Andere voedingsgewoonten

1
Andere voedingsgewoonten
-vegetarisme 
De ecologische
voedingsbeweging

- Macrobiotiek 
De antroposofie 1
2
Het vegetarisme
Beweegredenen: De “klassieke” vegetariër voert als (ethisch) motief om geen vlees te
eten aan dat men niet het recht heeft dieren te doden.
Men kan onderscheid maken in:
-vegetariërs die geen gedode dieren eten, maar wel produkten van levende dieren
gebruiken, zoals bijvoorbeeld, melk, eieren en wol.
Dit zijn lactovegetariërs
- Vegetariërs, die niets gebruiken wat van een dier afkomstig is. Dit zijn de veganisten
Enkele beweegredenen waarom mensen kiezen voor het vegetarisme zijn:
De bio-industrie. De mensen, die dit als reden hebben aangevoerd wijzen de manier
waarop b.v. kippen, varkens en kalveren worden gefokt en gehouden af. Ze vinden ze
“dieronvriendelijk”.
Voedselverspilling, reaktie op luxe, het milieu. Hierbij spelen een aantal faktoren mee.
Dit kan b.v. een reaktie zijn op het wereld voedselprobleem. Er wordt gesteld dat er 10
kg plantaardig eiwit nodig is voor 1 kg dierlijk eiwit. Het veevoeder wordt over het
algemeen geïmporteerd uit Derde Wereld, terwijl de bevolking daar honger lijdt.
Gezondheidsredenen. Hierbij spelen mee, dat door het eten van dierlijke produkten, die
veel vet kunnen leveren allerlei welvaartsziekten zijn ontstaan. Het eten van plantaardig
voedsel vindt men veel gezonder.
Een ander motief is ook wel, dat men vlees afwijst vanwege eventuele hormonen, die erin
kunnen voorkomen.
Financiële redenen. Men vindt vlees te duur. Deze uitgave past niet in het gezinsbudget.
Kenmerken van lacto-vegetarische voeding
Voornamelijk volkorenprodukten
Aardappelen in de warme maaltijd maken regelmatig plaats voor granen
Het peulvruchten gebruik is hoger
In een maaltijd is vaak een combinatie van groenten opgenomen
Bij de maaltijden kan een combinatie worden gebruikt van melk(gerechten),
kaas(gerechten), ei (gerechten), sojaprodukten en noten(gerechten).
Oliën zijn belangrijk in het voedingsmiddelen pakket
De voedingsmiddelen dienen bij voorkeur vers te zijn (groente en fruit)
Als voorgerecht is naast het eten van rauwkostsalade, ook vers fruit gebruikelijk
Er is een voorkeur voor granen- of vruchtenkoffie en kruidenthee, karnemelk of
vruchtesap i.p.v. de gebruikelijke koffie en thee
2
3
Het bindmiddel gelatine wordt vervangen door plantaardige agar-agar; kant en klare
produkten die gelatine bevatten worden door vegetariërs afgewezen.
Sommige lactovegetariërs wijzen ook het gebruik van kaas en kwark af vanwege de
aanwezigheid van stremsel, verkregen uit kalvermagen. Er is echter kaas in de handel
die gemaakt wordt met stremsel verkregen op microbiologische wijze (via bacteriën),
de z.g. Bicheka kaas.
Veganisten gebruiken i.p.v. roomboter en melk(produkten), plantaardige margarines
en olie en amandelmelk en sojamelk.
De ecologische voedingsbeweging
Beweegredenen: Deze stroming is ontstaan in het begin van de jaren ’70 als reaktie op
een ver geïndustrialiseerde maatschappij met een grote afstand tussen producenten van
levensmiddelen en consumenten. De uitgangspunten van de ecologische voeding zijn
deels ontleend aan een modern wetenschappelijk inzicht betreffende gezonde voeding,
deels aan andere voedingsstromingen (makrobiotiek, antroposofie).
Maar vooral aan het besef, dat mens en milieu afhankelijk van elkaar zijn en dat er
bepaalde regels zijn wat de mens wel en niet kan doen, wil hij een goed milieu in stand
houden en daarmee zijn eigen welzijn dienen. De ecologische voeding wijkt van het
gangbare Nederlandse voedingspatroon
af door samenstelling:
Weinig vlees
Meer plaats voor granen en graanprodukten
Door een andere invulling van het begrip ‘kwaliteit’
Uitgangspunten ecologische voedingsbeweging
Zorgvuldig omgaan met het milieu; geen chemische produkten in het milieu
verspreiden, geen grondstoffen gebruiken waarvan de winning of produkten ten
koste gaat van het milieu.
