ik sta in het rood

Ikstainhetrood!
Dekwaliteitvanlevenverbeterenvaneenpatiëntmetvasculairedementiedoorhet
inzettenvangezinsinterventiesgerichtopdeoverbelastemantelzorger.
DennisVerwoert
Samenvatting
Overbelastingbijmantelzorgersvanpersonenmetdementiekomtvaakvoor.Hetisdaarom
ookdatdebehandelingbijdementiebestaatuiteensysteemgerichtebenaderinggerichtop
de wensen, behoeften en mogelijkheden van de patiënt en zijn naaste. Een overbelaste
mantelzorgerkaninvloedhebbenopdekwaliteitvanlevenvandepersoonmetdementie.
Gezinsinterventiesleidentoteenreductievansymptomenenbelastingvangezinnen,hetgeen
resulteertineenhogerekwaliteitvanlevenvoordepatiëntenmantelzorger.Ditartikelomvat
een gevalbeschrijving waarin de gezinsinterventies, gezinsbehandeling en individuele
gesprekken gericht zijn op de mantelzorger. In de interventies wordt gebruik gemaakt van
onderdelenuitdefamilietraining‘deMat’.Deinterventieszorgenvoorinzichtenhandvatten
bijdemantelzorgerwaardoordemantelzorgbelastingafneemtendekwaliteitvanlevenvan
depatiënttoeneemt.
Trefwoorden:mantelzorgbelasting,gezinsinterventies,kwaliteitvanleven
Inleiding
Ongeveer300.000mantelzorgersinNederlandzorgenvoormensenmetdementie
(Alzheimer-Nederland,2013).Indelijstvanziektenmetdehoogsteziektelastvanhet
GlobalBurdenofDiseaseproject(Murray,etal.,2012)staatdementieopdeelfplaats.
Dementieheeftvaakgrotegevolgenvooreenrelatie.Dezeraaktmogelijkverstoorden
partnerskunnenoverbelastworden(Lindt&Volker,2011).Dezorgvooreennaastemet
dementieheeftinvloedopdegezondheidvandemantelzorger(Etters,Goodall,&Harrison,
2008).Hetovergrotedeelvandemantelzorgerslooptrisicoopoverbelastingofis
overbelast.Dedementiemonitormantelzorgergeeftaandateenenvijftigprocenttamelijk
zwaarbelasttotoverbelastis(Peeters,Werkman,&Francke,2014).Alsdebelastingvande
1
mantelzorgertegrootwordtkandezorgdienodigismogelijknietmeergebodenworden
watgevolgenheeftvoordekwaliteitvanlevenvoordepersoonmetdementie.
Mantelzorgerskunnensubjectiefenobjectiefbelastworden.Schene(1990)omschrijfthet
persoonlijklijdenvandemantelzorger,zoalshetverliesvanhoopenverdriet,alssubjectieve
belasting.Objectievebelastingwordtomschrevenalsdagelijkseproblemengerelateerdaan
ziektezoalsverstoordegezinsrelaties,symptomenvanziekteenverkleiningvanhetsociaal
netwerk(Schene,1990).Belastingvandemantelzorgerkanverminderdwordendoorde
perceptievandemantelzorgeroverdegevolgenvanziekteteveranderen,het
zelfvertrouwentevergrotenenhandvattentegevenommetproblemenomtegaan(Erp,
Place,&Michon,2009).Mantelzorgershebbeneenblijvendebehoefteaaninformatieen
willenindiennodigondersteundworden(Drapalski,etal.,2008).Debehoefteaan
ondersteuningeninformatiebestaatuitbetrokkenheidbijdezorg,eenpersoonlijkgesprek
overhunzorgen,informatieoverdeziekte/beperkingvandehulpbehoevende,cursusover
(omgaanmet)ziekte,contactenmetanderemantelzorgersenrespijtzorg.Werkzame
elementenbijhetondersteunenvandemantelzorgerzijnvergrotenvankennis,verbeteren
vandehoudingenhetaanlerenofvergrotenvanvaardighedenvandemantelzorger
(expertisecentrummantelzorg,2015).
