File - Portfolio Aardrijkskunde

LESONTWERP
ALGEMENE VAKKEN / VOEDING-VERZORGING
Naam: Arne Huyghebaert
Campus Heverlee
Hertogstraat 178
3001 Heverlee
Tel. 016 375600
www.khleuven.be
Vakkencombinatie: Aardrijkskunde - geschiedenis
Stagebegeleider DLO: Hannelore Verstappen
School: Sint-Michiel Middenschool
Les gegeven door: Arne Huyghebaert
Onderwijsvorm: A-stroom
Vak: aardrijkskunde
Richting: Latijn, Moderne Wetenschappen
Onderwerp: opwarming van de aarde
Klas: 1b
Vakmentor: Christjan van Zijl
Lokaal: O08
Datum/Data: 12/03/2014
Aantal leerlingen: 20
Lesuur/-uren: 8u25-9u15
BEGINSITUATIE
Situering in de lessenreeks
Deze les past in de lessenreeks over weer en klimaat. Dit onderwerp komt niet expliciet in het handboek voor.
Aangezien dit een zeer actueel probleem is dat grote gevolgen heeft voor onze toekomst heb ik gekozen om hier een
les over te maken. In de les hiervoor hebben de leerlingen de hoofdstukken het weer en van weer tot klimaat
behandeld. In het volgende hoofdstuk zullen ze klimatogrammen m.b.v. determineertabellen linken aan
vegetatievormen.
Relevante voorkennis (en/of kennis die nog niet aanwezig is)
Leerlingen weten wat het weer en het klimaat is. Leerlingen weten wat het verschil tussen weer en klimaat is. Ze
hebben op het nieuws al vernomen dat de aarde aan het opwarmen is. Enkele gevolgen van deze opwarming zullen
de leerlingen zelf al kennen bv: droogte, verwoestijning, stijging zeespiegel,… De oorzaken en de oplossingen van
deze opwarming zijn nog niet zo bekend bij de leerlingen.
Belevings- en ervaringswereld & Actualiteit
Op het nieuws is de opwarming van de aarde met zijn oorzaken, gevolgen en oplossingen vaak een topic. De
gevolgen zoals verwoestijning, droogte, stijging van de zeespiegel komen vaak aan bod in het nieuws. De
natuurrampen die steeds erger en vaker terug komen hebben hier ook mee te maken. Leerlingen kennen tyfoon
Haiyan.
Leerniveau van de klasgroep, klassfeer, …
De klas bestaat uit Latijn en M.W. studenten. Er zijn enkele lln. die altijd willen antwoorden en enkele die nooit zelf
willen antwoorden. Ik moet dus iedereen apart aanduiden zodat alle lln. bij de les betrokken worden. Er zijn
enkelingen die zeer hard aangespoord moeten worden om op te letten en hun oefeningen te maken, deze twee
jongens kijken meer naar achter dan naar voor. Hier moet ik voor opletten. Aangezien deze les een groepswerk, zal
dit probleem zich minder voordoen. Ik moet er wel voor zorgen dat ze zich met het groepswerk bezig houden en
geen andere zaken doen.
DIDACTISCHE VERANTWOORDING
Welke (vak)didactische principes en werkvormen komen in je les aan bod? Waarom kies
je voor deze aanpak?
Motivatieprincipe: De leerlingen vinden aan de hand van een spelvorm (soort kwartet) in welke groep ze zitten. Ze
mogen zelf kiezen welk thema zij behandelen. Keuze is altijd een extra motivator.
Differentiatieprincipe: De lln. werken in groep op eigen tempo aan hun presentatie.
Activeringsprincipe: de lln. staan zelf in voor hun presentatie, ze moeten actief bronnen zoeken en analyseren, en
aan de hand van die analyse de juiste conclusies nemen en die verwoorden in hun presentatie. Ze moeten hun
vondsten presenteren aan hun medestudenten, dit is actieve werkvorm.
Beperkingsprincipe: De lln. moeten niet te diep ingaan op hun thema’s, dit is nog te moeilijk voor het eerste jaar. Ze
moeten op hun eigen niveau kunnen uitleggen wat de oorzaken, gevolgen en oplossingen zijn van de opwarming van
de aarde.
EINDTERMEN & LEERPLANDOELEN
Situering in de eindtermen: (Vakoverschrijdend en/of vakgebonden)
De leerlingen kunnen
10 op een eenvoudige manier de natuurlijke en menselijke oorzaken van milieuproblemen in een gebied verklaren en
er de gevolgen voor mens, natuur en milieu uit afleiden.
