B en W nummer 11 - Gemeente Leiden

B en W. nr. 120782 d.d. 28-8-2012
Onderwerp
liquiditeitspositie Portaal en garantieregeling gemeente Leiden
Besluiten:Behoan de commissie
1. de beantwoording van de schriftelijke vragen van raadsleden S. Verschoor en J. Haaster
(D66) d.d. 19 juni 2012 inzake de liquiditeitspositie van Portaal en de garantieregeling
door de gemeente Leiden vast te stellen;
2. dit besluit te zenden aan de vragenstellers en de overige leden van de gemeenteraad.
Perssamenvatting:
Het college geeft antwoord op de schriftelijke vragen die door de fractie van D66 zijn gesteld
over de financiële positie van Portaal en de garantstelling van de gemeente Leiden.
Schriftelijke vragen aan het college van burgemeester en wethouders van de
raadsleden S. VERSCHOOR en J. HAASTER (D66) inzake over liquiditeitspositie
Portaal en garantieregeling door de gemeente Leiden
Afgelopen vrijdag 15 juni 2012 stond in het Financieele Dagblad een artikel over de
liquiditeitspositie van woningcorporatie Portaal met als kop ‘Derivatentekort Portaal half
miljard’.
In het artikel staat dat Portaal met haar derivatenportefeuille € 550 mln in het rood staat als
gevolg van de lage rentestand. Daardoor staat haar liquiditeitspositie ernstig onder druk.
Directeur-bestuurder Bert Keijts geeft aan geen geld van banken te krijgen vanwege de
Vestia-affaire en het daardoor toegenomen wantrouwen van banken jegens de
corporatiesector: ‘We zijn bezig overal geld vandaan te halen’.
Keijts geeft aan voorlopig nog uit eigen kas te kunnen bijstorten, maar sluit niet uit dat als de
rente verder daalt, Portaal liquiditeitssteun nodig heeft. Voor een faillissement van Portaal
zegt Keijts niet te vrezen.
Op basis van artikel 45 van het Reglement van Orde van de gemeenteraad heeft D66 naar
aanleiding van dit artikel de volgende schriftelijke vragen:
Gemeenten waar Portaal actief is, dus ook Leiden, staan met het Rijk garant voor de leningen
van Portaal. Voor alle garanties van Leiden aan woningbouwcoöperaties was per 1-1-2012 de
stand ruim €137 miljoen en per 31-12-2012 ruim € 81 miljoen. Voor Portaal was de stand per
1-1-2012 ruim € 40 miljoen en per 31-12-2012 nog € 22 miljoen.
Antwoord van burgemeester en wethouders (ingezonden 28 augustus 2012)
1. Wat is de aard van deze garanties?
In de verhouding van de gemeente met Portaal is er in feite sprake van drie componenten
van garantstellingen:
a. Verstrekte leningen door de gemeente Leiden aan Portaal (Zie balans van de
jaarrekening 2011, blz. 220 en 226). Naar de situatie van 31 december 2011 is
de restantlening aan Portaal ca. € 4 miljoen. Deze leningen lopen af in 2013 en
2014. Deze leningen zijn beiden geborgd door het WSW.
b. Leningen voor Leidse projecten aangegaan door Portaal bij een bankinstelling
onder volledige garantie door de gemeente Leiden (zie overzicht gewaarborgde
geldleningen, jaarrekening 2011 blz. 234/235). Na overleg met Portaal
(treasurer) is het bedrag aan restantleningen geactualiseerd naar de situatie per
31 december 2011. Uit dit overleg bleek dat er een aantal leningen in 2010 en
2011 vervroegd zijn afgelost. Dit was nog niet verwerkt in de Staat van
Gemeentegaranties bij de gemeente Leiden. Ook waren een aantal leningen
per 31 december 2011 volledig afgelost. Ook dit was nog niet verwerkt in de
Staat van Gemeentegaranties. Na verwerking van deze mutaties bedragen de
restantsaldi per ultimo 2011 van uitstaande garanties waarvoor de gemeente
Leiden garant staat € 10.255.000. Volgens onderstaande tabel resteert per
31/12/2013 een restantschuld van € 5,8 miljoen.