Ditartikelbeslaateengevalsbeschrijving.Omdeprivacytewaarborgenzijndegegevens
geanonimiseerd,debetrokkencliëntendemantelzorgerhebbentoestemminggegevenvoor
hetschrijvenvanditartikel.Hetbetreftde75-jarigeKeesmetvasculairedementiedie
overgeplaatstisnaardekliniekouderenpsychiatrievoorverderherstelenresocialisatie.
DeechtgenotevanKeesvertoontsignalenvanoverbelastingengeeftnatweekeerweekend
verlofaandatzijhetnietmeeraankanomKeesthuisteontvangen.Keesreageerthierop
dooraantegevendathetlevenvoorhemgeenzinmeerheeft.Hierdoorkomtde
verpleegkundigspecialistinopleiding(i.o.)totdevolgendevraagstelling:Kunnen
gezinsinterventiesgerichtopdeoverbelastemantelzorgerdekwaliteitvanlevenvande
patiëntmetvasculairedementieverbeteren?
Gevalsbeschrijving
Nadossieronderzoek,overdrachtvanbehandelaar,psychiatrischenverpleegkundig
onderzoekkomtdeverpleegkundigspecialisti.o.totdevolgendecasusbeschrijving.
2
Keesiseen75-jarigeman,diesamenwoontmetzijnvrouw.In2011heeftKeeseenCVA
gehadwaarnaersprakewasvanenigeapraxie.Inoktober2014kreeghijeen
longontsteking.SindsdienhadKeeslastvandepressieveklachtenwaarvoorhijinnovember
onderbehandelingisgekomenbijBavoEuropoort.Erisverdereenblancovoorgeschiedenis
voorpsychiatrischeklachten.Infebruari2015isKeesopgenomennadatzijnvrouwhemin
badhadaangetroffenmeteenmes.Erissprakevaneentoenemendeverwardheiden
achteruitganginhetdenkenenonthouden.Bijopnamewasersprakevaneenmajor
depressie.Keeskreegfarmacotherapieopdekliniekomdedepressietebehandelen.Tijdens
deopnameopdekliniekontstaathetvermoedendatdeonderliggendecognitieve
problemenderedenzijnvoorhetpsychiatrischklachtenbeeld.Inhetkaderhiervanistijdens
opnameeenneuropsychologischonderzoekaangevraagdopdescreeningsafdeling.Inhet
neuropsychologischonderzoekwordencognitievestoornissengeobjectiveerdinde
executievefuncties,inhetgeheugenentempovaninformatieverwerking.Dediagnose
vasculairedementiewerdgesteldaandehandvanhetneuropsychologischonderzoeken
hetfunctionerenvanKeesopdescreeningsafdeling.Keesisnietmeerinstaatomzelfstandig
zijnADLuittevoeren.Gaandewegdeopnameopdescreeningskliniekzijndedepressieve
klachtenverminderdenishetantidepressivumafgebouwd.Injuni2015isKeesin
afwachtingvoorplaatsingineenverpleeghuisovergeplaatstnaarkliniek6-7voorverdere
resocialisatie,organiserenvannazorgentoewerkennaarontslag.Deverpleegkundig
specialisti.o.isalsbehandelaaraanKeestoegewezen.
NatweekeerweekendverlofthuisgeeftdeechtgenotevanKeesaandatzijhetnietmeer
aankanomhaarmanthuisteontvangenvoorverlof.TijdensverlofiserbijKeessprakevan
stemmingswisselingen,impulsiefgedragenverbaleagressienaarzijnechtgenote.
