Houd de druk erop! De romp als drukvat Een ander druksysteem

Houd de druk erop!
Door: Prof. Dr. Gert-Jan Kleinrensink en dr. Jan-Paul van Wingerden
De heren Kleinrensink en Van Wingerden verzorgden samen een lezing waarin zij aan de hand van
voorbeelden uit de anatomie aantonen dat het opbouwen van ‘druk’ een belangrijke factor is in het
functioneren van het menselijk lichaam. Ze maken de vertaalslag hoe we deze inzichten kunnen
toepassen in de benadering van klachten.
De romp als drukvat
Een belangrijk drukvat van het lichaam is de romp, te onderscheiden in drie holtes: de abdominale
holte, de thoracale holte en de pelvische holte. Druk is nodig voor vele, soms tegenstrijdige functies,
één van deze functies is het beschermen van de wervelkolom.
Om druk op te bouwen, moet het vat gesloten zijn. Dit maakt de romp tot een bijzonder drukvat
omdat er ‘gaten’ in zitten. Om druk op te bouwen zullen de openingen naar buiten gesloten moeten
worden. Dit is een actief proces waarbij spieren actief worden aangespannen. Coördinatie van deze
spieren is moeilijk en dat maakt dit perfecte systeem kwetsbaar.
Buikdruk is te meten. Liggend is de druk het laagst. Opvallend genoeg is de buikdruk springend nog
hoger dan bij bewust persen. Reden hiertoe is dat persen een bewuste actie is; zelfgeorganiseerde
druk is minder groot dan druk die onbewust wordt opgebouwd. Zo geeft staand hoesten ook veel
druk.
Een ander druksysteem: het gewricht
Hoe komt het dat we wrijvingloos kunnen bewegen? Dat komt doordat gewrichtsvlakken elkaar niet
raken! Ten grondslag hieraan ligt opnieuw het principe van het drukvat. De gewrichtsholte is een
gesloten systeem, gevuld met vloeistof. Wanneer de druk in dit drukvat wordt opgebouwd, drukt de
vloeistof als het ware de gewrichtsoppervlakken uit elkaar. De gewrichtsoppervlakken raken elkaar
niet maar bewegen in water.
Lek in het drukvat
Druk kan alleen worden opgebouwd in een gesloten systeem. Bij een overrekt kapsel of schade aan
ligamenten ontstaat een ‘lek’ in het druksysteem. Zonder voldoende druk zullen gewrichtsvlakken
elkaar raken wat resulteert in subchondrale compressie en pijn. Door de ‘klappen’ op het kraakbeen
ontstaan minifracturen in het spongieuse bot. Hierdoor wordt callus en uiteindelijk compact bot
gevormd.
Rol van de spieren
De spieren rondom een gewricht zorgen voor beweging en stabiliteit. Maar dat niet alleen; een groot
deel van de spieren heeft als taak om druk op te bouwen.
De voet is een ingewikkeld systeem met veel gewrichten. De voet past zich aan de ondergrond aan,
creëert stabiliteit en draagt het gewicht. Druk opbouwen is hierin cruciaal om gewrichten te
ontlasten en beschermen. Bij een hoge belasting is veel druk nodig, bij lage belasting weinig.
Dit is onder andere een taak van de intrinsieke voetspieren. Dit perfecte systeem vereist coördinatie
waardoor het ook een kwetsbaar systeem is.
Benaderen van klachten vanuit het ‘drukvat’ denken
Druk beschermt tegen schade. Druk heeft echter ook een nadeel: het beperkt de beweging. Waar
druk nodig is om het ene systeem te beschermen, kan diezelfde verhoogde druk beperkingen geven
in een ander systeem.
Ons lichaam is flexibel; schade kan vaak gecompenseerd worden waardoor je kunt blijven
functioneren. Een compensatiemethode is het opbouwen van extra druk; het fixeren van een
gewricht. Op de lange termijn kan deze compensatie met verhoogde druk klachten veroorzaken. Veel
mensen met chronische klachten hebben in het verleden een beschadiging opgelopen die het
lichaam heeft gecompenseerd door extra druk op te bouwen. Het controleren van druk kan een
sleutel zijn om veel klachten op te lossen.


Prof. Dr. Gert-Jan Kleinrensink is hoogleraar anatomie, afd. Neurowetenschappen, Erasmus
MC Surgical Skillslab, Lowlands Institute of Surgical Anatomy (LISA), Universal Medical Center
Rotterdam.
Dr. Jan-Paul van Wingerden is managing director Spine and Joint Centre, Rehabilitation of
chronic pain and physical dysfunction.