Een produkt leveren dat verantwoord is voor de gezondheid, zonder resten van
chemische bestrijdingsmiddelen en met een laag nitraatgehalte.
Zuinig zijn met grondstoffen; grondstoffen zoveel mogelijk uit de omgeving halen,
hergebruik van grondstoffen, organisch afval benutten (biogas, compost) en zuinig
zijn met energie.
Goede sociaal-economische omstandigheden voor de boer, b.v. door middel van
afspraak-economie, waarbij de produktie de vraag niet overtreft.
Het volledig benutten van grondstoffen. Bij het “verfijnen” van voedingsmiddelen
gaan vaak waardevolle bestanddelen verloren (vooral mineralen en vitamines). Met
volledig benutten wordt ook bedoeld het niet onnodig schillen en zo min mogelijk
bewerken van groenten en het verwerken van kookwater en peulvruchtennat.
Het hier en nu principe. Er is voorkeur voor produkten uit het seizoen en uit eigen
streek.
3
4
Geen additieven gebruik. Kleur-, geur- en smaakstoffen, emulgators en
conserveringsmiddelen maken het produkt onherkenbaar. Ze zijn misleidend, ze
suggeren een andere kwaliteit dan er in werkelijkheid is.
Kleinschalige milieuvriendelijke produktiewijze.
Kenmerken van de voeding
Eet minder vlees omdat de vleesproduktie verspilling van grondstoffen is
De bio-industrie is dieronwaardig en milieuverontreinigend (mestoverschotten). Eet
men wel vlees, dan van scharrelkippen en varkens etc.
Eet weinig vlees, daar er schadelijke stoffen in vlees kunnen voorkomen zoals
diergeneesmiddelen, hormonen en nitriet.
Eet minder eiwitten en vetten want door een te hoge eiwit- en vetconsumptie
ontstaan welvaartsziekten.
Eet overwegend plantaardig voedsel.
Eten van produkten van het seizoen/eigen omgeving.
Onbewerkte produkten gebruiken
Joodse voedingsvoorschriften
Voor de orthodoxe Jood is het huis als een tempel waarin de Joodse vrouw zich als
priesteres in de huiselijke tempel moet gevoelen, haar roeping en haar taak vervullend in
het Joodse familieleven. Heiliging van alles, ook van het eten, brengt mee dat er
spijswetten zijn. Deze moeten niet alleen worden gezien als hygiënische maatregelen,
maar zijn ook bedoeld als heiliging door zelfdiscipline en matigheid. –
 Trefa heet alles wat verboden is voor consumptie
 - Kasjeer (koosjer) betekent: geschikt voor gebruik
Geboden en verboden
Een der bekendste voorschriften is het verbod vlees en melk door elkaar te nuttigen.
Daarom moet men dubbel keukenmateriaal gebruiken en dit streng gescheiden
houden. Dit geldt ook voor het afwassen en bewaren van keuken- en tafelgerei.
Toegestaan voedsel is:
Vlees van alle zoogdieren die herkauwen en gespleten hoeven hebben, dus: runderen,
schapen, geiten en sommige wildsoorten (o.a. herten). Het nuttigen van bloed is
verboden, zodat het vlees volgens de Joodse spijswetten moet worden geslacht en
bereid(ritueel).
4
5
Indien alle vlees en vleeswaren worden betrokken van een slager die onder rabbinaal
toezicht staat, kan men inderdaad verzekerd zijn dat aan alle eisen is voldaan.
Varkensvlees is niet toegestaan.
Vlees van vogels zoals kippen, eenden, ganzen, kalkoenen, duiven, fazanten, vinken,
kwartels, patrijzen mogen wel als zij ook ritueel zijn geslacht.
Van de vissen: alle soorten die schubben en vinnen hebben. Verboden zijn aal, vleet,
rog, steur en zeewolf. De walvis is verboden, want dit is een zoogdier dat niet
herkauwd.
Islamitische voedingsvoorschriften
Moslims worden vaak onterecht Mohammedanen genoemd. Het woord moslim betekent
“overgave”, dat wil zeggen gehoorzaamheid aan de wil van Allah (God) en de
medemens. Het Heilige Boek waarin de Islamitische religie beschreven staat, is de
Koran. De levensstijl van de Moslim of Islamiet hangt nauw samen met de
geloofsbeweging. Het leven op aarde wordt immers gezien als voorbereiding op het leven
na de dood. Indien een “goed” - overeenkomstig de voorschriften van de Koran- leven
op aarde is geleid, kan men tot een geestelijk hoger niveau geraken na de dood. De
Koran voorschriften zijn dan ook onder meer ter bevordering van de gezondheid. Over
het algemeen wordt door Islamieten meer waarde gehecht aan een goede gezondheid dan
aan rijkdom. In de Koran liggen belijdenis en de voorschriften vast.
