Financiële planning

Ortec Finance
Artikel
Financiële planning
Een integrale benadering van inkomensplanning
en vermogensplanning met inzicht in risico
Oktober 2014
inleiding
In wet en regelgeving wordt steeds meer nadruk gelegd op inventarisatie, inkomensplanning, risicoprofilering, vermogensplanning en monitoring van het advies. Dit zijn tijdrovende processen voor zowel de adviseur als de klant. Stukken moeten worden verzameld, informatie
moet worden verwerkt in systemen en vervolgens worden er beslissingen genomen om te sparen, beleggen, lenen of te verzekeren. De
kwaliteit van de data (input) en inzicht in rendement maar ook in risico is zeer relevant om te komen tot de juiste beslissingen. Daarmee
is ook het adviesproces zeer relevant, hoe kom je tot relevante oplossingsmogelijkheden en de juiste informatie? Sluit het business model
aan op de hoeveelheid tijd die het kost om een financieel plan te maken?
De verschillende onderdelen van financiële planning, inkomensplanning, vermogensplanning, risicoprofilering en monitoring moeten integraal worden benaderd om te kunnen komen tot de juiste financiële beslissingen. De volgende stap van financiële planning is de stap naar
‘Goal based financial planning’ geïntegreerd met ‘Financial decision support’, waarbij inzicht in het risico van de vermogensontwikkeling
en risico van inkomsten integraal worden meegenomen.
Op dit moment is er een gebrekkige ondersteuning van systemen doordat de focus ligt op ofwel inkomensplanning ofwel vermogensplanning en bijvoorbeeld risico van inkomen niet integraal wordt meegenomen. Wat zijn de aandachtspunten bij de keuze voor een of
meerdere systemen?
Ortec Finance Financiële planning Een integrale benadering van inkomensplanning en vermogensplanning
met inzicht in risico, Oktober 2014
1
Inkomensplanning
Inkomensplanning bestaat voor een groot deel uit het inventariseren van kasstromen. De relevantie van inkomensplanning neemt toe
naarmate er minder vermogen is. Ook voor mensen met een groot vermogen kan inkomensplanning zeer relevant zijn, bijvoorbeeld wanneer er sprake is van omvangrijke kredieten.
Doel van een inkomensplanning is het beantwoorden van vragen zoals: Wat zijn mijn inkomsten en uitgaven nu en in de toekomst?
Wanneer zijn er eventuele tekorten? Hoe ziet mijn inkomenspositie er uit bij arbeidsongeschiktheid en overlijden? De analyses worden
vaak gemaakt op basis van het verwacht rendement van de onderliggende belegging. Het is vaak niet duidelijk welk risico er gelopen
wordt om bepaalde doelstellingen te realiseren. Soms wordt meegenomen dat het vermogen zich kan ontwikkelen in een goed, verwacht
en slecht scenario, maar dan wordt dat nog niet vertaald naar het risico om niet op het gewenste inkomensniveau te komen.
Een voorbeeld hiervan is de huidige problematiek in Nederland op het gebied van pensioenen. Het pensioeninkomen dat wordt gecommuniceerd op het pensioenoverzicht blijkt toch minder zeker te zijn dan vooraf gedacht. Er is dus inkomensonzekerheid ofwel pensioenonzekerheid. Bij financiële planning wordt nog weinig of geen aandacht besteed aan inkomensrisico en ook is er geen aandacht voor de
vertaling van vermogensrisico naar inkomensrisico. Dit is een belangrijk aandachtspunt naar de toekomst omdat een steeds groter deel
van het inkomen bij elkaar zal moeten worden gespaard door middel van opgebouwd (vrij) vermogen. Daarnaast veranderen pensioensystemen steeds meer naar een systeem waarbij het beleggingsrisico bij de deelnemer/consument komt te liggen, de zogenaamde defined
contribution systemen (de inleg staat vast en de uitkering is onzeker).
Op het gebied van vermogensplanning wordt door banken en vermogensbeheerders al meerdere jaren aandacht besteed aan
beleggingsrisico.