Echtgenotebenoemthaarmanmeerenmeerteverliezen.Zeheeftslaapproblemen,piekert
veel,heefttoenemendehoofdpijnenisoververmoeid.Keesreageertophetnietmetverlof
kunnendooraantegevendatzijnlevengeenzinmeerheeft.Omdateraanwijzingenzijn
vooroverbelastingvandeechtgenotewordtdemantelzorgbelastinggemetenmetde
CaregiverStrainIndex(CSI)(Robinson,1983).Dezegafaandatersprakewasvanzware
overbelastingvandemantelzorger.DeMANchesterShortAssessmentofqualityoflife
3
(MANSA)werdafgenomenomonderzoektedoennaardewensenenbehoeftenvanKeesen
dekwaliteitvanleveninkaarttebrengen(Priebe,Huxley,Knight,&Evans,1999).
KeesisvolgensdeDSM-IV(AmericanPsychiatricAssociation,2007)geclassificeerdopasI
metvasculairedementiemetdepressievestemming.OpasIIisgeendiagnosegesteld.
VasculairedementieisgeclassificeerdopasIII.OpasIVwordenproblemenbinnende
primairesteungroepgesteldenopasVstaateenGAFscorevan35.Deverpleegkundig
specialisti.o.maaktegebruikvandeICF-classificatieomhetfunctionerenenwelzijnvan
Keesinkaarttebrengen(NederlandsWHO-FICCollaboratingCentre,2007).Erworden
matigetoternstigeverstoringenvastgesteldinbeidecomponentenvanhetdomein
functionerenenfunctioneringsproblemen.Inhetcomponentfunctiesenanatomische
eigenschappenwordenverstoringengevondenin:oriëntatie,aandacht,geheugen,
psychosocialefuncties,stemming,denkenenhogerecognitievefuncties.Inhetcomponent
activiteitenenparticipatiezijnverstoringengevondeninonderanderetussenmenselijke
interactiesenrelaties,bijzonderetussenmenselijkerelaties,ondersteuningenrelaties,
zelfverzorgingenalgemenetakeneneisen.Bijhetformulerenvandeverpleegkundige
diagnosesmaaktedeverpleegkundigspecialisti.o.gebruikvandenursingdiagnosesvande
NANDAInternational(Herdman&Kamitsuru,2014).BijKeeswerdendevolgende
verpleegkundigediagnosesgesteld:verminderdactiviteitsvermogen,ineffectievecoping,
verstoorddenken,risicovooreenzaamheid,geestelijkenood,geheugenstoornis,verstoorde
gezinscoping,verstoordegezinsprocessen,overbelastingvandemantelzorger,risicovoor
aantastingvandemenselijkewaardigheid,rouw,sociaalisolement,chronischeverwardheid,
zelfstandigheidstekortinADL.
Behandeldoelen
MetbehulpvandevertaaldeNursingOutcomeClassification(verpleegkundige
zorgresultaten)endeNursingInterventionClassification(verpleegkundigeinterventies)
(Bulechek,Butcher,&McCloskeyDochterman,2010),werdendoelengeformuleerden
interventiesgekozen.Demeestebehandeldoelenwarengerichtopdedomeinen
psychosocialegezondheid,gezondheidskennisen–gedrag,engezondheidvanfamilieen
gezin.DebehandeldoelenzijnopgesteldmetKeesenzijnechtgenotesamenenookopbeide
gericht.
4
Behandeling
Uitgangspuntindebehandelingbijdementieiseensysteembenaderingvangecombineerde
ondersteuningvandepersoonmetdementieendiensnaasten(AlzheimerNederland&
Vilans,2013).Debehandelingwordtafgestemdopdewensen,behoefteenmogelijkheden
vanKeesenzijnnaasten.Gezinsinterventiesreducerensymptomen,verbeterenhetsociaal
functioneren,vermindertdebelastingvangezinnen(Glynn,Cohen,Dixon,&NIv,2006)en
leidentoteenhogerekwaliteitvanlevenvoorpatiëntengezinsleden.Werkzameelementen
uitgezinsinterventieszijn:aandachtvoorsocialeenklinischebehoeften,oplossenvan
emotiegerelateerdeproblemeninhetgezin,gevoelenserkennenvanverlies,communicatie
verbeterenenfamilietraineninprobleemoplossendetechnieken(Dixon,etal.,2001).De
werkzameelementenuitdegezinsinterventiessluitenaanbijdegesteldebehandeldoelen
voorKeesenzijnnaaste.Gecombineerdeinterventieshebbeneenpositiefeffectopde
kwaliteitvanlevenendemantelzorgbelasting(Van'tLeven,etal.,2013)enopdereactievan
demantelzorgeropgedragvandepersoonmetdementie(Brodaty&Burns,2012).Inde
behandelingisdaaromgekozenvoordegecombineerdegezinsinterventies,
gezinsbehandelingenindividuelegesprekken.
