De engelenmaker

Siegfried
Harry Mulisch
KORTE INHOUD
Rudolf Herter verblijft in Wenen voor een lezing en enkele interviews over zijn nieuwste boek
‘De uitvinding van de liefde’. Zijn fascinatie voor Adolf Hitler neemt zijn gedachten helemaal
in beslag. Hij besluit om het eeuwige Hitlerenigma te doorgronden via zijn fantasie, door hem
in een fictieve omgeving te plaatsen. Maar de werkelijkheid overtreft de fictie als Rudolf
Herter na zijn lezing het echtpaar Falk ontmoet. Hun fantastische levensverhaal zorgt ervoor
dat de auteur eindelijk definitief de ware aard van Hitlers wezen kan reveleren.
ERVARING
1
Begrijp je Herters fascinatie voor Hitler? Wat is er zo intrigerend aan deze historische
figuur? Welke andere fascinerende figuren ken je nog?
2
Hoe verklaar jij Hitlers wandaden? Was hij een personificatie van de duivel of toch ook
maar een mens? Bestaan ‘het slechte’ en ‘het goede’ in de wereld? Of was hij louter een
product van de omstandigheden en de tijdsgeest?
3
Begrijp je dat Mulisch de meest gerespecteerde en gelauwerde Nederlandstalige
schrijver is? Beoordeel de kwaliteit van het boek door twee kolommen te maken. Links
zet je enkele pluspunten op een rij, rechts enkele minpunten.
ANALYSE
1
Wat is de betekenis en functie van het motto?
Warum holt mich der Teufel nicht?
Bei ihm ist es bestimmt schöner als hier.
Eva Braun, Dagboek, 2.III.35
(Waarom komt de duivel me niet halen?
Bij hem is het beslist mooier dan hier.)
2
“Ik heb de oorlog niet zozeer ‘meegemaakt’, ik bén de Tweede Wereldoorlog”, zo luidt
een van de gevleugelde uitspraken van Harry Mulisch. Welke grote vraag staat centraal
in ‘Siegfried’? Duid de passage aan waarin deze vraag wordt verwoord.
3
Rudolf Herter heeft een eigen idee om het Hitlerenigma te doorgronden. Wat is zijn
uiterst inventieve plan?
4
In hoeverre komt Herters opzet overeen met dat van Mulisch? Waar neemt Mulisch’
fantasie het over van die van Herter?
5
Via enkele vooruitwijzingen stuurt Mulisch de lezer in de juiste richting, licht hij telkens
een tipje van de sluier op. Zoek daarvan voorbeelden op blz. 11, 35, 43 en 60.
1
6
In zijn pogingen om Hitler te verklaren en te vatten gebruikt Herter veel metaforen en
vergelijkingen. Hij stelt hem op verschillende manieren voor. Zoek daarvan vijf
voorbeelden. Leg ook uit hoe dit in zijn denken past.
7
Op zoek naar de ultieme definitie voor Hitler, verduidelijkt Herter en passant begrippen
als kunst, fantasie, literatuur en roman. Soms gebruikt hij ook daarvoor een allegorie of
vergelijking. Zoek voorbeelden op blz. 14-15, 38 en 50.
8
Mulisch’ oeuvre wordt gekenmerkt door een voorliefde voor mythen, maar ook legenden
en sagen. Ook in ‘Siegfried’ spelen ze een belangrijke rol. Illustreer hun belang door vier
voorbeelden te zoeken op:
 blz. 30, 34, 35-36, 48 en 50;
 blz. 77, 98;
 blz. 86;
 blz. 91.
9
Een ander typisch motief voor Mulisch vind je terug op onder andere de blz. 34, 92, 137,
138, 139, 140 en 168. Zoek dit motief en geef Mulisch’ visie erop.
10
Aan de hand van het motief in vraag 8 kun je nu het inzicht verklaren dat Herter verwerft
na zijn gesprekken met het echtpaar Falk. Herlees hoofdstuk 17 en vat Herters visie
samen.
11
Wat zijn Herters laatste woorden? Wat echoën ze? Wat impliceert dat?
CREATIEF
1
Volgens Herter heeft iedereen een absolute plek. Herlees de passage op blz. 65 en
beschrijf daarna je eigen absolute plek. Beargumenteer je keuze.
2
Vervang het motto door een gepast aforisme of citaat zoals “De oorlog toont een glimp
van de huid van de demon die mee over ons leven heerst.” (J.B. Charles). Je aforisme
zou de lading van de roman zo goed mogelijk moeten dekken. Inspiratie kun je zoeken
op www.citaten.net of ‘Het grootste citatenboek ter wereld’ van Gerd De Ley.
3
Voeg een bladzijde toe aan het fictieve dagboek van Eva Braun in de roman. Herlees het
fragment en schrijf haar allerlaatste memoires op.
2
MEDIA
1
Lees het Suske en Wiske-album ‘De ringelingschat’ en het Nibelungenlied of ‘Der Ring
des Nibelungen’ van Richard Wagner. Verklaar de belangrijkste referenties en leg ook de
link met ‘Siegfried’.
2
Rudolf Herter is het alter ego van Harry Mulisch. Zoek zijn biografische gegevens op en
staaf deze hypothese met drie argumenten.
3
Zoek de legende van Tristan en Isolde op en vertel hun verhaal op een boeiende,
dramatische manier aan je klasgenoten. Leg de link met de roman.
4
Zoek de belangrijkste plaatsen uit de eerste hoofdstukken op en situeer die op een
stadsplan van Wenen. Reconstrueer Herters routes en licht het belang van elke locatie
kort toe.
5
Consulteer je geschiedenisleerkracht of enkele historische bronnen om de belangrijkste
gebeurtenissen en namen uit ‘Siegfried’ toe te lichten. Houd een korte voordracht,
eventueel in de geschiedenisles, over je onderwerp en leg de link met de roman.
6
Consulteer je godsdienstleerkracht of enkele theologische werken om het godsbeeld van
Herter te bespreken, eventueel in de godsdienstles.
7
Exploreer de experimentele site www.mulisch.nl en voer de volgende opdrachten uit:
a Vat drie andere bekende werken van Mulisch samen.
b Som de acht belangrijkste thema’s in zijn werk op.
c Leg uit waarom deze vernieuwende site uitstekend past bij het werk van Mulisch.
3