Bedrag Euro
€
1.174.235
Jaar laatste
aflossing/Bijzo
nderheden/Ma
atregelen
Totaal Restant
lening per 3112-2011
Rente
%
Aflossing
Rente
Totaal
Restantlening
per 31-122012
Aflossing
Rente
Restantlening
eind 2013
813.731,88
4,12%
53.799,34
33.485,07
759.932,54
56.013,19
31.271,22
703.919,35
4.310.912,05
4,28%
0,00
184.291,49
4.310.912,05
4.310.912,05
184.291,49
0,00
2023
€
4.310.912
€
526.385
2024
526.385,05
4,33%
0,00
22.792,47
526.385,05
0,00
22.792,47
526.385,05
€
2.234.315
2036
2.234.314,86
6,27%
0,00
140.091,54
2.234.314,86
0,00
140.091,54
2.234.314,86
€
2.369.947
2036
2.369.947,50
6,31%
0,00
149.543,69
2.369.947,50
0,00
149.543,69
2.369.947,50
€ 10.615.795
01/04/2013
€ 10.255.291
€ 53.799
€ 530.204
€ 10.201.492
€ 4.366.925
€ 527.990
Indien Portaal in gebreke blijft dan staat de gemeente 100% garant voor de
terugbetaling van rente en aflossing. Er is geen recht van eerste hypotheek op de
woningen van Portaal gevestigd. Dat heeft alles te maken met de
systeemzekerheden die geacht waren te zijn opgenomen in het publiekrechtelijke
kader van o.m. het voormalig "Besluit toegelaten instellingen". Wel zijn in een
paar gevallen bij garantieverleningen zgn. "niet bezwaarverklaringen"
overeengekomen met toegelaten instellingen. De tot nog toe gevolgde
gedragslijn zou in het licht van de recente gebeurtenissen uiteraard gewijzigd
kunnen worden.
Onderzocht wordt of het recht van eerste hypotheek alsnog ten behoeve van de
gemeente kan worden gevestigd of dat borging via WSW mogelijk is.
Er worden volgens de verordening gemeentegaranties 2007 (RV 07.0132) geen
gemeentegaranties meer verstrekt aan corporaties. Dit kan nog slechts bij in
genoemde verordening aangegeven uitzonderingsgevallen. Er kunnen nog wel
garanties worden verstrekt aan Niet Winstbeogende instellingen (NWI’s). Deze
instellingen kunnen geen beroep doen op waarborgfondsen. Voor de goede orde
zij nog opgemerkt dat voor niet-winstbeogende instellingen(N.W.I.) altijd een
recht van eerste hypotheek wordt bedongen(zie recentelijk Stichting Huisvesting
Werkende Jongeren).
c.
Leningen voor Leidse projecten aangegaan door Portaal bij bankinstellingen
onder garantie van het Waarborgfonds Sociale Woningbouw. Volgens de per 25
juni 2012 geactualiseerde garantiestaat bij het WSW is het totaal van deze
leningen € 277.387.000. Deze garantstelling door het WSW was alleen mogelijk
indien de gemeente met het WSW een achtervangovereenkomst afsloot. Deze
gelimiteerde achtervangovereenkomst is vastgesteld bij besluit van het college
d.d. 16-1-2007 (nr. 07.0014). Hieraan zijn risico’s voor de gemeente verbonden.
De belangrijkste is dat de gemeente het risico loopt dat in geval van financiële
problemen van het WSW een beroep zal worden gedaan op de gemeentelijke
achtervang. Dit is het geval als het risicovermogen van het WSW onder het
garantieniveau daalt. De achtervangers worden dan aangesproken door het
WSW om renteloze leningen te verstrekken.
€ 5.834.567
Het risico dat de gemeente loopt is op dit moment, naar alle waarschijnlijkheid,
theoretisch. De renteloze lening, die door het WSW te zijner tijd terugbetaald
wordt, is pas aan de orde als de corporatie niet meer aan haar verplichtingen kan
voldoen en als daarnaast het garantievermogen niet voldoende is.
Indien aanspraak wordt gemaakt op het waarborgfonds staan de gezamenlijke
gemeenten garant voor 25% van het tekort. 25% komt ten laste van de schadegemeente(n). De resterende 50% wordt dan bijgedragen door het Rijk.
Het WSW geeft de financier een triple-A zekerheid. Immers, mocht een
corporatie niet meer aan haar rente- en aflossingsverlichting kunnen voldoen,
dan neemt het WSW deze verplichting over. Een financier is daardoor niet alleen
verzekerd van de terugbetaling van rente- en aflossing, maar ook eventuele
kosten die zij mochten maken. Dit heet dekking van de dienst der lening.
Via onderstaande link is algemene informatie aangegeven over de zekerheidsstructuur van
het WSW.
http://www.wsw.nl/wetenendoen/hoewerktwsw/11
2. Uit bovenstaande cijfers uit de jaarstukken blijkt dat het bedrag aan
garantiestellingen daalt. Waar komt dat door?
Op alle drie de componenten wordt afgelost waardoor de resp. restantleningen dalen en
daardoor het risico voor het WSW en de gemeente afneemt.
3. Zijn deze garanties opeisbaar door Portaal in geval van liquiditeitsproblemen en/of
faillissement?
Voor de corporatiesector is sprake van zogenoemde tertiaire borging. Dit betekent dat voor
geborgde leningen die corporaties afsluiten goedkeuring gevraagd moet worden bij het WSW.