Beloop
IndegezinsbehandelingvanKeesenzijnechtgenotewerdpsycho-educatiegegevenover
vasculairedementieendemogelijkegevolgenervanophetfunctionerenvanKeesenzijn
naasten.Erisstilgestaanbijinterpersoonlijkeproblemenzoalsrouw,verdrietenover
betrokkenheid.UitdegezinsbehandelingkomtnaarvorendatKeesenzijnechtgenootniet
meercommunicerenoverwathungevoelensoverhetverliesvangezondheid,rollenen
elkaarzijn.Beidezijnnietopdehoogtevanelkaarsverdrietenrouw.Degezinsbehandeling
richtzichdanookverderophetweerlerencommunicerenmetelkaaroverhetverliesdat
beidenervaren.Ditombeidenverdertehelpeninhetrouwproces.DeechtgenotevanKees
geeftindeindividuelegesprekkenaandatzijnietweethoeomtegaanmetdegedragingen
vanhaarman.
Derichtlijndiagnostiekenbehandelingvandementiegeeftaandatdemantelzorger
ondersteundkanwordendoorgroepsgesprekkenencognitieveherstructurering
5
(NederlandseVerenigingvoorKlinischeGeriatrie,2014).Destress-enangstklachtenbijde
mantelzorgernemenafnahetvolgenvancognitieveherstructurering(Vernooij-Dassen,
Draskovic,McCleery,&Downs,2011).Hetvolgenvangroepsgesprekkenheefteenpositief
effectopmantelzorgbelasting(Chien,etal.,2011).Deechtgenotestondnietopenvoor
groepsgesprekken.Herstructureringisgerichtopopvattingenoverdeeigen
verantwoordelijkheid,behoefteaanondersteuningeninterpretatiesenomgangmet
gedragingenvandegenemetdementie.Ditsluitaanbijdebehoeftediedeechtgenoteaan
geeft.Voordezeherstructureringenhetaanlerenvanvaardighedenheeftde
verpleegkundigspecialisti.o.gekozenomdelenuitdefamilietraining‘demat’aantebieden.
Dematiseeninteractievaardigheidstrainingwaarbijdesamenwerkingbevorderenhetdoel
is(Erp,Place,&Michon,2009).Erwordtgewerktmetpraktischeenherkenbare
instrumentenzoalsdeMat®,deTasenKanNiet/WilNiet.Kenmerkenvandetrainingzijn:
lerenomeigenmogelijkhedenenbeperkingenindeinteractiemetanderentekennen;leren
omhoudingofgedragaftestemmenophetproblematischegedragvandepatiënt(deMat,
2015).
Verderbeloop
Erzijnviersessiegehoudenmetdeechtgenotewaarinwerkenmet‘demat’centraalstond.
Indeeerstesessieisstilgestaanbij:watisacceptabelgedrag,groengenoemdindetraining,
en:watisonacceptabelgedrag,roodgenoemdindetraining.Hiernaastisgekekennaar
mogelijkbeïnvloedendefactorenophetprobleemgebiedendeacceptatiegrenszoalsde
context,deanderenjezelf.Indetweedesessieisgekekennaarprobleemeigendomen
verantwoordelijkhedendieindetraining‘detas’wordengenoemd.Aanheteindvande
tweedesessiestondendeechtgenoteendeverpleegkundigspecialisti.o.samenop‘demat’
waareenprobleemsituatieaangegevendoordeechtgenotewerduitgespeeld.