13 de lokalisatie van verschijnselen, ruimtelijke gegevens en aardrijkskundige relevante gebeurtenissen uit de
actualiteit opzoeken.
19 nemen een kritische houding aan ten opzichte van aardrijkskundige informatie in de media.
22 houden in hun handen rekening met duurzame ontwikkeling in tijd en ruimte.
Situering in het leerplan:
4.6 klimaat en vegetatie
1.1 Met voorbeelden illustreren dat weer en klimaat de activiteiten van dier en mens beïnvloeden.
ALGEMEEN LESDOEL
Leerlingen kunnen m.b.v. het internet en bronnen op het internet ofwel 3 oorzaken, 3 gevolgen of 3 oplossingen van
de opwarming van de aarde zoeken en presenteren aan hun klasgenoten.
SCHOOLAGENDA
(Van de leerlingen. Verwijs naar het werkblad en/of de pagina’s in het werk- en/of handboek.)
De opwarming van de aarde, groepswerk
BRONNEN (Noteer alle gebruikte bronnen, volgens BIN.)
Internet:
 http://wikikids.wiki.kennisnet.nl/Broeikaseffect
 http://globalwarming.berrens.nl/oplossingen.htm
 http://www.wnf.nl/nl/wat_wnf_doet/thema_s/klimaat/wat_doet_het_wnf_nog_meer/
 http://www.wnf.nl/nl/wat_wnf_doet/thema_s/klimaat/wat_kan_ik_doen_/
 http://www.greenpeace.org/belgium/nl/wat-doen-we/Klimaatverandering/Oplossingen/
 http://wikikids.wiki.kennisnet.nl/Broeikaseffect
 http://globalwarming.berrens.nl/gevolgen.htm
 http://www.esa.int/esaKIDSnl/SEMP7R7CS5G_Earth_0.html
 http://www.wnf.nl/nl/wat_wnf_doet/thema_s/klimaat/wat_zijn_de_gevolgen/
 http://geology.com/sea-level-rise/
 http://wikikids.wiki.kennisnet.nl/Broeikaseffect
 http://globalwarming.berrens.nl/oplossingen.htm
 http://www.wnf.nl/nl/wat_wnf_doet/thema_s/klimaat/wat_doet_het_wnf_nog_meer/
 http://www.wnf.nl/nl/wat_wnf_doet/thema_s/klimaat/wat_kan_ik_doen_/
 http://www.greenpeace.org/belgium/nl/wat-doen-we/Klimaatverandering/Oplossingen/
LEERMIDDELEN & MEDIA
Powerpoint
Pc’s
Beamer
Kaartjes weerselementen- weersinstrumenten
Didactisch lesontwerp
KRACHTIGE LEEROMGEVING
Leerdoelen
Lesfasen
& timing
Instapfase
Motivatiefase
10 min
Uitleg
opdracht
Onderwijs- en leeractiviteiten
Media
Lkr. geeft elke lln. een kaart over ofwel temperatuur, Kaartjes
luchtdruk, neerslag, windrichting of bewolking.
weerselementen
Ga rond in de klas tot je een groep hebt waar alle
kaartjes bij elkaar passen, in deze groep zullen jullie
deze les werken.
Vandaag gaan we werken rond de opwarming van de
aarde.
- Wie heeft er al van de opwarming van de aarde
gehoord en wat weet je daar al over?
Probleemstelling: Wat zijn de oorzaken, gevolgen en
oplossingen van de opwarming van de aarde?
Agenda: opwarming van de aarde, groepswerk
Er zijn vandaag drie thema’s die jullie kunnen
kiezen: oorzaken, gevolgen en oplossingen van de
opwarming van de aarde. Twee groepen kunnen
gevolgen en oplossingen kiezen, één groep kiest de
oorzaken.
Het is de bedoeling dat jullie per groep een
presentatie maken met powerpoint en dat jullie die
presentatie op het einde van de les presenteren aan
jullie klasgenoten. De groep van de oorzaken moet
zeker presenteren, ik kies willekeurig één groep uit
de oplossingen en één groep uit de gevolgen die
moeten presenteren.
Jullie presentatie moet uit 3 dia’s bestaat waarop
jullie per dia één oorzaak of gevolg of oplossing
uitleggen. Gebruik zeker beelden in jullie
presentatie.