Vermogensplanning en risicoprofilering
Bij vermogensplanning speelt het risicoprofiel van de belegger een belangrijke rol. De afgelopen jaren is het risicoprofiel met name bepaald door middel van een kwalitatieve vragenlijst, waarbij de risicohouding en de beleggingshorizon een belangrijke rol spelen. Op basis
van deze twee factoren werd en wordt er een vertaling gemaakt naar een risicoprofiel door middel van een puntentelling. In de vragenlijst
wordt met name het risico gemeten dat een klant WIL nemen. De wet –en regelgeving (MIFiD, ESMA) en toezichthouders (AFM) sturen
steeds meer op beoordeling of de consument het risico WIL en KAN nemen. De beleggingshorizon is daarmee niet meer voldoende. Er
moet een stap worden gemaakt naar financiële draagkracht en de doelstellingen van de consument.
Het rendement en het risico van de portefeuille bepalen in hoeverre (cash flow) doelstellingen haalbaar zijn en indien een doelstelling
niet haalbaar is wat de consequentie daarvan is. Bij een cashflow doelstelling betekent het bijvoorbeeld dat in plaats van de gewenste
10 jaar onttrekking er maar 8 jaar onttrokken kan worden aan het vermogen of wanneer het een vermogensdoelstelling betreft dat het
vermogen in een verwacht economisch scenario wel wordt bereikt maar in een slecht economisch scenario niet. De ontwikkeling van
het netto vermogen is afhankelijk van het economisch scenario, kosten, inflatie, belastingheffing (zowel voor privé als voor de BV, het
bedrijf), allocatie van de portefeuille en een eventuele life cycle strategie. Het resultaat van de vermogensplanning heeft weer impact op
de inkomensplanning. De risico’s die ontstaan in de vermogensplanning zouden weer meegenomen moeten worden in de haalbaarheid
van de inkomensplanning om een integraal beeld te krijgen.
uitgangspunten
In de markt zien wij nationaal en internationaal de volgende ontwikkelingen. Modellen die inzicht geven in:
inkomensplanning, waarbij er gewerkt wordt met een deterministisch rendement (een rendement scenario), soms is er een losse
analyse op basis van een monte carlo simulatie;
vermogensplanning en risicoprofilering door middel van een monte carlo simulatie (duizenden economische scenario’s), waarbij
mogelijk rekening wordt gehouden met kosten, inflatie, belastingen en een life cycle strategie;
een geïntegreerde inkomens –en vermogensplanning, waarbij gebruik gemaakt wordt van geavanceerde monte carlo simulatie en
rekening wordt gehouden met kosten, inflatie, belastingen, life cycle strategie, bedrijf en privé balans, en inzicht wordt gegeven in
zowel het vermogens- als het inkomensrisico.
De vraag is vervolgens hoe kom je effectief tot een integrale of holistische benadering.
Ortec Finance Financiële planning Een integrale benadering van inkomensplanning en vermogensplanning
met inzicht in risico, Oktober 2014
2
Integrale planning, financiële planning
Indien je een complete financiële planning wilt maken, cliënten wilt adviseren en het advies wilt monitoren is het van belang dat dit proces
door één of meerdere systemen wordt ondersteund. Hierbij wordt uitgegaan van ofwel een systeem voor inkomensplanning (inventarisatie
van cash flows) in combinatie met een systeem voor vermogensplanning ofwel van een geïntegreerd systeem.
Als er van twee losse systemen gebruik gemaakt wordt dan vindt er in praktijk een koppeling plaats tussen beide systemen via het rendement of via de cash flows. Bij de integrale benadering is deze koppeling niet nodig.
