5 tips voor fijne lessen europa - Provincie West

5 TIPS VOOR FIJNE LESSEN EUROPA
Maart 2015
Voor (toekomstige) leerkrachten basisonderwijs
Is er een probleem?
Waarom hebben we tips nodig om les te geven over het thema ‘Europa’? Is er met
andere woorden een probleem?
Bij kinderen van 11-12 jaar eigenlijk niet. Het thema ‘Europa’ heeft voor hen
immers veel te bieden: verschillende landen met allemaal eigen gebruiken,
traditionele klederdracht en gekke gerechten. Bovendien zijn er veel thema’s
binnen dat ‘Europa’ waarvan ze kunnen ontdekken wat ze met hen en hun
leefwereld te maken hebben.
Bij leerlingen secundair en bij veel volwassenen (en dus ook leerkrachten), ligt dit
net iets anders: het thema ‘Europa’ schrikt vaak af. Vandaar enkele concrete
manieren om dit thema op een leuke manier te behandelen.
Jaarlijks geven de medewerkers van Ryckevelde aan zo’n 5.000 leerlingen
secundair onderwijs in Vlaanderen vorming over de EU. Ook voor leerlingen
basisonderwijs ontwikkelen we jaarlijks workshops en vooral veel educatief
materiaal, van werkboekjes tot online spelen. Vanuit deze ervaring stelde
Ryckevelde onderstaande tips op.
‘De EU wordt alsmaar
belangrijker, beslist over
alsmaar meer zaken.
Het is dus ook erg
belangrijk om mensen
- volwassenen, maar
zeker ook jongeren en
kinderen - hierover te
informeren.’
De bedoeling is om toekomstige leerkrachten een leidraad mee te geven. We
delen onze expertise in de hoop dat meer leerkrachten hun leerlingen inwijden in
de boeiende - en vooral - belangrijke materie van Europa en de Europese Unie.
In wat volgt, vind je ‘5 tips voor beklijvende lessen over Europa’, met telkens een
woordje uitleg, concrete voorbeelden en links naar bruikbaar materiaal.
De 5 tips op een rij

Kennis is het begin van alle wijsheid

Hou je leerlingen voor ogen

Maak het concreet

Speel met Europa

Zet ze aan het denken
1. Kennis is het begin van alle
wijsheid
Dit is de allereerste stap die je dient te nemen bij het thema ‘Europa’: Zorg dat je zelf
weet waar de klepel hangt. Dit gaat niet over een getailleerde kennis van het Europees
wetgevend proces, maar wel om het brede plaatje: wanneer is het ontstaan, waarom,
hoe is het gegroeid, enzovoort.
Eens je die kennis hebt (hieronder vind je tips over waar je die kan bijschaven) zal je
veel meer geneigd zijn om hier een lessenreeks rond uit te bouwen.
Wat zeggen de eindtermen?
4. Wereldoriëntatie – Maatschappij – politieke en juridische verschijnselen
ET 4.16 De leerlingen weten dat Vlaanderen één van de gemeenschappen is van het
federale België en dat België deel uitmaakt van de Europese Unie. Ze weten daarbij
dat elk een eigen bestuur heeft waar beslissingen worden genomen.
Vaststelling
Studies allerhande komen tot
dezelfde conclusie: het is niet goed
gesteld met de kennis van de Vlaming over de EU.
Ook voor leerkrachten blijkt een
gebrek aan eigen kennis (en daardoor vaak ook ‘goesting’) over het
onderwerp vaak het eerste grote
struikelblok om het onderwerp in
hun lessen aan te raken.
Doel
Je hebt als leerkracht de basiskennis om les te geven over de EU.
Ook je leerlingen hebben een basiskennis van de EU: ze begrijpen
wat het is, waarom het bestaat en
welke landen er deel van uitmaken.
6. Wereldoriëntatie – Ruimte – Oriëntatie en kaartvaardigheid
ET 6.2 De leerlingen kunnen in een praktische toepassingssituatie op een gepaste
kaart en op de globe evenaar, de polen, de oceanen, de landen van de Europese Unie
en de werelddelen opzoeken en aanwijzen.
Noot: de verschillende leerplannen van de onderwijsnetten zijn hier vaak uitgebreider
en specifieker over.
Praktisch: enkele links
Op deze websites vind je basisinformatie (historiek, lidstaten, bevoegdheden) over de EU:

Europa in 12 lessen: http://bookshop.europa.eu/nl/europa-in-12-lessen-pbNA0213714/

Algemene informatie over de EU (vanuit de Europese Commissie): http://europa.eu/about-eu/index_nl.htm

Filmpjes:


Europa toen, nu en straks in 15 minuten (Nederlandse politieke partij SP): https://www.youtube.com/
watch?v=xEMs64WhSdM

EUTube: https://www.youtube.com/user/eutube
Infografieken van het Europees Parlement. Deze zijn vaak thematisch, vb over de vluchtelingen in
Europa of het milieu: http://www.pinterest.com/epinfographics/ep-infographics/
Er zijn verschillende instanties die gratis brochures, kaarten en basisinformatie over de EU aanbieden. Vanuit de EU zelf heb je de Europese Commissie en het Europees Parlement:

