Wandelroute Wereldoorlog I - Eerste wereldoorlog Meetjesland

Wandelroute
Wereldoorlog I
ZOMERGEM
2
Beste wandelaars!
3
Milit aire begraaf plaat s
Deze wandeltocht brengt je
op plaatsen die Zomergem
herinneren aan de Eerste
Wereldoorlog.
In het midden vind je een
plattegrond van de route. Op
de laatste pagina kan je de
antwoorden invullen.
Veel puzzel- en wandelplezier!
Als onderluitenant
op het moment van de
feiten werd Gustaaf
Joseph Samuël
postuum benoemd
tot Ridder in de Orde
van Leopold II met
palm en ontving hij
het Oorlogskruis met
palm 1914-1918.
Het verhaal
van Samuël.
We starten de wandelroute
W.O.I aan de militaire
begraafplaats van
Zomergem.
Hoeveel militairen
van W.O.I rusten op de
militaire begraafplaats
van Zomergem?
PUZZEL: PLAATS DE LAATSTE
LETTER IN HOKJE 5
PUNT B
We stoppen nu aan
Motjesbrug.
PUNT A
VRAAG A
Motjesbr ug
Op deze plek rusten militairen die
sneuvelden tijdens W.O.I. Hier rusten:
11 onbekende soldaten, 13 soldaten die vielen
in 1914, 84 soldaten die vielen tijdens het grote
bevrijdingsoffensief van 1918.
Om deze brug te
veroveren zijn vele
Belgische voetsoldaten
gesneuveld, onder wie
Gustaaf Joseph Samuël.
Hij ligt ook begraven op
de militaire begraafplaats
van Zomergem.
Samuël sneuvelde
op 31 oktober 1918 in
Zomergem tijdens het grote
overwinningsoffensief,
terwijl hij zijn manschappen
aanvoerde aan de voet
van Motjesbrug, die ze
probeerden in te nemen.
4
5
Motjesbr ug
Daalmenbr ug
PUNT C
De volgende stop is aan
Daalmenbrug.
Op deze locatie lag de smalle
loopbrug tijdens de
Groote Oorlog.
VRAAG B
Hoe noemden de Duitse
soldaten de smalle
loopbrug die werd
aangelegd aan ’t Motje?
PUZZEL: NEEM DE ACHTSTE
LETTER EN PLAATS DEZE IN
HOKJE 10
De noodbrug die Samuël en zijn manschappen
moesten veroveren.
Op 20 oktober 1918 stootten de Belgische troepen
aan ‘t Motje op de HermannStellung. De brug
op ‘t Motje (Lindekensbrug) was opgeblazen.
Het was voor de bewoners een bijzondere brug
geweest omdat de stoomtram erover reed.
Als vervanging hadden de Duitsers een smalle
loopbrug, een ‘passerelle’, aangelegd om de
toegang tot het dorp te verzekeren.
Rond 10.00u werd de eerste obus afgeschoten
als voorbode van de naderende orkaan. Al snel
volgde een twaalf uur durend bombardement.
Mensen vluchtten naar de schuilkelders in de
hoop daar veilig te zijn. Vanaf deze dag verlieten
de inwoners hun dorp. Slechts een enkeling bleef
op post. Uiteindelijk werd bijna iedereen verplicht
zijn schuilplaats te verlaten zodat men niet zou
stikken door gasbommen. De laatste dag dat het
23ste Linieregiment streed, zijn vele soldaten
gesneuveld. De Duitse soldaten hadden zich
met mitrailleurs verscholen in de bomen aan de
rechteroever van het Schipdonkkanaal
en maaiden de Belgische troepen die de brug
wilden oversteken neer. Ook aan Duitse zijde
vielen vele slachtoffers.
De windmolen voor de beschieting
De restanten van de windmolen
Op het kruispunt van Daalmen en Meirlare in
Ronsele stond een reus van een windmolen.
