Socrates : Interview met Bruno Vanden Broecke

Regisseur Stefaan Van Brabandt maakt een serie over enkele grote filosofen uit de
geschiedenis. Iedere filosoof zal worden gespeeld door een andere acteur. Zijn goede
vriend Bruno Vanden Broecke geeft de aftrap van de reeks als Socrates. Op donderdag 13
oktober brengen beide heren hun voorstelling in CC De Werft op de planken. De druk
bezette acteur vond een gaatje in zijn agenda om enkele vragen te beantwoorden en
alvast een tip van de sluier te lichten.
Is filosofie een gedeelde passie van jou en Stefaan Van Brabant?
Jazeker. Ik heb klassieke filologie gestudeerd voor ik toneel deed. Ik ben leraar Latijn en
Grieks en dan krijg je dus heel veel filosofie. Wat Stefaan gedaan heeft is eigenlijk de
omgekeerde wereld. Ik heb eerst unief gedaan en dan ben ik toneel gaan spelen, Stefaan is
eerst toneel gaan studeren en daarna filosofie. Hij heeft echt de richting gedaan, dus hij
heeft zich daar heel erg in verdiept. Wat hij erover weet en gelezen heeft is een duizendvoud
van wat ik nu nog weet, want ik ben al heel veel vergeten. Maar de passie blijft, als je daar
als twintigjarige snaak veel mee bezig bent geweest. Ik heb dus altijd wel een band gehad
met de Oudheid. Met de Grieken en met de Latijnen. Om dan de vraag te krijgen om
Socrates te spelen…. Op een schonere manier kunnen de lijnen niet samen komen.
Dat sluit eigenlijk aan bij mijn tweede vraag: hoe komt hij bij jou terecht om Socrates te
spelen?
Dat is eigenlijk een combinatie van dingen. Ik heb een heel grote appreciatie voor Stefaan en
hij heeft die ook voor mij. Ik voor hem als schrijver en hij voor mij als speler en zo kan je een
goed duo vormen, waarbij je mekaar sterker maakt. En dat is bij Socrates zeker wel gebeurd.
Het is eigenlijk een redelijk korte voorstelling: ze duurt maar een uur en tien minuten. Maar
als je in de tekst gaat ontleden wat Stefaan uit welke stukken heeft gehaald, dan krijg je echt
een heel mooi beeld over het leven en het denken van die man. Redelijk simpel van opzet,
volks van toon, en zo heeft hij ervoor gezorgd dat het echt wel aanslaat bij de mensen.
Socrates is de eerste in een serie die Stefaan maakt over filosofen. Waarom start hij met
deze figuur?
Omdat hij de grondlegger is. Socrates is één van de grondleggers van de Westerse filosofie:
daarom. Het ligt voor de hand dat je eerder met een Griek begint, dan met Nietzsche of zo.
Heel veel filosofen uit latere periodes waren verplicht om zich te verhouden tegenover de
uitspraken die Socrates gedaan heeft. Dus het is wel goed dat de serie daarmee begint. Ik
vind dat trouwens een fantastisch idee: die karavaan van filosofen. In eerste instantie was de
opzet om élk jaar een filosoof op te voeren, maar dat is praktisch onmogelijk om te regelen.
Maar wel om zo binnen dit en 7 jaar nog 4 à 5 filosofen erbij te hebben.
Hoe maak je een figuur uit de 5de eeuw voor Christus, die enkel gekend is uit geschreven
getuigenissen, levend op een podium?
Het voordeel is dat we niet geïnteresseerd waren in anekdotiek. Dat je de man probeert na
te doen of via de bronnen probeert uit te vissen hoe hij eruit zag, hoe hij moet bewogen
hebben…. Dat interesseerde ons minder. Ten eerste weet je niet zeker of dat gevormde
beeld klopt en ten tweede, stel dat je het dan zo doet: wat voor meerwaarde biedt dat? Het
belangrijkste is dat je wat hij vertelt, zijn denken, zo helder mogelijk overbrengt op de
mensen. Spelen vertrekt voor mij altijd vanuit de tekst. Wat je krijgt van de woorden. Ik ben
geen method-acteur die denkt van: nu ga ik eens onderzoeken hoe mijn personage gaat
eten, hoe hij op het toilet zit,… Daar ben ik niet mee bezig. Alles komt uit de woorden, wat ik
van zinnen krijg om te mogen uitspreken. Als dat erin zit, als je de tekst hebt gestudeerd, dan
heb je nog wel een kleine fase waarin je nadenkt over hoe je het personage verder kunt
afbrengen van hoe je zelf spreekt. Dat zijn eigenlijk details, maar die maken soms een groot
verschil. Dat heeft dan te maken met een hogere of lagere stem gebruiken of een kostuum
doet ook heel veel. Bij Socrates loop ik op mijn sloefen en heb ik een jogging aan, en dat
doet wel iets. Dat geeft een heel ander gevoel dan op hoge hakken lopen en in een kostuum
zitten. Dat soort dingen maken wel een verschil maar dat is niet wezenlijk. Het belangrijkste
is dat je op een podium staat en de energie overbrengt. Dus dat je de mensen op één of
andere manier dwingt om te luisteren, zonder dat je zegt: “En nu ga je eens goed luisteren
naar mij!” Dat het allemaal heel gemakkelijk toegediend wordt. Dat is waar ik het meeste tijd
in steek: die zinnen zo goed te laten klinken, dat het lijkt alsof ik ze daar en dan uitspreek.