Het WSW hanteert voor het afgeven van deze leningen een aantal minimale financiële
vereisten waaraan een corporatie moet voldoen om, zonder grote financiële risico’s, leningen
af te kunnen sluiten. Portaal voldoet aan al deze eisen met betrekking tot solvabiliteit,
beleningsgraad en kasstromen. Portaal is financieel gezond. Portaal heeft op dit moment last
van een dalende rente waardoor banken hun onderpand opeisen. Dit onderpand, de
zogenoemde margin call, wordt gestort op een depositorekening. Daarvoor heeft Portaal altijd
een buffer maar de rente daalt nu zo extreem dat het moeite kost de buffer op niveau te
houden, zeker in combinatie met een bankensector die de sector als een groter risico ziet dan
voorheen het geval was. Vooralsnog zet Portaal vol in op het zelf aanvullen van de benodigde
buffer. Pas als dat echt niet lukt zal een beroep gedaan worden op tijdelijke liquiditeitssteun
van het WSW. In dat geval bepaalt het WSW, in overleg met de tertiaire achtervang (de
gemeenten) onder welke voorwaarden tijdelijke liquiditeitssteun wordt gegeven. Portaal eist
dus zelf niets op, dat is aan het WSW.
Er is niets opeisbaar door Portaal in geval van liquiditeitsproblemen of faillissement. De
garantstelling is ter borging van geldleningen. Bij niet voldoen van de rente en aflossing zal
de bank het WSW en bij gemeentegaranties de gemeente aanschrijven over het
betaalgedrag van Portaal.
Keijts zegt zich zorgen te maken over gemeenten als Amersfoort en Utrecht, die nu aangeven
borging van liquiditeitspositie geen automatisme te vinden.
4. Wat is de visie van Leiden hierop?
Er is (nog) geen sprake van het niet voldoen van betaalverplichtingen door Portaal. Indien er
een aanvraag binnenkomt ten aanzien van deze achtervang, zullen we deze op zijn merites
beoordelen. We hebben nog geen melding binnengekregen van het WSW.
5. Ziet Leiden een rol voor zichzelf in het verstrekken van tijdelijke middelen? Zo ja,
tegen welke voorwaarden?
Wij zien geen directe rol voor ons zelf in het verstrekken van een lening.
In zijn brief van 9 mei jl. schrijft wethouder Van Woensel aan de gemeenteraad dat de
gemeente "geen controlerende rol heeft op de financiële en volkshuisvestelijke positie van
corporaties" maar dat dit aan het Centraal Fonds Volkshuisvesting is voorbehouden.
6. Geeft de garantieverlening een titel aan de gemeente om meer toezicht te houden
op of inzicht te verkrijgen in de financiële positie van woningcorporaties die door deze
gemeentelijke garanties worden begunstigd? Zo nee, waarom niet? Zo ja, welke
mogelijkheden ziet u hiertoe?
Volgens de garantieverordening van de gemeente dient een instelling met gemeentegarantie
voor leningen jaarlijks de jaarstukken en begroting op te sturen naar de gemeente om de
risicopositie van de gemeente te bepalen en zo mogelijk met de instelling in contact te treden
over deze risico’s en beleidsontwikkelingen die terugbetaling van de lening in gevaar kunnen
brengen. Daar leningen ook worden gegarandeerd door het WSW baseren wij onze
bevindingen over het risicoprofiel op basis van het jaarlijks door het Centraal Fonds
Volkshuisvesting uit te brengen rapport over de financiële jaarstukken van Portaal.
Toezicht wordt al uitgeoefend door de toezichthoudende instantie voor de
woningbouwcorporaties ( (CFV) en door het WSW. Deze instanties hebben specifieke
expertise.
Het Centraal Fonds Volkshuisvesting (Cfv) heeft de Stichting Portaal in 2011 het
continuïteitsoordeel 'A2' gegeven. Dit betekent dat uitvoering van de voorgenomen activiteiten
in 2014 en 2015 de financiële positie van de corporatie in gevaar kan brengen. Tevens is
vastgesteld, zo oordeelt het Cfv, dat "de voorgenomen activiteiten in de laatste twee
prognosejaren nog stuurbaar zijn, zodat in geval slecht weer, uitstel of afstel kan plaatsvinden
zonder dat dit grote financiële gevolgen met zich meebrengt".
7. Is de financiële situatie bij Portaal op dit moment zodanig, dat uitstel of afstel van de
voorgenomen activiteiten aan de orde is? Indien ja, welke projecten in Leiden betreft
het?
Portaal ziet vooralsnog geen aanleiding om voorgenomen activiteiten uit te stellen of te
stoppen. Zoals al eerder aangegeven is de overall financiële positie van Portaal gezond en
voldoet aan de randvoorwaarden die de toezichthouder stelt. Accountant KPMG heeft een
goedkeurende accountantsverklaring afgegeven over de jaarrekening en het jaarverslag 2011
van Portaal. De liquiditeitsproblemen zijn niet van invloed op de lange termijn planning van
Portaal. Er is wel een aantal andere zaken die van invloed kunnen zijn op de
investeringsruimte van corporaties. In hoeverre die invloed op de positie van Portaal hebben
is op dit moment nog niet aan te geven zoals de saneringssteun voor Vestia, de bijdrage aan
de huurheffing in 2013, de stagnerende verkoopmarkt, de verhoging van de BTW en de
duurder wordende financiering.