De 22 meter hoge molen werd tijdens de Eerste
Wereldoorlog stilgelegd. De Duitsers gebruikten
de molen als uitkijkpost en dit betekende meteen
het einde van de windreus. Sommige bronnen
melden dat het Belgische leger de molen in brand
schoot bij de aftocht van de Duitsers in 1918;
anderen beweren dat de Duitsers zelf
de molen gedynamiteerd hebben.
Hij werd niet meer heropgebouwd.
Waar nu op je linkerzijde
de nieuwbouw staat, stond
de vroegere molen.
VRAAG C
Waarvoor gebruikten
de Duitse troepen de
windmolen tijdens de
Eerste Wereldoorlog?
PUZZEL: NEEM DE NEGENDE
LETTER EN PLAATS DEZE IN
HOKJE 7
6
PUNT D
7
Stok tevijver br ug
Het Kasteel van Ronsele
PUNT E
Aanbeland bij de volgende
stop: Stoktevijverbrug.
Het Kasteel van Ronsele is
de volgende stop.
Op deze plek hebben de
Belgische piotten (onder
wie de zesde jagers te
voet) de ‘Slag van de
Ronselestraat’ met succes
tegen de Duitse troepen
geleverd.
Dit kasteel werd bijna
totaal verwoest in het
bombardement eind
oktober 1918.
De foto’s hiernaast
geven een beeld van het
belaagde kasteel
voor en na.
Het Kasteel van Ronsele vóór het
bombardement
Doodsprentje van René Bissonnette
VRAAG D
VRAAG E
Hoeveel maanden heeft
sergeant Rene Bissonette
aan het front gestreden?
PUZZEL: NEEM DE LAATSTE
LETTER EN PLAATS DEZE IN
HOKJE 1
Het Kasteel van Ronsele nà het bombardement
in oktober 1918
Doodsprentje van Auguste Marrong
In welke maand van het
jaar 1918 werd het Kasteel
van Ronsele belaagd door
bommen?
PUZZEL: NEEM DE EERSTE
LETTER EN PLAATS DEZE IN
HOKJE 4
8
PUNT F
9
Ronsele Ker k
Aangekomen aan de
volgende stop:
Ronsele Kerk.
Het hoogaltaar van
de kerk werd bij de
bombardementen van
oktober 1918 letterlijk
versplinterd. De westelijke
spitsgevel werd volledig
vernield; het gewelf
stortte in. De oostelijke
spitsgevel werd door
kanonkogels doorboord en
het dak werd uiteengereten.
Ronsele kreeg in 1919 een
noodkerkje: een houten
barak met gebogen
zinkplaten als dak. Het puin
van de oorspronkelijke kerk
werd geruimd. Weinigen
dachten dat een herstelling
nog mogelijk zou zijn. Eind
1922 werd Ronsele Kerk
dan toch hersteld.
Samen met het schooltje
werd de pastorij kapot
gebombardeerd. De
pastorij wordt nu gebruikt
als huisvesting voor
vluchtelingen.
PUZZEL: NEEM DE EERSTE
LETTER EN PLAATS DEZE IN
HOKJE 6
PUNT G
Uit de beschieting van Zomergem
door Adolf Lievens:
Ronsele Kerk na het bombardement
en Ronsele Kerk anno 2015
De pastorij na het bombardement
en de pastorij anno 2015
VRAAG F
Op welke datum
overleed adjudant
Oscar Rappoort?
Adolf lievensstraat
Het monument
van de Slag van
Ronselestraat
Het graf van
Adjudant Rappoort
Oscar”
“Sedert half oktober was het duidelijk aan
het gedrag van de Duitsers te zien dat er
iets buitengewoons op komst was. Vooral het
heen en weer lopen aan de bruggen over het
Schipdonkkanaal voorspelde, dat zij besloten
hadden de overgang van dit belangrijk
verdedigingspunt hardnekkig te bekampen.
