Parler du fait qu`on va en parler en tatnt qu`instrument de

Wat zijn multinationals ?
In de brede zin van het woord zijn multinationals ondernemingen die in meer dan één land
actief zijn. De term “Mutinational” werd voor het eerst gebruikt na de tweede wereldoorlog.
Multinationals ontstaan door de steeds toenemende internationalisering van het industrieel
kapitaal, de zogenaamde globalisering.
Ze investeren in bepaalde landen namelijk om 2 redenen
- enerzijds om vanuit productiecentra in die landen zelf hun waren te verkopen
- anderzijds omdat de lonen er eventueel lager liggen of de milieunormen gunstiger
zijn voor de bedrijven.
Elke cijfers
-
Er zijn zo’n 44.000 multinationals met 280.000 dochterondernemingen en een
jaarlijkse omzet van 7000 miljard dollar.
-
Deze multinationals beheersen 70% van de wereldhandel
-
Van de 100 grootste economieën zijn er 51 Multi-Nationale Ondernemingen
-
30% van de internationale handel is eigenlijk ‘intrafirm trade’ , dat wil eigenlijk
zeggen handel tussen afdelingen van dezelfde M.N.O.
Multinationals en nationale staten
Ten eerste kunnen we zeggen dat de meeste MNO’s ondanks hun benaming nog duidelijk met
één land verbonden zijn.
Bijna 90% van alle MNO.’s hebben hun hoofdvestiging in het geïndustrialiseerde Noorden
(dwz meestal in de VS, EU, Japan). Samen is deze triade verantwoordelijk voor 85% van alle
buitenlandse investeringen.
Maar het is niet omdat het kapitaal zich volop internationaliseert, dat de grote bedrijven geen
bevoorrechte banden meer zouden hebben met bepaalde landen die hun belangen verdedigen.
1
Zo wordt een heel groot deel van de buitenlandse politiek van de VS, Europa en Japan
gedicteerd door de belangen van hun respectievelijke bedrijven overal ter wereld.
Vandaar de steeds
scherper wordende handelsconflicten tussen
de economische
machtsblokken onderling en de strijd die de grote staten voeren in de Derde Wereld voor
controle over grondstoffen en afzetmarkten (Er is bij voorbeeld tegenwoordig een indirecte
conflict tussen de VS en Frankrijk dat in Afrika al jaren aan de gang is).
Nu, wat de onderhoudingen tussen de multinationals en internationale instelligen betreft
kunnen we zeggen dat
Multinationals en internationale instellingen
Sommige instellingen, zoals het
-World Economic Forum
-de Internationale Kamer van Koophandel
-de Europese Ronde Tafel van industriëlen
-de Trans-Atlantische Ondernemingsdialoog
-en de Groep van 8
hebben als voornaamste taak lobbywerk en beïnvloeding van de politieke besluitvorming ten
voordele van de MNO’s.
De Verenigde Naties waren lange tijd de enige internationale instantie waarop de armere
landen nog het meeste invloed hadden. Maar de Wereld-Arbeidsorganisatie, UNICEF of
UNESCO (allemaal onderdelen van de VN) hebben nooit veel reële steun kunnen bieden aan
de ontwikkelingsslanden, wiens miserie het gevolg was van de uitbuiting. Maar ze
publiceerden er toch nu en dan een rapport over, steeds kritisch, maar weinig effectief.
Secretaris-Generaal Koffi-Anan sprak ook van een ‘ommekeer in de relaties tussen de VN en
het bedrijfsleven’. Ze proberen nu dus meer samen te werken, maar de MNO’s hebben steeds
heel veel invloed op de VN, en de VN moet zich steeds veel aan de beslissingen van de
MNO’s onderwerpen.
2
Dat leidt ons tot een analyse van de verhoudingen van de Multinationals de de Derde Wereld
Multinationals en de Derde Wereld
Na de 2de Wereldoorlog kwam er een dekolonisatiebeweging op gang, waarbij de overgrote
meerderheid van de kolonies wel formele politieke onafhankelijkheid verwierf, maar geen
werkelijke economische zelfstandigheid.
De problemen in de Derde Wereld worden veroorzaakt door een gebrek aan
onafhankelijkheid ten opzichte van het rijke noorden. Nadat de westerse nationale staten de
zeggenschap over hun kolonies waren verloren, kwamen de westerse multinationals naar de
jonge landen om de macht op te kopen, met investeringen en exploitatierechten. Dit wordt het
neo-kolonialisme genoemd.
Onder het neo-kolonialisme zijn de plaatselijke overheden totaal in de greep van de Westerse
bedrijven, banken en regeringen. Ze zijn volkomen afhankelijk van de genade van de grote
MNO’s om bij hen te investeren en moeten daarvoor vaak zware toegevingen doen aan die
bedrijven.
Multinationals als Shell in Nigeria en United Fruit Company (Chiquita) in Guatemala hebben
de helft van de lokale economie in handen. Elf-Aquitaine in Congo-Brazzavile financiert zijn
eigen
privé-milities
om
zijn
economische
belangen
veilig
te
stellen.