Daarnaast zijn er geschriften (Hadies) waarin de overleveringen van de profeet
Mohammed staan vermeld.
Geboden en verboden
De voorschriften bestaan uit:
Aanbevelingen (mustahabb mandoeb)
Het is aan te bevelen om: voeding en drank met andere te delen, vandaar dat
Moslims vrijwel altijd gezamenlijk eten.
Vul de maag slechts voor ¾ deel, want overdaad schaadt.
Veelvuldig tanden poetsen na het gebruik van de maaltijden.
Verplichtingen (fard)
De verplichtingen die in de Koran staan vermeld gelden zowel voor de individuele moslim (Fard ain) als voor de islamitische gemeenschap (Fard hefaya). In individuele
verplichtingen zijn onder meer het jaarlijks vasten gedurende 28 a 30 dagen van
zonsopgang tot zonsondergang.
Na zonsondergang mag men eten. Deze vastentijd ook wel Ramadan genoemd, wordt
bepaald door de stand van de maan en is niet op datum van de kalender vast te leggen.
Wel geldt in zijn algemeenheid dat de dag van aanvang ieder jaar circa 10 dagen eerder
begint.
5
6
Het onthouden van alle spijs en drank en soms ook medicijnen
Geen sexueel kontakt
Rookverbod
De verplichting tot vasten geldt niet voor kinderen beneden de 12 jaar. Kraamvrouwen
en vrouwen die menstrueren, moeten de vasten onderbreken en deze later inhalen. Ook
voor reizigers en personen met zware arbeid zijn er uitzonderingsregels. Zieken kunnen
de vasten uitstellen tot na hun herstel, als door het vasten de genezing zou worden
belemmerd. Het zal duidelijk zijn, dat sommige Islamieten voor grote
gewetenskonflikten komen te staan, wanneer zij in geval van ziekte tijdens de vastentijd
in strijd met de bekende voorschriften medicamenten moeten innemen, dieetvoorschriften moeten opvolgen of bepaalde onderzoeken moeten ondergaan. De periode
van vasten wordt afgesloten met het Kleine of Suikerfeest. Een drie dagen durend feest,
waar men het gehele jaar naar toe heeft geleefd en dat gevierd wordt met veel voedsel en
zoetigheid.
Verboden (haram)
Op het begaan van verboden handelingen stelt de Islamitische wet straf in het leven op
aarde en in het hiernamaals. Het is de moslims verboden om varkensvlees en bloed te
eten. Ook het eten van vlees van dieren die gestorven zijn zonder speciaal voor de
vleesconsumptie te zijn geslacht, is verboden. Als het vlees betreft van “eetbare” dieren
moet het ritueel geslacht zijn in de naam van Allah; de luchtpijp, de slokdarm en de
halsslagader moeten in een keer doorgesneden worden, zodat het dier onmiddellijk dood
is en het bloed wegstroomt.
Gevolgen voor de voeding
Bloed is voor de consumptie verboden. Dit geldt ook voor gerechten die met bloed in
aanraking zijn gekomen.
Niet alleen varkensvlees is verboden, ook vlees van alle vleesetende dieren is niet
toegestaan voor consumptie.
Tot de verboden dranken behoort wijn, waarvan het nuttigen uitdrukkelijk in de
Koran wordt verboden. Dit is door de schriftgeleerden toegepast op alle
“bedwelmende ”dranken: reden waarom het nuttigen van alcoholische dranken in het
algemeen niet is toegestaan.
Alhoewel het vlees van paard en ezel niet zijn verboden, eet men ze alleen in
noodgevallen. Men beschouwt deze dieren als edele dieren. Dit zijn regels die voor
elke Moslim gelden waar ook ter wereld. Dit betekent niet dat elke moslim ook een
zelfde voedingspatroon heeft.
De verschillen zijn echter veel meer van culturele, geografische en historische
achtergrond.
6
7
Hindoestaanse voedingsgewoonten
Het Hindoeïsme is ontstaan in India, zo’n 4000 jaar geleden. De ge- en verboden zijn in
de loop der tijd ontstaan omdat hindoeïsme geen grondlegger heeft die alles op schrift
heeft gesteld. Vele priesters hebben de geschriften steeds weer uitgebreid. Het geloof in
reincarnatie/transmigratie - het na de dood weer op aarde terugkomen in een andere
gedaante van mens (Rama en Krishna), dier of plant - heeft veel invloed op de
voedingsgewoonten.