We onderscheiden dan ook de volgende methoden:
1. Koppeling via rendement
2. Koppeling via cashflows
3. Integrale benadering
Koppeling via rendement
Bij een koppeling via het rendement is het uitgangspunt dat in de inkomensplanning het benodigd rendement wordt berekend om het
gewenste doel te behalen. Vervolgens kan worden getoetst of het verwacht rendement van de belegging (of spaarrekening) gelijk is aan
of hoger is dan het benodigd rendement. Indien het verwacht rendement gelijk is aan het benodigd rendement dan is de kans 50% dat
het doel wordt gerealiseerd. Indien het verwacht rendement hoger is dan het benodigd rendement dan is de kans groter om het doel te
realiseren. Overigens is het onduidelijk hoe groot die kans is. Los daarvan zal ook nog moeten worden getoetst of het beleggingsprofiel
dat hoort bij het verwacht rendement aansluit op de risicohouding van de klant.
Voor –en nadelen van deze methode zijn:
Voordelen
Nadelen
De gebruiker kan voor zowel de inkomensplanning als de
vermogensplanning een systeem kiezen dat hij het beste vindt.
Er kan in de adviesfase niet makkelijk geschakeld worden tussen
de inkomens –en de vermogensdoelstellingen. Bijvoorbeeld: hoeveel inkomen heb ik nodig na pensionering en hoeveel vermogen
moet ik daarvoor opbouwen?
In de inkomensplanning kan voor een grote mate van detail
gekozen worden
Er wordt geen inzicht gegeven in het risico in de inkomensplanning. Bijvoorbeeld: het risico dat onttrekkingen aan het vermogen
in slecht weer scenario’s niet meer kunnen worden gedaan wordt
niet inzichtelijk gemaakt.
Bij het monitoren is het lastig te bepalen wanneer het niet goed
De inkomensplanning staat volledig los van de vermogensplangaat. Je kunt bijvoorbeeld het gerealiseerde rendement vergelining en is daarmee eenvoudig uit te voeren als er alleen met een
jken met het benodigde rendement, maar de impact op de inkodeterministisch rendement wordt gerekend.
mensdoelstellingen is niet eenduidig.
Een gedetailleerde inkomensplanning is veel werk, zowel eenmalig als in het onderhoud, en de monitoring wordt zeer complex.
De koppeling via het rendement is geen oplossing voor de bepaling van het risicoprofiel, dat wil zeggen: welk risicoprofiel kies je
en waarom. Er wordt geen risico in die beslissing meegenomen.
Ga je voor een zo hoog mogelijk rendement binnen de risicohouding of voor een zo laag mogelijk rendement, maar hoger dan het
benodigd rendement? (zie ook Journal of Financial Planning 2004)
Ortec Finance Financiële planning Een integrale benadering van inkomensplanning en vermogensplanning
met inzicht in risico, Oktober 2014
3
Koppeling via cashflows
Indien er een uitgebreide inventarisatie van kasstromen is gemaakt is het mogelijk om te bepalen hoe groot de tekorten en overschotten
zijn. Deze tekorten en overschotten kunnen worden gebruikt als basis voor de vermogensplanning. Er kan worden getoetst in hoeverre
de tekorten kunnen worden aangevuld vanuit het vermogen, ofwel er wordt inzicht gegeven in hoeverre de onttrekkingen kunnen worden
gedaan uit het belegd vermogen.
De voor –en nadelen van deze methode zijn nagenoeg gelijk aan de methode waarbij de koppeling via het rendement loopt. Deze methode
lijkt iets preciezer dan de koppeling via het rendement. Ook hier zorgen de aparte doorrekening van de inkomensplanning en de vermogensplanning echter tot inconsistenties waarvan de gevolgen moeilijk in te schatten zijn. Een paar voorbeelden:
Op basis van welk rendement worden de kasstromen berekend, een voorzichtig rendement of het verwacht rendement, welke impact
heeft dat op de belastingen?
Waar worden de belastingen berekend, bij de inkomensplanning of de vermogensplanning?
Waar wordt inflatie meegenomen en wordt ook rekening gehouden met de correlatie van inflatie en de beleggingsportefeuille?
Rendement van het belegd vermogen moet worden meegegeven aan de inkomensplanning (cash flow planning);
Wanneer de inkomensplanning is gebaseerd op ‘verwacht inkomen’ dan zal het lastig zijn om de nieuwe eisen van de pensioenwet
te integreren, meenemen van het risico van pensioeninkomen’.