Indederdesessieisstilgestaanbijdehandicapsofgevolgenvandementie.Indetraining
wordtdit‘kanniet’genoemd.Devolgendevaardighedenzijngeoefend:jezelfveranderen,
6
modelstaan,vragenomandergedrag,confronterenenomschakelennaaractiefluisteren,
ingrijpenenstandhouden.Sessies4bestonduithetoefenenvansituatiesop‘demat’.Door
deindividuelegesprekkendiedeverpleegkundigspecialisti.o.metKeesvoerdekonhij
tijdensbewegenopdematmetdeechtgenoteooklatenzienwatheteffectvanhaar
gedragingenisopKees.Metditbewegenopdematenhetoverdragenvandetaswerdvoor
deechtgenotezichtbaardathaargedragookeffectheeftopKees.
Nade4sessiesgafdeechtgenoteaandatzijmerkteandersmethaarechtgenootomte
gaan.Zijsnaptedatgedragingenvanhaarechtgenoot,zoalsagitatieenminderpraten,het
gevolgzijnvan‘kanniet’bijdementie.Zijaccepteerdenietallegedragingenvanhaar
echtgenootmaardurfdeenkonhemnuvanuitbegripconfronterenenbegrenzen.Door
vanuitbegriptebegrenzenwerdhetcontacttussenbeiderustigerwatleiddetotmeer
samenwerkingenhetvakeropverlofkunnenvanKees.Nadatersprakewasvanrustiger
contactluktehetKeesenechtgenoteookbeterommetelkaaringesprektekomenoverhet
verliesdatzijbeidenervoerendoordegevolgenvandementieenhetnietmeerthuis
kunnenwonenvanKees.NadeviersessiesdurftdeechtgenotevanKeeshetweeraanom
Keesthuisteontvangenvoorverlof.Keesisinmiddelsovergeplaatstnaareenverpleeghuis
engaatnogsteedselkweekendnaarhuis.InhetontslaggesprekisnogmaalsdeMANSAen
deCSIaftenemen.DekwaliteitvanlevenvanKeesisverbeterdopdeonderdelen
psychischegezondheid,relatiemetfamilieentevredenheidmetinvullingvanvrijetijd.Op
deCSIantwoordtdeechtgenotenuop7vande13onderdelenpositiefintegenstellingtot
deeerderemetingwaaropzijop11onderdelenpositiefantwoordde.Dezescoregeefteen
afnameweervanzwaarbelastemantelzorgernaarbelastemantelzorger.
Discussie
Deverpleegkundigspecialisti.o.heeftervoorgekozenomgecombineerdeinterventieste
gebruikenvoordepsychosocialebehandelingbijdementieendezeterichtenopdewensen,
behoefteenmogelijkhedenvandepatiëntenzijnnaasten.Omaantesluitenbijdebehoefte
vandemantelzorgerisgebruikgemaaktvanonderdelenuitdefamilietraining‘deMat’.
7
Defamilietrainingstaatinderichtlijnschizofreniemaarwordtnietgegevenaanfamilieleden
vanmensenmetdementie.VoordebehandelingvanKeesenzijnnaasteheeftde
verpleegkundigspecialisti.o.handicaps(kanniet’s)bijdementieuitgewerktzodatde
methodiekvandematgebruiktkonworden.Defamilietrainingwordtnormaalgesproken
aaneengroepfamilieledengegeven.Zwakkepuntenindekeuzevoorhetindividueelgeven
vanonderdelenuitdefamilietrainingisdathetbekrachtigendeeffectvangroepnu
ontbreektennietdegeheleopbouwvandetrainingisgevolgd.Degezinsinterventies
hebbengezorgdvoorinzichtindecommunicatieendemantelzorgervaardighedengegeven
voordeomgangmethaarnaaste.Hierdoordurftenkanzijhetaanomhaarechtgenoot
thuisteontvangenvoorverlof.Debeteresamenwerkingenhetverlofzorgdenvoor
verbeteringenopdeonderdelenrelatiemetfamilieentevredenheidmetinvullingvanvrije
tijdopdeMANSAendaarmeeeenverbeteringvandekwaliteitvanlevenvanKees.Omdat
debehandelingnietalleenbestonduitdebeschreveninterventiesisniettezeggendat
alleendeze,deverbeteringvankwaliteitvanlevenhebbenopgeleverd.Debehandelingvan
Keesomvatteookdagstructuur,dagactiviteiten,hersengymnastiek,muziektherapieen
farmacotherapie.