Jullie kunnen gebruik maken van de bronnen die
achteraan op de ppt staan. Jullie mogen ook zelf
bronnen op het internet opzoeken.
Ppt:
probleemstelling
Ppt: agenda
Ppt: uitleg
groepsopdracht
Leerinhoud
Foto thermometer, thermometer,
temperatuur, graden Celsius
Foto barometer, barometer, luchtdruk,
hectopascal
Foto hygrometer, hygrometer,
luchtvochtigheid, procent
Foto pluviometer, pluviometer, neerslag,
millimeter neerslag
Leerlingen zoeken
in groep
informatie op het
internet over hun
thema. (C5)
Leerlingen
brengen nieuwe
gegevens in
verband met de
oorzaken van de
opwarming van de
aarde. (C4)
Leerlingen
brengen nieuwe
gegevens in
verband met de
gevolgen van de
opwarming van de
aarde. (C4)
Leerlingen
brengen nieuwe
gegevens in
verband met de
oplossingen voor
de opwarming van
de aarde. (C4)
Leerlingen kunnen
een passende
conclusie
formuleren over
de oorzaken,
gevolgen en
oplossingen van
de opwarming van
de aarde. (C4)
Leerlingen kunnen
in eigen woorden
drie oorzaken, drie
gevolgen en drie
Lesfase 1:
Onderzoeksfa
se
35 min
Leerlingen zoeken op het internet bronnen over hun
thema, ze lezen dit en maken aan de hand van deze
informatie hun presentatie.
Lkr. loopt rond en beantwoord vragen en begeleidt
het leerproces.
Computers
Ppt: voor de lln.
Oorzaken:
Broeikasgassen (vb: CO2)
Na de uitvinding van de stoommachine zijn
we begonnen met op grote schaal olie,
steenkool en gas te verbranden om energie
op te wekken. Op die fossiele brandstoffen
draaien onze fabrieken, rijden onze auto’s
en stoken onze energiecentrales.
Bij de verbranding van fossiele brandstoffen
ontstaat CO2. Dit is meteen het
belangrijkste broeikasgas, omdat we er
ongelooflijk veel van uitstoten. Daarom gaat
het in discussies over klimaatverandering
ook bijna altijd over CO2. Als we de uitstoot
van dit broeikasgas drastisch kunnen
beperken, is het klimaat al half gered.
Daarnaast spelen ook andere
broeikasgassen een rol in de opwarming van
de aarde. Maar in verhouding stijgt de
concentratie CO2 in de atmosfeer veel
sneller. Vooral de rijke industrielanden zijn
verantwoordelijk voor die stijging. Niet
alleen in eigen land, maar ook door de
toenemende CO2-uitstoot in landen als
China en India. Zij produceren immers
vooral voor de westerse markt. Hoe meer
CO2, hoe minder warmte kan ontsnappen en
hoe warmer het dus wordt op aarde.
Industrie, landbouw, verbrandingsovens,
verkeer zijn allemaal factoren die CO2
uitstoten.
Ontbossing
Ons energieverbruik is wel de belangrijkste
oorzaak van klimaatverandering, maar niet
de enige. Op een overtuigende tweede
plaats staat de wereldwijde ontbossing.
Bomen, struiken en planten nemen CO2 op
om te groeien. Maar als ze verbranden,
afsterven of worden gekapt komt de
opgenomen CO2 weer vrij. Zo is ontbossing
verantwoordelijk voor een vijfde van de
wereldwijde CO2-uitstoot. Hoe meer
ontbossing, hoe minder CO2 wordt
opgenomen door bomen en planten, hoe
oplossingen geven
voor de
opwarming van de
aarde. (C3)
warmer het dus wordt op aarde.
Gevolgen
Droogte/verplaatsing klimaatgebieden
Sommige gewassen groeien minder goed
door een tekort aan water. De kans op
mislukte oogsten neemt daardoor toe. Er
zijn verschillende gewassen die slecht tegen
hitte kunnen. Andere gewassen zullen juist
meer kans hebben om te groeien in ons
land. Zo is men laatst begonnen met het
planten van olijfbomen in Nederland.
Klimaatverandering gaat dus gepaard met
verschuiving van klimaatzones. Sommige
planten en dieren kunnen zich hieraan niet
snel genoeg aanpassen en worden met
uitsterven bedreigd. Daarnaast neemt de
kans op bosbranden toe. Met name in
Portugal en Spanje heeft men daar de
laatste jaren veel meer last van gekregen.