Europese Commissie:
 Europe Direct netwerk: In Vlaanderen is er in elke provinciehoofdstad een Europe Direct. Hier
kan je terecht met al je vragen over de EU en kan je ook gratis materiaal en brochures krijgen: http://
europa.eu/europedirect/index_nl.htm


Vertegenwoordiging van de Europese Commissie in België: Heeft een luik met pedagogisch materiaal
en biedt ook informatie aan.
Europees Parlement: Informatiebureau van het Europees Parlement in België: heeft een aanbod voor
leerkrachten en scholen.
Wil je goed op de hoogte zijn van de actualiteit? Dan zijn dit interessante Europa-nieuwssites:

Europa NU: Nederlandse actualiteitswebsite over Europa (bij ‘hot issues’ vind je altijd informatie over de meest
recente kwesties).: http://www.europa-nu.nl/

VoxEurop: ‘het beste van de Europese pers’: Website die artikels van over heel Europa - over Europa - vertaalt
naar andere talen, waaronder het Nederlands: http://www.voxeurop.eu/nl

EUObserver: Engelstalige website met enkel Europees nieuws: https://euobserver.com/
Vaststelling
Vaak beschouwen leerlingen ‘Europa’
als te moeilijk of te ingewikkeld. Dit is
veel minder zo als je thema’s kiest
met je leerlingen voor ogen en de
moeilijkheidsgraad van wat je vertelt
aan hen aanpast. Jij als leerkracht
kent als geen ander hun leefwereld
en hun niveau.
2. Vertrek vanuit je leerlingen
Dit spreekt voor zich, maar lijkt niet evident te zijn: Ken je publiek en pas zowel
de inhoud (aansluitend bij wat zij interessant vinden) als de moeilijkheidsgraad
aan je leerlingen aan.
- Verlaag de drempel: zie tip 3 en 4.
- Maak het ook niet te simpel: geen kleuterbrochures voor lln van 11-12 jaar.
Doel
Je leerlingen zien in dat de EU ook
heel wat voor hen betekent en dat zij
perfect in staat zijn om te begrijpen
waarover de EU gaat en hoe het
werkt.
Praktisch: enkele links
Er bestaat heel wat educatief materiaal over Europa waaruit je als
leerkracht zowel thema als niveau kan kiezen:
 Teachers’ corner: is geordend per leeftijdscategorie: europa.eu/teachers-corner/index_nl.htm
 Europa in de klas: je kan zoeken op leeftijd van je leerlingen:
www.europaindeklas.be
3. Maak het concreet
Je kan Europa op verschillende manieren erg concreet en tastbaar maken voor
leerlingen:
- Clichés over Europeanen werken goed bij leerlingen basisonderwijs:
Fransen en hun stokbrood, Nederlanders en hun kaas, enzovoort. Veel educatief materiaal speelt hierop in.
- Concrete voorbeelden uit hun eigen regio: Toon hoe Europa aanwezig is
waar ze wonen, zo komt het allemaal dichter bij.
- Concrete voorbeelden uit hun leefwereld: waar komen ze ‘Europa’
allemaal tegen in hun dagelijks leven? Ook dit verlaagt de drempel, leerlingen
vinden het fijn dit te ontdekken.
Vaststelling
Leerlingen basisonderwijs vinden
het erg leuk om de verschillende
landen van Europa, hun inwoners en
hun gewoontes te leren kennen. Ook
vinden ze het fijn als ‘Europa’ concreet aan hun leefwereld wordt gekoppeld.
Doel
Je leerlingen zien in hoe concreet de
EU en haar beslissingen aanwezig
zijn in hun dagelijks leven.
- Laat je leerlingen Europa zelf beleven, organiseer bijvoorbeeld een Europatentoonstelling in de klas of op school. Of in het beste geval: organiseer een
uitwisseling (al dan niet virtueel) met leerlingen uit een ander Europees land.
Praktisch: enkele links
Clichés over Europeanen:
 Kleine Europeanen (N. Lambert): Boek met elk land van de EU in, voor elk land zijn er bepaalde weetjes.
 EU in verscheidenheid: poster en boekje.
Concrete voorbeelden uit hun regio:
 West-Vlaanderen: Brochure Sterrenkijker: werkboekje en leerkrachtenhandleiding
 Oost-Vlaanderen: Brochure Jelle & Jana: werkboekje en leerkrachtenhandleiding
 Limburg: Brochure Euroscoop: werkboekje en leerkrachtenhandleiding
Concrete voorbeelden uit hun leefwereld:
 Brochure ‘de 24 uur van Europa’: Brochure met voorbeelden van hoe je Europa tegenkomt van bij het
opstaan tot het slapengaan.
 Eureka Europa: educatief pakket verbonden aan een stripverhaal
 Europa, mijn thuis: werkboekje met leerkrachtenhandleiding
Extra: Internationalisering op school
Een uitwisselingsproject organiseren op school kan een enorme meerwaarde zijn voor jezelf, je leerlingen
en je school. Een overzicht van alle mogelijkheden vind je op www.ryckevelde.be/nl/europa_beleven/
subsidies-91.html .
Daar vind je ook de gids ‘Horizon’, die starters en gevorderden helpt bij hun internationale avonturen.
4. Speel met Europa
Vaststelling
Spelenderwijs leren werkt: het is leuk en
als neveneffect ben je weer wat wijzer.
Verlaag de drempel voor dit thema door er mee te spelen. Er bestaan
erg veel kant-en-klare spelletjes die je zo kan gebruiken in de les,
zowel offline als online.
Doel
Let wel: onderstaande links zijn een momentopname: er kunnen altijd
spelletjes en links bijkomen of verdwijnen.
De leerlingen zijn enthousiast door de methodiek, en leren daardoor gemakkelijker
bij.
Praktisch: enkele links
Online tools/spelen/websites