Wat is de kern en het belang van de leer van Socrates, en is die in deze tijd nog actueel?
Enorm! Socrates was een man die heel zijn leven niet anders heeft gedaan dan vragen
stellen aan mensen. In tegenstelling tot het leven nu, waarin je eigenlijk de hele tijd moet
zeker zijn van je stuk. En je de hele tijd moet zeggen wat je vindt van de dingen en je over
alles een mening moet hebben. Dit zorgt er vaak voor, en ik wil nu niet veralgemenen, dat
mensen, en vooral jonge mensen, oppervlakkiger worden. Men zegt dan: “Dat vind ik zo.
Ok.” En dan gaat men verder naar het volgende onderwerp: “Dat vind ik zo… “ En op den
duur heb je geen echt gesprek meer. Net zoals met dat liken op facebook. Socrates ging
daarentegen in de diepte en wilde een gesprek over begrippen waarvan wij denken dat ze
vanzelfsprekend zijn. Bij hem ging dat dan over rechtvaardigheid en over schoonheid en over
dat soort dingen. Socrates liep op straat en stelde vragen aan mensen, zoals hier
bijvoorbeeld op dit terras. Door die mensen op die vragen te laten antwoorden, dwong hij
hen over de dingen na te denken en een veel dieper begrip te krijgen over sommige dingen
die zij vanzelfsprekend vonden. Dat is wat hij wilde doen: mensen laten nadenken en
mensen duidelijk maken dat ze op elk moment van hun leven veel dieper over de dingen
kunnen nadenken dan ze zelf zou vermoeden. En ook twijfel zaaien: “Ik weet het eigenlijk
niet.” Bijvoorbeeld dat je betreffende de politiek dacht een bepaalde overtuiging te hebben
en dat je door zo’n Socrates zegt: “Nadat jij die vragen hebt gesteld, heb ik daar toch een
ander gevoel bij.” Twijfelen is niet slecht. Dat zijn de twee dingen: vragen stellen en ook
tegen de mensen zeggen: “Je moet niet alles zeker weten. Je mag het niet weten ook.” Ik
vind dat heel relevant in deze tijd.
Hoe denk je dat een figuur als Socrates in deze tijd zou worden behandeld?
Jij komt uit Geel, een stad die een bepaalde reputatie heeft, en ik denk dat de kans heel
reëel is dat hij daar zou terecht komen. Een soort dorpsgek, zoals je er hier ook een aantal
hebt. Er loopt hier een man rond met een lange witte baard die wil bewijzen dat de
maanlanding niet heeft plaatsgevonden. Hij komt ’s avonds met zijn plannen op de proppen
en dan toont hij hoe dat allemaal echt is gegaan volgens hem. Maar ja, het is moeilijk want in
zekere zin is het appelen met peren vergelijken. Vroeger leefde iedereen op straat en waren
er bepaalde codes. Nu leven mensen minder op straat. In het zuiden was dat toch een ander
verhaal. Daarenboven had hij een zeker aanzien. Hij was echt iemand naar wie geluisterd
werd, dus het is niet zo dat hij uit het niets kwam, maar hij kreeg op een gegeven moment te
veel macht en toen moesten ze hem tegenhouden.
Als je momenteel rondom jou kijkt: in onze samenleving, in de media, herken je dan
bepaalde figuren van wie je denkt: die heeft gelijkenissen met Socrates?
Eigenlijk niet. Net omdat de mensen die in de media passeren, die passeren, snap je? Terwijl
ik denk dat als je één maal in je leven een Socrates tegenkomt, hij je zal blijven heugen. Hem
zal je wel niet vergeten. Er is een reden dat we 2500 jaar later nog over hem zitten te praten.
Het is door een samenloop van omstandigheden, maar ik vind dat wel straf. Hij is 500 jaar
ouder dan Jezus, maar hij zit ook mee aan tafel.
Tenslotte een promotionele klassieker: waarom moet de Gelenaar komen kijken naar het
stuk?
Ik vind dat iedereen moet komen kijken, dus zeker ook de Gelenaar. Hoe meer mensen de
voorstelling zien, hoe liever. Tijdens de voorstelling spreek ik de mensen ook aan en gegeven
het verleden van Geel ben ik benieuwd naar de eventuele respons daarop. We zullen zien.
Alvast bedankt en tot in Geel! Op 13 oktober zal regisseur Stefaan Van Brabandt om 19u30
een inleiding geven op de voorstelling. Iedereen welkom!