Multinationals, werk en arbeidsrechten
Een belangrijk punt is het feit dat in de industrielanden de globalisering van de economie door
de patronen gebruikt wordt om de arbeidersklasse onder druk te zetten. Bij voorbeeld, de
patroons dreigen met delokalisatie naar lageloonlanden en ze gebruiken de sociale
concurrentie om de verworvenheden van de arbeidersklasse in de westerse landen af te
bouwen.
Er is ook een interessant recent fenomeen : de zogenaamde ‘zonas francas’, waar geen
3
arbeidsrechten, sociale bijdragen of milieunormen van toepassing zijn. Zo wordt een ware
‘staat binnen de staat’ gecreêerd, waar de privé-bewakingsfirma’s van de MNO’s de rol van
politie en leger op zich nemen en waar er geen rechterlijke bescherming van de werknemers
bestaat.
Een goeie samenvatting van de Zambiaanse economist Gilbert Mudenda zegt : ‘Grote
bedrijven komen naar hier, verdienen geld en sturen hun winsten het land uit, zodat we nog
armer achterblijven dan we al waren voor ze hier naartoe kwamen. We krijgen er enkel een
paar slechtbetaalde jobs voor terug’.
Eindelijk, en van de vele methodes van de MNO’s om hun wil op te leggen aan de Derde
Wereld zijn de multilaterale akkoorden. Het bekendste is het MAI, en de bedoeling van het
MAI was om investeringen te beschermen tegen ‘protectionistische’ maatregelen en dus de
macht van de nationale staten te beperken, ten voordele van de multinationals.
Multinationals, mensenrechten
Er zijn talloze voorbeelden van het totale gebrek aan respect dat de MNO’s hebben voor de
mensenrechten : bij voorbeeld, Pepsi Cola, dat in 1970 haar omzet in Chili bedreigd zag door
de verkiezingsoverwinning van linkse president Salvador Allende en dus Richard Nixon er
toe aanzette om de CIA te gebruiken om de staatsgreep van Pinochet en de moord op Allende
te organiseren.
Er zijn ook sterke banden tussen Raytheon (wapenbedrijf) en Nike en het regime in Indonesië,
dat al meer dan 25 jaar Oost-Timor bezet houdt en talloze malen is veroordeeld wegens
schendingen van de mensenrechten.
Multinationals en onderwijs
Bijvoorbeeld, De APEC, de Asian Pacific Economic Cooperation, maakt er geen geheim van
en staat in een rapport over onderwijs: ‘Onderwijs betekent arbeiders opleiden voor de
zakenwereld’ en ‘De zakenwereld zou de inhoud van het onderwijs moeten bepalen’ en ook
‘Van alle studenten wordt verwacht dat ze een gepaste werk-ethiek en attitude ontwikkelen.’
4
Maar van het opleiden van mensen tot creatieve, kritische en zelfstandig-denkende geesten is
geen sprake.
Een andere voorbeeld : In Mexico is onder druk van het IMF de MNO’s het onderwijsnet
geprivatiseerd. De gevolgen zijn inderdaad catastrofaal geweest : niet alleen werken er nu
massa’s leraars als bvb. taxichauffeur, er zijn nu ook tegenwoordig zo’n twee miljoen
kinderen die geen toegang hebben tot het basisonderwijs.
Eindelijk, in de staat Seatle heeft Coca Cola onlangs een akkoord gesloten met de plaatselijke
overheid. Ze zullen de scholen geld geven, maar… afhankelijk van de hoeveelheid Coca
Cola-producten die de leerlingen er zullen consumeren. De leerkrachten moeten dus zo goed
mogelijk hun best doen om iedereen cola te laten zuipen. Enkele jaren geleden werd ook in
een door Coca Cola gesponsorde school een leerling buitengegooid omdat hij op de opendeur-dag met een Pepsi-T-shirt kwam opdagen.
Multinationals, wapenhandel en oorlog
Ten slotte, kunnen we zeggen dat heel wat militaire conflicten van de jaren ’90 kunnen in het
licht worden gezien van de bescherming van de huidige en toekomstige belangen en winsten
van de grote MNO’s.
Bij voorbeeld, Somalië zit vol olie, daarom hadden verschillende petroleumfirma’s
aangedrogen op een interventie in dat land. Ze hoopten in de toekomst daar veel geld te
verdienen en hadden al opties gekregen. Deze operatie werd echter en mislukking, maar dat
was geen probleem omdat er veel anderen landen zijn die ook vol olie zijn..
Dat het in de 2 Golfoorlogen tegen Irak vooral om oliebelangen ging en niet om
‘mensenrechten’ en ‘democratie’, is iedereen al lang duidelijk.
De grote wapenfabrikanten zoals Lockheed Martin, Boeing, Raytheon, McDonnel Douglas,
en ons eigen FN hebben inderdaad ook belangen.
5