Waarom u wel vlees eet (maar tegen dierenleed bent)

Waarom u wel vlees eet (maar tegen dierenleed bent)
Eva Kestemont Redactrice KnackWeekend.be
01/10/15 om 14:03 - Bijgewerkt op 23/03/17 om 17:12
Het is een merkwaardig fenomeen: het gros van de Belgen legt elke avond een stuk vlees op
zijn bord, maar vindt tegelijkertijd dat dieren niet zouden mogen lijden. Een opvallende
tegenstelling dus.
© iStock
Het is een frappant fenomeen: als de media berichten over het doden van dieren, kan je er prat
op gaan dat de kritiek op sociale netwerksites niet te overzien is. Bij het uiten van die collectieve
verontwaardiging vergeten we bijzonder genoeg even dat we vlees eten. Zelfs als u ervan
uitgaat dat het dier in kwestie een mooi leven heeft gehad op een met bloemen bezaaide weide,
kan u niet negeren dat er dierenleed gepaard gaat met het opeten ervan. En toch blijkt ook een
vleeseter niet ongevoelig voor dat leed.
Discriminatie
Laten we beginnen bij het begin: waarom eten we, nu we geen van de jacht afhankelijke
holbewoners meer zijn, überhaupt nog dieren? De - niet oncontroversiële - Australische
moraalfilosoof en hoogleraar bio-ethiek Peter Singer stelt dat mensen zich vaak schuldig maken
aan speciesisme, ofwel discriminatie op basis van soorten. Hij stelt vast (u weze gewaarschuwd:
hier wordt het omstreden) dat sommige dieren meer bewustzijn hebben dan sommige mensen,
maar dat we die laatste groep, waartoe bijvoorbeeld mensen met hersenschade behoren, toch
nog meer rechten toekennen dan dieren: een bewijs dat we oordelen op basis van soort.
Delen
Zelfs als u ervan uitgaat dat het dier in kwestie een mooi leven heeft gehad op een
met bloemen bezaaide weide, kan u niet negeren dat er dierenleed gepaard gaat
met het opeten ervan.
We achten onze eigen soort belangrijker dan de dieren die we opeten. Vegetariërs stoten dan
ook vaak op hoongelach wanneer ze verklaren geen vlees te eten: ze rekenen dieren namelijk
tot hun moreel kader, waardoor de regels die ze hanteren om met mensen om te gaan - u zult
niet doden, bijvoorbeeld -, ook voor dieren gelden. Tot hier klinkt alles nog logisch: we eten
vlees, want we doen het nu eenmaal al sinds het begin van het menselijk bestaan en dieren
vallen toch buiten ons moreel denkkader. Wie een ander kader hanteert, wordt vaak beschouwd
als een overgevoelige wollensokkendrager.
Verontwaardiging
Vreemd dan toch dat onze maatschappij steigert wanneer het nieuws over bijvoorbeeld een
slachthuis dat wel erg driest te werk gaat ons bereikt? Volgens moraalfilosoof en
dierenactivist Stijn Bruers is die collectieve verontwaardiging nochtans de enige moreel juiste
reactie.
Het past namelijk perfect in onze normen en waarden dat we verontwaardigd zijn als er onnodig
leed wordt veroorzaakt. We hebben met de paplepel ingegoten gekregen dat je geen andere
wezens - of dat nu menselijke of dierlijke speelgenootjes zijn - pijn mag doen. Als jij dus niet een
tikkeltje boos was op de tandarts die leeuw Cecil doodschoot, schort er volgens Bruers iets met
jouw moreel besef.
Delen
We kunnen het nemen van een leven vanuit moreel standpunt niet associëren met
feest en plezier.
Maar waarom denken we daar niet aan op het moment dat er een dood dier op ons bord ligt?
En waarom voelen wij als vleeseters de drang om andere mensen (zoals de bewoners van de
Faeröer-eilanden, die eenmaal per jaar enkele honderden dolfijnen slachten) de les te
spellen, ookal worden de grienden tot op het bot nuttig gebruikt? Wij maken ons door het eten
van vlees namelijk even schuldig aan de dood van dieren als die eilandbewoners.
Groot feest
Je kan gemakkelijk oproepen dat een koe of varken minder schattig is dan een dolfijn, maar
heeft u dan al eens diep in de ogen van zo'n koebeest gekeken? Om nog maar te zwijgen van
een levend kalfslapje. Of heeft u al eens opgemerkt hoe intelligent en speels een varken is?
Daar kan een tamme gezinshond nog iets van leren.
Het grootste probleem met nieuwsberichten over bepaalde - al dan niet rituele - slachtingen zit
hem eerder in de zichtbaarheid. De beelden van een letterlijk bloedrode zee vol dode dolfijnen
zijn behoorlijk choquerend. Doordat onze slachthuizen goed van de buitenwereld afgeschermd
worden en we vlees voornamelijk kennen als een vacuüm verpakt stuk voedsel uit de
supermarkt, zijn we de voeling met de daad van het doden kwijtgeraakt. Dat plots (massaal)
zien gebeuren, wekt dus een begrijpelijk gevoel van afkeer op.