Integrale benadering
Bij een integrale planning wordt rekening gehouden met zowel het vermogensrisico als ook het inkomensrisico. Indien door vermogensrisico ook inkomensrisico’s ontstaat wordt dit inzichtelijk gemaakt in het inkomensoverzicht. Bij een integraal model werkt dit over en
weer. Een paar voorbeelden:
Voorbeeld 1: je kunt voor een bepaalde pensioenperiode bepalen wat het doelvermogen moet zijn om bijvoorbeeld gedurende 20 jaar
€10.000 aan te vullen bij een bepaalde rekenrente. Indien je het doelvermogen gaat monitoren weet je niet wat de consequenties zijn
indien je het doelvermogen niet haalt. Een alternatief is om te monitoren of de €10.000 kan worden onttrokken aan het vermogen, rekening houdend met het beleggingsrisico tijdens de pensioenperiode van 65 tot 85 (er is uitgegaan van een beleggingsportefeuille en niet
van een pensioenproduct waar een annuïteit wordt aangekocht).
Voorbeeld 2: Indien je gedurende 20 jaar €10.000 wilt aanvullen en je koopt een annuïteit aan, dan is het relevant of de rentestand laag
of hoog is. Bij een hogere rentestand kan een veel hogere annuïteit / uitkering worden verkregen. Daarnaast is ook de hoogte van de
inflatie relevant. Bij een hoge inflatie is ook een hoger inkomensniveau noodzakelijk.
Voor –en nadelen van deze methode zijn:
Voordelen
Nadelen
Er kan in de adviesfase naadloos geschakeld worden tussen
de inkomens –en de vermogensdoelstellingen. De impact van
beleidskeuzes is in één klap duidelijk en de resultaten zijn
consistent met elkaar.
Er moet één systeem voor inkomens- en vermogensplanning
gekozen worden.
Het risico op de inkomensplanning wordt inzichtelijk.
Performance van de berekeningen, complexe berekeningen
worden 1000 keer of meer doorgerekend.
De monitoring kan gedaan worden op de echte doelstellingen
van de klant (vermogen of periodieke kasstroom) i.p.v. op een
afgeleide variabele als het rendement.
Er wordt rekening gehouden met de correlatie van inflatie en de
beleggingsportefeuille.
Ortec Finance Financiële planning Een integrale benadering van inkomensplanning en vermogensplanning
met inzicht in risico, Oktober 2014
4
conclusie
Een integrale benadering geeft inzicht in de haalbaarheid van het gewenste inkomen, het neemt risico mee bij de inkomensplanning. De
integrale benadering levert de beste informatie om te komen tot goede financiële besluitvorming. De andere twee methodieken, koppeling via rendement of via cash flows hebben beperkingen. Er zijn beperkingen om ofwel het (vermogens en inkomens) risico inzichtelijk te
maken of te ondersteunen bij investeringsbeslissingen. Uiteindelijk zal er een afweging moeten worden gemaakt tussen het gedetailleerd
in kaart brengen van kasstromen en fiscaliteit of het meenemen van beleggingsrisico. Op lange termijn zal het beleggingsrisico grotere
impact hebben dan een iets minder detailniveau bij belastingen of cash flow. Het detailniveau is zeer relevant, enerzijds bij het geven van
een realistisch beeld aan de cliënt en anderzijds bij de bepaling van het verdienmodel. Naast de complexiteit in de analyse is het zeer
lastig om met meerdere systemen de monitoring goed in te regelen.