De Hindoes die de religie beleven volgens de Sanatam Dharm zijn vaak vegetariër. Het
doden van een dier zou een voorouder kunnen zijn. De reinheid staat in dit geloof zeer
hoog aangeschreven. Voedsel dat in aanraking is geweest met rundvlees is onrein en mag
niet gegeten worden. Voor en na het eten dienen de handen goed gewassen te worden.
Gevolgen voor de voeding
De niet vegetarische Hindoes eten wel vlees van allerlei diersoorten, maar niet van een
koe want koeien zijn heilige dieren.
Vasten is een onderdeel van het geloof. De Hindoe eet dan weinig; de produkten mogen
geen zout en kruiden bevatten en mogen niet gebakken zijn.
Samengevat zijn de algemene kenmerken van de Hindoestaanse voeding de volgende:
Hindoes eten geen rund- of kalfsvlees
Hindoestanen gebruiken geen dierlijke oliën of vetten.
Het melk gebruik is laag en in verhouding wordt veel frisdrank gedronken.
Groenten worden nooit gekookt maar gebakken of gesmoord in olie of plantaardige
margarine.
Het gebruik van peulvruchten onder Hindoes is hoog.
Er wordt weinig tot geen gebruik gemaakt van geraffineerde (verfijnen van ruwe
produkten); men kiest witte broodsoorten en witte geslepen rijst.
 Zure melkprodukten worden weinig tot niet gebruikt.
7
8
Samenvatting
Vegetariër kan men om diverse redenen zijn: ethische, economische, gezondheidsredenen.
Lactovegetariërs gebruiken wel de produkten van levende dieren. Veganisten gebruiken niets
van dieren.
 De Ecologische beweging wil zorgvuldig omgaan met het milieu. Grondstoffen moeten
zuinig worden gebruikt en dieren moeten op een “diervriendelijke” manier worden gefokt en
gemest. Men teelt de gewassen zonder kunstmest en chemische bestrijdingsmiddelen gebruik
te maken.
 De belangrijkste kenmerken van de Joodse voeding zijn dat:
Melk- en vleesgerechten gescheiden moeten worden bereid en gegeten. In instellingen kan
men hieraan niet te gemoed komen en moeten de gerechten van buiten komen. Het voedsel is
dan bereid onder rabbinaal toezicht. Voor Joden, die niet de regels zo streng hanteren geldt
nog wel: geen varkensvlees, geen bloed of produkten waarin bloed is verwerkt. Geen schaal of
schelpdieren.
 De belangrijkste kenmerken van de voeding van Islamieten zijn:
Geen varkensvlees, geen bloed of produkten waarin bloed is verwerkt. Geen alcoholische
dranken, het houden van de Ramadan. Tijdens de Ramadan mag er tussen zonsopgang en
zonsondergang niet worden gegeten of gedronken. Eten/drinken doet men dus ‘s nachts.
 De belangrijkste kenmerken van de voeding van Hindoes zijn:
Geen rundvlees, wel vaak kip en vis. Soms is de voeding geheel vegetarisch. Men kent dagen
van vasten. Deze zijn niet zoals bij de Islamieten vastgesteld, maar heel persoonlijk.
 Alle drie de geloofsrichtingen kennen regels van reinheid als bijvoorbeeld handen wassen
voor en na het eten.
z.o.z.
8
9
Wat
eten?
Studievragen:
is het motief van de klassieke vegetariër om geen vlees te
Wat betekent ethisch? (ethiek)
Wat is het verschil tussen lactovegetariër en veganist?
Noem 5 motieven die tegenwoordig gelden om vegetariër te zijn/worden?
Lactovegetarische voeding:
Wat voor produkten gebruikt men meestal?
Hoe wordt een warme maaltijd samengesteld?
Welke beleg-soorten zijn er naast gewoon hartig en zoet?
Welke dranken worden gebruikt?
Wat is Bicheka kaas?
Waarom staat er op het vegetarisch menu soms vis?
Waarom loont het de moeite om creatief vegetarisch te koken?
Wat is de basis van de ecologische beweging?
“Een ecologische consument let op de manier waarop een produkt tot stand komt” Wat
wordt hiermee bedoeld?
Leg in het kort de uitgangspunten van de ecologische beweging uit.
Wat betekent trefa en koosjer?
Door welk gebod kan een traditioneel levende Jood niet bij niet-joden eten?
Hoe lost men dit op in ziekenhuizen?
Welk vlees is toegestaan in de Joodse voeding?
Welke vissen zijn verboden in de Joodse voeding?
Welke aanbevelingen kent de Koran t.a.v. eten en drinken?
Welke verplichtingen?
Wat is het Suikerfeest?
Welke verboden?
Waar is het Hindoeïsme ontstaan?
Wat wordt bedoeld met reïncarnatie?
Welke hoofdregels zijn er voor voeding?
9