Conclusie
Indezegevalsbeschrijvingisgetrachtantwoordtegevenopdevraagofgezinsinterventies
gerichtopdeoverbelastemantelzorgerkunnenleidentoteenverbeteringvandekwaliteit
vanlevenvandepatiënt.Degegevencombinatievanindividueleengezinsbehandelinglijkt
eenpositiefeffecttehebbenopdemantelzorgbelastingenkwaliteitvanleven.In
ogenschouwmoetwelwordengenomendatdebehandelingvanKeesuitmeeronderdelen
bestond.Omdatgoedezorghetuitgangspuntisbijmensenmetdementieisonderzoeknaar
gezinsinterventiesinRCT’sethischmoeilijkteverantwoordenomdatmensenindecontrole
groepdangoedezorgonthoudenwordt.Welishetaanteradenonderzoektedoennaarde
effectenvandefamilietraining‘demat’alsonderdeelvandebehandelingopde
uitkomstmatenmantelzorgbelastingenkwaliteitvanleven.
8
Verwijzingen
AlzheimerNederland&Vilans.(2013).Zorgstandaarddementie.AlzheimerNederland.
Alzheimer-Nederland.(2013).nieuws.OpgehaaldvanAlzheimer-Nederland:http://www.alzheimernederland.nl/nieuws/nieuws/2013/november/alzheimer-nederland-lanceert-de-alzheimerassistent.aspx
AmericanPsychiatricAssociation.(2007).Beknoptehandleidingbijdediagnostischecriteriavande
DSMIV-TR.Amsterdam:Harcourt.
Brodaty,H.,&Burns,K.(2012).Nonpharmacologicalmanagementofapathyindementia:a
systematicreview.AmericanJournalofGeriatricPsychiatry,20:549-564.
Bulechek,G.,Butcher,H.,&McCloskeyDochterman,J.(2010).Verpleegkundigeinterventies.
Amsterdam:Elseviergezondheidszorg.
Chien,L.,Chu,H.,Guo,J.,Liao,Y.,Chang,L.,Chen,C.,&Chou,K.(2011).Caregiversupportgroupsin
patientswithdementia:ameta-analysis.InternationalJournalofGeriatricPsychiatry,vol26;
1089-1098.
deMat.(2015,oktober15).Familietraining'deMat'.OpgehaaldvandeMat:http://www.de-mat-inzorg.nl/trainingsaanbod/46/Interactievaardigheden-voor-familieleden
Dixon,L.,McFarlane,W.,Lefley,H.,Lucksted,A.,Cohen,M.,Falloon,I.,...Sondheimer,D.(2001).
Evidence-basedpracticesforservicestofamiliesofpeoplewithpsychiatricdisabilities.
PsychiatricServices,52,903-910.
Drapalski,A.,Marshall,T.,Seybolt,D.,Medoff,D.,Peer,J.,Leith,J.,&Dixon,L.(2008).Unmetneeds
offamiliesofadultswithmentalillnessandpreferencesregardingfamilyservices.Psychiatric
Services,59:655-662.
Erp,N.v.,Place,C.,&Michon,H.(2009).FamilieindelangdurigeGGZdeel1:interventies.Utrecht:
Trimbos-Instituut.
Etters,L.,Goodall,D.,&Harrison,B.(2008).caregiverburdenamongdementiepatientcaregivers:a
reviesoftheliterature.JournaloftheAmericanAcademyofNursePractitioners,Aug,423-8.
expertisecentrummantelzorg.(2015,oktober15).werkzameelementenmantelzorgondersteuning.