De bruggen werden ondermijnd, de posten
verdubbeld, en de paspoorten, vooral van de
personen die uit de richting van Gent kwamen,
werden tot vier maal toe, met de grootste
aandacht onderzocht. Het onweder broeide en
alle inwoners verkeerden in de grootste onrust
en bange verwachting. Op vrijdagavond 18
oktober verspreidde met het treurig nieuws,
dat de Germaanse barbaren besloten hadden
tijdens de nacht de kerktoren neer te vellen. De
inwoners moesten zich op een afstand van 500
meters van het bedreigde gebouw verwijderen.
Iedereen was dadelijk te been. Velen die reeds
te bed waren, verlieten haastig hun woningen
en liepen in groepen luid klagend in het rond.
De bange nacht ging voorbij. De morgen brak
aan, een ondoordringbare mistige wintermorgen,
die de ziel tot droefheid stemt. Benden tergende
pinhelmen doortrokken onophoudelijk de straten
van het dorp, allerlei krijgsmateriaal na zich
slepend. De torenwachter ging elf uur luiden.
De bedeklok weergalmde voor de laatste maal.
Een kletterende ontploffing weerklonk, het
torengevaarte schudde, beefde, kraakte en plofte
met een zware smak neer.
De grijze wachter, de oude getuige van
al onze vreugden en lijden, van al de
levensplechtigheden die hier sedert eeuwen lang
gevierd werden, het verzamelpunt van gans
ons christelijk leven lag daar nu verbroken, in
het niet verzonken. Van de schone dorpskerk,
nog onlangs door de zorgen van E.H. deken zo
Aangekomen in de straat
waar Adolf Lievens woonde:
Adolf Lievensstraat.
Hij schreef een prachtig
dagboek over Zomergem in
Wereldoorlog I.
(fragment uit het dagboek:
zie hiernaast)
VRAAG G
Welk gebouw hadden
de Duitse soldaten als
doelwit gekozen om op
vrijdag 18 oktober 1918
neer te vellen?
PUZZEL: NEEM DE ZESDE
LETTER EN PLAATS DEZE IN
HOKJE 8
Mo
t je
ar
Va
in
tL
ds t
Zan
raa
t
B
ks
A
— START
ZOMERGEM
C
STOP —
S
r
vijve
to k te
Markt K
L
E
I
J
F
a
Ronselestr
Ke
rk
s
t ra a
t
ef
Eikendre
D
at
Daalmstraat
RONSELE
r
jve
i
R
s
G
H
door Adolf Lievens
prachtig opgeluisterd, bleef er niets meer over
dan een onmetelijke puinhoop. De harten braken
van ontroering en de toeschouwers weenden
luid. ’s Namiddags zag men een grote groep
vliegtuigen van de bondgenoten die de richting
Eeklo als doelwit kozen. Weldra ontdekten de
piloten aan de tramwissel beneden het dorp
een kolonne Duitsers en beschoten de vijand
waardoor een groot aantal manschappen
en paarden om het leven kwamen. Rond 15
uur werd de brug van het Motje opgeblazen.
Op zondag 20 oktober zag men de eerste
Belgische verkenners in het dorp, doch ze
keerden dadelijk terug. De Duitsers hadden
smalle loopbrugjes over het kanaal geworpen
en ze werden nog steeds in en rond het dorp
aangetroffen. Rond 10 uur werd de eerste obus
naar het dorp geschoten als voorbode van de
naderende orkaan. Weldra volgde een twaalf
uur durend bombardement. De verschrikte
dorpenaars vluchtten angstig in kelders en
schuilplaatsen, waar zij meenden in veiligheid
te zijn. Obussen van elk kaliber en zwaarte
doorkruisten brommend, huilend, fluitend en
sissend de lucht.