SpEUrnEUs: Online wedstrijd (multi-player game) voor klassen uit het 5de en 6de leerjaar in Vlaanderen, telkens
in het voorjaar. http://www.speurneus-webquest.be

Europa webquest: In deze webquest neemt de familie Spiessens je leerlingen op sleeptouw in hun leven: eerst
ontdekken de leerlingen wat er allemaal Europees is aan hun huis, vervolgens zien ze wat de familie Spiessens
allemaal meemaakt op vakantie. http://www.europa-webquest.be/

Ontdek Europa (online quiz over Europa): http://europa.eu/kids-corner/explore_nl.html

Online Quiz maker: Laat je lln bijvoorbeeld ook zelf een online Quiz maken voor de medeleerlingen
https://getkahoot.com

Toporopa: Spelletjes over de geografische kant van Europa: landen van Europa, landen van de EU, rivieren,
bergketens… http://www.toporopa.eu/nl/

Kids’ corner: Spelletjes over de EU, geordend volgens leeftijd http://europa.eu/kids-corner/index_nl.htm
Offline spelelementen en spelen

Grensweg: Deze speldoos bestaat uit een (zeer) actief educatief spel, waarbij leerlingen puzzelstukken moeten
verzamelen door quizvragen te beantwoorden. Naast het spel bevat ‘Grensweg’ ook nog heel wat oefeningen om
de kaart van Europa (landen, bergketens, rivieren) van dichtbij te ontdekken. Binnenkort staat meer informatie
over (de vernieuwde) Grensweg op deze pagina: http://www.ryckevelde.be/nl/europa_begrijpen/
educatief_materiaal/basisonderwijs-76.html

28 x Europa: Voor West-Vlaamse basisscholen: Dit is een activiteit in het najaar voor klassen uit WestVlaanderen, in het provinciehuis van West-Vlaanderen. Via allerlei binnen– en buitenopdrachten leren de leerlingen de Europese Unie beter kennen.

Europakoffer: Voor West-Vlaamse basisscholen: Deze koffer vol spelmateriaal kan je ontlenen in Europe Direct
West-Vlaanderen. De Europakoffer is gelinkt aan het werkboekje ‘Sterrenkijker’ (zie vorige tip).

Stickerpuzzel ‘Bouw mee aan de Europese Unie’: te bestellen en af te halen in het Europe Direct kantoor van
jouw provincie.

Oefening: zoek de 12 verschillen
Vaststelling
Europa is het thema bij uitstek
waar veel mensen een mening
over hebben.
Doel
Je leerlingen weten dat ‘Europa’
een proces is, een maakbaar
iets, waar ook zij een mening
over mogen hebben.
5. Zet ze aan het denken
In de (algemene) eindtermen staat ook:
Sociale vaardigheden – leergebiedoverschrijdende vaardigheden – domein relatiewijzen.
ET 1.6 De leerlingen kunnen kritisch zijn en een eigen mening formuleren.
Je kan dit zeker ook gebruiken voor het thema ‘Europa’. Je kan hen bijvoorbeeld een
‘wens voor Europa’ laten opschrijven. Of je kan met de hele klas nadenken over een
nieuwe wet die Europa zou moeten maken.
Al deze zaken zijn vb. al opgenomen in ‘SpEUrnEUs’ en in ‘28 x Europa’ (zie tip 4).
Tot slot: databank Europa in de klas
Dé databank met het volledige educatieve aanbod voor lessen ‘Europa’ in Vlaanderen is www.europaindeklas.be.
Je vindt er educatief materiaal, nuttige websites en mogelijke uitstappen, geordend volgens de leeftijd en provincie
van je leerlingen. Ook als leerkracht vind je er alle mogelijke bijscholingen over ‘Europa’.
Over Ryckevelde vzw
Ryckevelde vzw is een beweging voor Europees burgerschap.
Wij staan voor een betere dialoog tussen burgers en Europa.
Je vindt ons op:
Sint-Baafskerkstraat 7/1
8200 Brugge
050/352720
www.ryckevelde.be
[email protected]
www.facebook.com/ryckevelde
www.twitter.com/ryckeveldevzw
Dit project werd gefinancierd met de steun van het Erasmus+ programma
van de Europese Commissie.