Opgehaaldvanexpertisecentrummantelzorg.nl:
http://www.expertisecentrummantelzorg.nl/Site_EM/docs/pdf/Werkzame_elementen_bij_
mantelzorgondersteuning.pdf
9
Glynn,S.,Cohen,A.,Dixon,L.,&NIv,N.(2006).ThepotentialimpactoftheRecoveryMovementon
familiyinterventionsforSchizophrenia:opportunitiesandobstacles.SchizophreniaBulletin,
vol.32no.3,451-463.
Herdman,T.,&Kamitsuru,S.(2014).NusingDiagnoses:Defenitions&Classifications2015-2017.
Oxford:WileyBlackwell.
Lindt,S.v.,&Volker,D.(2011).Zorgstandaarddementie2011versie5.0.Utrecht:Trimbos-Instituut.
Murray,C.,Vos,T.,Lozano,R.,Naghavi,M.,Flaxman,A.,Michaud,C.,...Lopez,A.(2012).Disabilityadjustedlifeyears(DALYs)for291diseasesandinjuriesin21regions,1990-2010:a
systematicanalysisfortheGlobalBurdenofDiseaseStudy2010.www.thelancet.com,
December15/22/29.
NederlandsWHO-FICCollaboratingCentre.(2007).ICFNederlandsevertalingvandeInternational
ClassificationofFunctioningDisabilityandHealth.Houten:BohnStafleuvanLoghum.
NederlandseVerenigingvoorKlinischeGeriatrie.(2014).Richtlijnvoordiagnostiekenbehandeling
vandementie.Utrecht:NederlandseVerenigingvoorKlinischeGeriatrie.
Peeters,J.,Werkman,W.,&Francke,A.(2014).Mantelzorgersoverondersteuningbijdementiedoor
hetsocialenetwerkendegemeenteDementiemonitorMantelzorg2013Deelrapportage2.
2014:Alzheimer-Nederland&Nivel.
Priebe,S.,Huxley,P.,Knight,S.,&Evans,S.(1999).ApplicationandresultsoftheManchestershort
assessmentofqualityoflife(MANSA).InternationalJournalofSocialPsychiatry,vol.45,
No.1,7-12.
Robinson,B.(1983).ValidationofaCaregiverStrainIndex.JournalofGerontology,38:344-348.
Schene,A.(1990).Objectiveensubjectivedimensionsoffamilieburden.Towardsanintegrative
frameworkforresearch.SocialPsychiatryandPsychiatricEpidemiology,Nov;289-97.
Van'tLeven,N.,Prick,A.,Groenwoud,J.,Pepijn,D.,Roelofs,M.,Lange,J.d.,&Pot,A.(2013).Dyadic
interventionsforcommunity-dwellingpeoplewithdementiaandtheirfamilycaregivers:a
sytematicreview.InternationalPsychogeriatrics,24:1-23.
Vernooij-Dassen,M.,Draskovic,I.,McCleery,J.,&Downs,M.(2011).cognitivereframingforcarersof
peoplewithdementia.CochraneLibrary.OpgehaaldvanCochranelibrary.
10
Summary
Caregiverburdenamongdementiapatientcaregiversiscommon.Thereforethetreatment
ofdementiaconsistsofasystem-basedapproachfocusingonthewishes,needsand
possibilitiesofthepatientandhisrelatives.Aburdenedcaregivercanaffectthequalityof
lifeofthepersonwithdementia.Familyinterventionsleadtoareductionofsymptomsand
burdenonfamilies,resultinginahigherqualityoflifeforthepatientandcaregiver.This
articleincludesacasereportwherethefamilyinterventions,familytherapyandindividual
therapyfocusedontheoverburdenedcaregiverarecentral.Theinterventionsusing
componentsfromthefamilytraining'deMat'.Theinterventionsprovideinsightsand
perspectivesforthecaregiverwhatresultsinadecreasedcaregiversburdenandincreased
qualityoflifeofthepatient.
Caregiverburden,familyinterventions,qualityoflife
11