Vreselijke ontploffingen deden de grond trillen,
terwijl zware ijzerstukken, afgerukte daken,
omgeslagen muren en verbrijzelde vensterruiten
kletterend en rinkelend door de verlaten
straten schuifelden. Een regen van ijzer, kogels,
dakpannen, vensterglazen, afgerukte goten,
vensterblinden, steenbrokken en kasseistenen
zaaiden overal dood en vernieling. Reeds
vanaf de eerste dag lag er in de Dreef een
vreselijk verminkt lijk van een burger. Niemand
waagde het zijn schuilplaats te verlaten en de
ongelukkige bleef daar bijna acht volle dagen
liggen, half bedolven onder gebroken scherven
van pannen, glas en steengruis. Vanaf 20
oktober, toen het begon te deemsteren, verliet
de meerderheid van de inwoners, waaronder
een groot aantal zieken, dit akelig oord
van dood en vernieling. Voortgezweept door
schrik, de ogen wijd opengesperd, gebogen
onder de last van zakken en pakken vluchtten
13
zij in de richting van Ursel, Knesselare en
Brugge, onder een aanhoudende regen van
uiteenspattende stukken ijzer en kogels. Hier
en daar trof men nog enkele inwoners aan,
die verkleefd aan huis, have en goed stand
hielden in hun kelders. Gedurende de beschieting
ging hij de dorpsbewoners opzoeken in hun
schuilplaatsen om ze te troosten, om de biecht
te horen en de H. Kommunie uit te reiken.
In die tijd bracht men een Belgische soldaat
naar het klooster. Zijn voorarm was door
een geweerschot verbrijzeld. De ongelukkige
was zeer verzwakt door bloedverlies en leed
vreselijke pijnen. De militaire geneesheer was
nog niet bereikbaar, en de plaatselijke dokter
kon zijn huis niet verlaten om de gekwetste te
verzorgen. Met de hulp van Theofiel Verstraete,
de paardeknecht in het klooster, droeg
onderpastoor Vermoesen twee achtereenvolgende
dagen de gekwetste op een draagbaar naar
de dokter. Uiteindelijk was iedereen verplicht
zijn schuilplaats te verlaten, zoniet verstikte
men door gasbommen, waarmee de grijze
beulen de dorpplaats overstelpten. Op een
zondagmorgen verlieten zij alles wat hun
lief en duurzaam was. Daarna verschenen
de gevechtseenheden in ons dorp, betrokken
hun stellingen, begonnen de aanval om de
overtocht van het kanaal te forceren, en na
een heldhaftige strijd braken zij de vijandelijke
tegenstand. Onze dappere jongens hebben
daar het leven verloren. Van 20 oktober tot 2
november had Zomergem onder vuur gelegen.
Men mag zeggen dat 95% van de huizen in het
dorp volledig of gedeeltelijk onbewoonbaar zijn.
De scholen zijn verwoest en de woningen van
d.d. burgemeester M. Standaert, apotheker Van
de Weghe, schoolbestuurder Lievens en Emiel
Landschoot zijn door Duitse brandbommen
vernield. Volgens de verklaring van de
koning en de koningin, die de puinen van
Zomergem bezochten, hebben zij in Vlaanderen
behalve in de Ijzerstreek geen enkele gemeente
aangetroffen die zo vernield was als mijn geliefd
geboortedorp.”
door Adolf Lievens
de beschieting van Zomergem
de beschieting van Zomergem
12
14
PUNT H
De volgende stop is
de hoek met
Guido Gezellestraat,
Alfons Sifferstraat en
Kapellestraat.
15
Guido Gezellestraat
Hendr ik Claeysstraat 1
Alfons Sif fer straat
PUNT I
We belanden in de
Hendrik Claeysstraat 1.
Kapellestraat
Zelfs een arbeiderswoning
werd niet gespaard van het
oorlogsgeweld.
Ook deze mooie villa werd
niet gespaard van het
oorlogsgeweld.
Deze villa maakt in de loop
van 2015 plaats voor een
nieuwbouwproject.
Een arbeiderswoning in puin
Villa in puin
VRAAG H
Wat voor bedrijf
bevindt zich nu
naast de getroffen
arbeiderswoning?