In onderstaande tabel is aangegeven welke aandachtspunten er zijn bij de keuze voor verschillende methodieken:
Methodiek
Aandachtspunten
Koppeling via
rendement (1)
Koppeling via
cash flow (2)
Integrale benadering (3)
Meenemen van risico economische ontwikkelingen in het
decision support process
Niet mogelijk
Niet mogelijk
Heel goed mogelijk
Uitgangspunten berekeningen
Afstemmen tussen twee systemen
Afstemmen tussen twee systemen
Een systeem met
consistente uitgangspunten
Meenemen van inflatie
Inflatie kan worden meegenomen bij
de inkomensplanning (geen inflatie
risico en correlatie met assets)
Inflatie kan worden meegenomen bij
de inkomensplanning (geen inflatie
risico en correlatie met assets)
Integrale benadering van
inflatie en assets, ook correlatie wordt meegenomen
Meenemen van belastingen
Belastingen bij inkomensplanning,
dan niet bij vermogensplanning
geen benadering van de werkelijkheid), gaat alleen goed in verwachte
scenario
Belastingen bij inkomensplanning,
dan niet bij vermogensplanning
Geen benadering van de werkelijkheid), gaat alleen goed in verwachte
scenario
Belastingen worden
berekend voor 1000
scenario’s, integrale benadering, goede benadering van
werkelijke ontwikkelingen
Meenemen van inkomensrisico
in de advisering
Niet mogelijk
Niet mogelijk
Heel goed mogelijk door
integrale benadering
Ondersteuning bij het bepalen
van het risicoprofiel
Lastig, met name bepaling op basis
van emotie doordat beleggingsrisico
niet wordt meegenomen
Lastig, geen integrale benadering
Goed door een integrale
benadering
Monitoring
Monitoring mogelijk lastig, twee
systemen tegelijk gebruiken in
monitoring
Monitoring mogelijk lastig, twee
systemen tegelijk gebruiken in
monitoring
Monitoring effectief, één
systeem, één berekening
Realistisch signaal om andere
strategie te volgen
Heel lastig vanwege beperkte monitoring mogelijkheden (wanneer ga je
financieel plan aanpassen?)
Heel lastig vanwege beperkte monitoring mogelijkheden
Effectieve signalering gericht
op beslissing ondersteuning
Performance van de berekening
In het algemeen goed
In het algemeen goed
Aandachtspunt maar ervaringen zijn goed
Kosten onderhoud
Vaak hoog door te veel detail, kost
adviseur veel tijd, onderhoud twee
systemen
Relatief laag, door integrale
Vaak hoog door te veel detail, kost
de adviseur veel tijd, onderhoud twee benadering vanuit een
systemen
systeem
Mogelijkheden om details in
de inkomensplanning mee te
nemen.
Mogelijk
Mogelijk
Beperkter vanwege
mogelijke performance
uitdagingen
Ortec Finance Financiële planning Een integrale benadering van inkomensplanning en vermogensplanning
met inzicht in risico, Oktober 2014
5
Ortec Finance
Artikel
Financiële planning
Een integrale benadering van inkomensplanning
en vermogensplanning met inzicht in risico
Ortec Finance
Ortec Finance levert wereldwijd technologie en advies op het gebied van risk en
return management. Opgericht in Rotterdam in 1981, Ortec Finance bestaat uit
180 medewerkers die gespecialiseerd zijn in actuariële wetenschappen, economie, econometrie, investment management en informatietechnologie. Onze klanten bevinden zich over de hele wereld en variëren van pensioenfondsen, verzekeraars en vermogensbeheerders tot gemeenten, woningcorporaties en financieel
planners.
Ortec Finance helpt investeerders financiële beslissingen te nemen en de resultaten daarvan te monitoren. We integreren onze diepgaande kennis in onze softwaremodellen en combineren die met professionele adviesdiensten op het gebied
van asset-liability management, performance-attributie en financieel planning.
Ortec Finance blijft voorop lopen in innovatie dankzij nauwe banden met de academische wereld.
 Offices
Ortec Finance - Rotterdam
Boompjes 40
3011 XB Rotterdam
Nederland
Tel. +31 (0)10 700 50 00
Ortec Finance - Amsterdam
Barajasweg 10
1043 CP Amsterdam
Nederland
Tel. +31 (0)20 700 97 00
Ortec Finance - London
23 Austin Friars
London EC2N 2QP
Verenigd Koninkrijk
Tel. +44 (0)20 3178 3913
Ortec Finance - Pfaffikon
Poststrasse 4
8808 Pfäffikon SZ
Zwitzerland
Tel. +41 (0)55 410 38 38
[email protected]
www.ortec-finance.com