Bovendien speelt er nog een ander argument: we kunnen het nemen van een leven vanuit
moreel standpunt niet associëren met feest en plezier. En dat terwijl bijvoorbeeld de Grindadrap
voor de eerder genoemde eilandbewoners een traditie is met een eeuwenoude geschiedenis en
de jaarlijkse slachting van honderden grienden dan ook gepaard gaat met een groot feest, net
als het Offerfeest voor moslims.
Voorbeelden als deze confronteren ons met een erg lastige kwestie. In onze slachthuizen vloeit
Voorbeelden als deze confronteren ons met een erg lastige kwestie. In onze slachthuizen vloeit
er namelijk minstens evenveel bloed als op de foto's die we bestempelen met de woorden
'gruwelijk' of 'zinloos'. Het is echter niet omdat we het niet zien, dat we niet weten dat er een dier
is moeten sterven voor ons vlees. Wat maakt onze slachtingen dan wél moreel te
verantwoorden? Waarom staan de sociale media dan niet vol verontwaardigde commentaren op
sterrenchefs die een lekker stuk vlees aanprijzen?
Morele mislukking
Die vragen waren interessant genoeg voor Stijn Bruers om er een studie aan te wijden. Helaas
voor vleeseters draait die niet erg positief uit. De moraalfilosoof en dierenactivist stelt in zijn
boek Weet wie je eet, hoe we samen onze waarden van tafel vegen en kunnen eten wat we echt
willen namelijk dat onze vleesconsumptie een morele mislukking is. Bruers is ervan overtuigd
dat vleeseters en vegetariërs wel dezelfde normen en waarden hebben (en dat ze dus eigenlijk
niet willen discrimineren of onnodige pijn willen veroorzaken), maar dat verschillende factoren
ervoor kunnen zorgen dat ze die waarden soms vergeten. En dat ze dus het eten van vlees
loskoppelen aan het (mee) verantwoordelijk zijn voor de dood van een dier.
Delen
Als iedereen het doet en normaal vindt, stel je jezelf daar tenslotte ook geen vragen
bij. Ook niet als het eigenlijk indruist tegen alle normen en waarden die je anders zo
sterk zou verdedigen.
Een van die factoren ziet hij in het feit dat mensen groepsdieren zijn. Met het
gehoorzaamheidsexperiment van Milgram, waarbij mensen zware elektrische schokken
moesten toedienen aan een onschuldige persoon, werd in de jaren '60 al bewezen dat we in
staat zijn ons geweten uit te schakelen als we orders krijgen van een autoritair iemand. Naar
analogie met dat beroemde experiment ziet Bruers de menselijke neiging te gehoorzamen als
cruciaal bij het eten van vlees: als iedereen het doet en normaal vindt, stel je jezelf daar ook
geen vragen bij. Ook niet als het eigenlijk indruist tegen alle normen en waarden die je anders
zo sterk zou verdedigen.
Een andere factor die ons onze normen en waarden van tafel doet vegen als we vlees kopen,
kan zijn dat het deel uitmaakt van een culturele traditie: denk maar aan alle barbecues die elk
jaar opnieuw worden bovengehaald bij de eerste zonnestralen of onze nationale gerechten,
waarin vlees telkens een hoofdrol speelt.
Het niet willen weten
Als ultiem argument stellen veel carnivoren dat maaltijden zonder vlees niet lekker zouden zijn.
Die bewering klopt echter niet, want wie zich een beetje inleest in culinaire trends krijgt algauw
het water in de mond van welluidende vegetarische recepten. In de sociale psychologie bestaat
daar een mooie omschrijving voor: de strategie van iets niet willen weten. Dat denkmechanisme
neutraliseert informatie die iets kan ondermijnen waaraan je gehecht bent. Wie erg gesteld is op
zijn dagelijks stukje vlees, gelooft dus simpelweg niet dat een vleesloze maaltijd even lekker kan
zijn. (For the record: ook vegetariërs hanteren datzelfde mechanisme wanneer ze bijvoorbeeld
beweren dat een vegetarisch maaltijd altijd gezonder is dan een die vlees bevat. Een pizza
quattro formaggi bijvoorbeeld is dat uiteraard niet.)
Rationeel gezien zou het niet geheel onlogisch zijn om onze vleesconsumptie flink terug te
schroeven. Toch zijn vegetariërs, ondanks een licht veranderende mentaliteit, nog steeds
regelmatig het mikpunt van spot. Als we diep vanbinnen écht weten dat vlees eten eigenlijk fout
is, zoals Bruers beweert, is die strategie van iets niet willen weten dan toch een erg hardnekkig
mechanisme.
×