PUZZEL: NEEM DE
VEERTIENDE LETTER EN
PLAATS DEZE IN HOKJE 11
VRAAG I
100 jaar later…
Wie was ten tijde van de
Eerste Wereldoorlog
de eigenaar van de
getroffen villa?
PUZZEL: NEEM DE DERDE
LETTER EN PLAATS DEZE IN
HOKJE 2
16
PUNT J
17
Maar ten Steyaer tplein
Mar k t 13
We houden halt op het
Maarten Steyaertplein.
De volgende stop is
Markt 13.
Een rijhuis op het Maarten Steyaertplein,
getroffen door bombardementen.
VRAAG J
Wiens borstbeeld staat
bovenop de pomp?
PUZZEL: NEEM DE VIERDE
LETTER EN PLAATS DEZE IN
HOKJE 9
PUNT K:
Een rijhuis op het Maarten Steyaertplein,
100 jaar later.
Op deze prentbriefkaart ziet u zeer goed de
voorgevel van het verdwenen gemeentehuis.
De deur links gaf toegang tot de herberg,
gehouden door de huisbewaarder. Het
venster uiterst rechts was voorbehouden
aan het armbestuur (voorloper van het
O.C.M.W.). Armenmeester Versluys
verdeelde daar de broden na een begrafenis
met brooddeling. In 1896 werd Versluys
opgevolgd door Cesar De Backer. Daarnaast
woonde gemeentesecretaris Pieter Coucke
(1833-1897) met zijn vrouw J. De Keyser
(1841-1916) en kinderen, waaronder:
Judith (1874-1890); René (1872-1906),
gemeentesecretaris en Raymond (1876-1960)
notaris. Een vroegere gebuur was Jan De
Vos, wiens huis werd afgebroken door de
eigenaar Alfons Dobbelaere, postmeester.
De postmeester bouwde er een nieuw huis
voor zijn dochter en schoonzoon Omer
Gierts, groothandelaar in kruidenierswaren.
Nu bevindt kapsalon Illuna
zich op deze locatie. Tijdens
de Eerste Wereldoorlog
was hier echter het oud
gemeentehuis gevestigd.
VRAAG K
In het oud gemeentehuis
werd een gedeelte
ingenomen door het
‘armbestuur’.
Hoe heet deze dienst
vandaag de dag?
PUZZEL: NEEM DE EERSTE
LETTER EN PLAATS DEZE IN
HOKJE 3
18
PUNT L
19
Mar k t 3
PUZ ZEL
De wandelroute eindigt
aan Markt 3.
Op 20 oktober 1918 zag
men de eerste Belgische
verkenners in Zomergem.
Ze kwamen via de
Kleitstraat en brachten de
nacht in het dorp door.
1
2
3
4
5
6
...
...
...
...
...
...
VRAAG
De eerste Belgische verkenners komen
Zomergem binnen. Op de achtergrond het
huis waar nu Uurwerken - Juwelen Van Hulle
gevestigd is.
D
VRAAG
I
VRAAG
K
VRAAG
E
Welke nationaliteit
hadden de verkenners
die op 20 oktober
1918 Zomergem
binnenkwamen?
PUZZEL: NEEM DE VIERDE
LETTER EN PLAATS DEZE IN
HOKJE 12
A
VRAAG
7
8
9
10
11
12
...
...
...
...
...
...
VRAAG
C
VRAAG
G
VRAAG
J
VRAAG
B
OPLOSSING :
VRAAG L
VRAAG
VRAAG
H
VRAAG
F
L
DEZE WANDELROUTE IS EEN INITIATIEF
VAN GEMEENTE ZOMERGEM.
DE ROUTE WERD INHOUDELIJK UITGEWERKT
DOOR DE ‘WERKGROEP WOI’ MET BIJZONDERE
DANK AAN RONNY DE ROCKER.
MET DE GEWAARDEERDE STEUN VAN COMEET.
Fotomateriaal: Roger De Reu, Ronny De Rocker en
www.zomergeminbeeld.be