, bedrijfsarts, psycholoog, psychiater)
-keuzes maken, doorvoeren, en de consequenties accepteren
parttime
Behandeling van de individuele patient
-rust (is geen platte rust)
-ontspannende activiteiten
-exercise
-(h)erkennen dat er een probleem is en open staan voor verandering
niet alleen op het werk, maar ook in de persoonlijke manier van mee om te gaan
-zich laten begeleiden (huisarts, bedrijfsarts, psycholoog, psychiater)
-keuzes maken, doorvoeren, en de consequenties accepteren
-meer afstand nemen van het werk
zorgverstrekkers: beter tijdig meer afstand nemen van de job
dan een afstandelijke houding aannemen tov de patiënt
Behandeling
-rust (is geen platte rust)
-ontspannende activiteiten
-exercise
-(h)erkennen dat er een probleem is en open staan voor verandering
niet alleen op het werk, maar ook in de persoonlijke manier van mee om te gaan
-zich laten begeleiden (huisarts, bedrijfsarts, psycholoog, psychiater)
-keuzes maken, doorvoeren, en de consequenties accepteren
-meer afstand nemen van het werk
zorgverstrekkers: beter tijdig afstand nemen van de job dan de afstandelijke houding tov de patient
-evenwicht werk/privé herstellen
Behandeling
-rust (is geen platte rust)
-ontspannende activiteiten
-exercise
-(h)erkennen dat er een probleem is en open staan voor verandering
niet alleen op het werk, maar ook in de persoonlijke manier van mee om te gaan
-zich laten begeleiden (huisarts, bedrijfsarts, psycholoog, psychiater)
-keuzes maken, doorvoeren, en de consequenties accepteren
-meer afstand nemen van het werk
(zorgverstrekkers: beter tijdig afstand nemen van de job dan de afstandelijke houding tov de patient)
-evenwicht werk/privé herstellen
-Therapie: “Burnin”:(“inbranden” of inprenten van andere gedachten en gedrag)
gevoel hebben van autonomie, controle hebben over zijn leven, keuzes, en werk
(is niet hetzelfde als “alles willen controleren wat er op het werk gebeurt” en niet
kunnen delegeren)
Behandeling
-rust (is geen platte rust)
-ontspannende activiteiten
-exercise
-(h)erkennen dat er een probleem is en open staan voor verandering
niet alleen op het werk, maar ook in de persoonlijke manier van mee om te gaan
-zich laten begeleiden (huisarts, bedrijfsarts, psycholoog, psychiater)
-keuzes maken, doorvoeren, en de consequenties accepteren
-meer afstand nemen van het werk
(zorgverstrekkers: beter tijdig afstand nemen van de job dan de afstandelijke houding tov de patient)
-evenwicht werk/privé herstellen
-Therapie: “Burnin”:(“inbranden” of inprenten van andere gedachten en gedrag)
-reïntegratie in de werksituatie goed voorbereiden
Burnout bij zorgverstrekkers
Tips en Tricks voor organisaties
Burnout bij zorgverstrekkers
Tips en Tricks voor organisaties (naar Van Bogaert)
conflicthantering
voorkom burnout !
een participatieve managementsstijl