Ook zullen woestijngebieden groter worden.
Noordpool
De effecten van klimaatverandering zijn het
best merkbaar op de Noordpool. Het arctisch
gebied warmt twee keer zo snel op als de
rest van de wereld. Dat heeft als gevolg dat
in het voorjaar het pakijs steeds eerder
smelt, terwijl het in het najaar langzamer en
minder ver aangroeit. Daardoor wordt het
jachtseizoen van de ijsbeer korter en zijn
jachtgebied kleiner.
Het smelten van het ijs op de Noordpool
heeft echter ook gevolgen voor de mens. De
Noordpool is een belangrijk koelelement
voor de temperatuur op onze aardbol. Door
het grote ijs- en sneeuwoppervlak wordt het
zonlicht teruggekaatst van de aarde. Als het
ijs op de Noordpool smelt, gaat deze
reflecterende eigenschap verloren.
Zonnestralen worden omgezet in warmte die
in onze atmosfeer blijft. Zo warmt de aarde
dan weer verder op.
Stijging zeespiegel
Door de opwarming van de aarde smelt het
ijs op aarde (gletsjers nu al en aan de polen
in de toekomst). Hierdoor stijgt de
zeespiegel. Hierdoor zullen heel veel
laaggelegen gebieden overstromen,
aangezien hier zeer veel mensen wonen,
gaat dit een totale ramp zijn.
Koraal
Wat de tropische regenwouden zijn op het
land, zijn de koraalriffen voor de zee:
onderwatertuinen met een ongekende
soortenrijkdom. Koraal wordt gebouwd door
koraaldiertjes, die alleen daar kunnen leven
waar het water precies de goede diepte en
juiste temperatuur heeft. Als het water maar
één graad opwarmt of de zeespiegel één
meter stijgt, sterven ze. En met hen de
koraalriffen en alles wat daar leeft.
Ziektes
Met de stijging van de temperatuur nemen
namelijk ook tropische plagen en ziektes
toe. Ook sterven er meer mensen door hitte
en ondervoeding. Doordat grote rivieren
slinken, kunnen in droge en tropische
gebieden de opbrengsten van de landbouw
tot wel 20% lager uitvallen. Daarbij lopen
miljoenen mensen extra kans op
watertekorten.
…
Oplossingen
De maatregelen die we moeten nemen, zijn
in de eerste plaats een kwestie van gezond
verstand. Enerzijds moeten we energie
efficiënter verbruiken en anderzijds moeten
we de verbranding van fossiele brandstoffen
– de belangrijkste oorzaak van CO2uitstoot uit menselijk handelen – aan
banden leggen. Zo ligt de weg open voor
de ontwikkeling van hernieuwbare en
duurzame energie.
Onze planeet baadt in een stroom van
onuitputtelijke en gemakkelijk te gebruiken
energiebronnen zoals wind en zonlicht. Het
is dan ook vanzelfsprekend dat we deze
bronnen weldoordacht inschakelen, in plaats
van schaarse en verwoestende fossiele
brandstoffen aan te boren.
Zelf energie besparen
Kijk bij de aanschaf van apparaten naar het
energielabel
Laat apparaten zo min mogelijk op stand-by
staan
Haal opladers die niet in gebruik zijn uit het
stopcontact
Hang de was op mooie dagen buiten te
drogen
Gebruik led-lampen of spaarlampen
Doe verlichting en verwarming uit in kamers
waar je niet bent
Isoleer je huis
Douche een paar minuten korter
Gebruik de fiets voor korte ritjes
Ga wanneer mogelijk met het openbaar
vervoer
Beperk het aantal vliegreizen en
compenseer je vlucht
Rijd volgens Het Nieuwe Rijden, dat scheelt
stress en benzine
Controleer regelmatig de bandenspanning
van je auto
….
Leerlingen
Lesfase 2:
Drie groepen presenteren hun powerpointPpt: gemaakt
presenteren hun
Presenteerfas presentaties voor de klas.
door lln.
zelfgemaakte
e
Lkr. geeft feedback.
presentaties
15 min
a.d.h.v. hun
gemaakte
powerpointpresentaties. (C5)
Opmerkingen i.v.m. bijlagen:
 Steeds kopie toevoegen van ingevuld werkblad of -boek.
 Indien gebruik gemaakt wordt van transparanten of digitale presentatie: handouts toevoegen (verkleind, zwart/wit).
 Indien de klasopstelling gewijzigd wordt: plan en/of omschrijving toevoegen