Nationaal Programma Kankerbestrijding 2005

Nationaal Programma Kankerbestrijding
Jaarbericht 2005
Het Nationaal Programma Kankerbestrijding 2005-2010 (NPK) werd eind 2004
gepresenteerd. In 2005 zijn de eerste bescheiden stappen gezet van plan naar
uitvoering. Het Jaarbericht 2005 is een terugblik op 2005, een beknopte beschrijving
van de vorderingen en resultaten in 2005. Na een korte beschrijving van het NPK en
de algemeen voorwaardenscheppende ontwikkelingen die plaatsvonden in 2005, zijn
per domein/werkgroep de belangrijkste vorderingen beschreven. Daarnaast zijn ook
enkele initiatieven vermeld die niet direct voortkomen uit het NPK, maar wel zijn
gebaseerd op samenwerking en samenhang. Het is in de geest van het NPK om
dergelijke goede initiatieven te vermelden, waarbij de eer voor deze initiatieven en
bereikte resultaten geheel toekomt aan de initiatiefnemers en uitvoerders. Tenslotte
wordt kort vooruitgeblikt naar de geplande activiteiten voor 2006.
Nationaal Programma Kankerbestrijding 2005-2010
Het NPK is ontstaan vanuit de behoefte de bestrijding van kanker in Nederland
ketenbreed te optimaliseren door middel van meer afstemming en samenwerking
tussen en met alle bij kankerbestrijding betrokken organisaties, instellingen en
professionals. In korte tijd zijn ambitieuze doelstellingen en actiepunten geformuleerd
voor de middelange termijn door de volgende werkgroepen:
1. primaire preventie;
2. secundaire preventie;
3. kankerzorg;
4. onderzoek;
5. psychosociale zorg en voorlichting;
6. deskundigheidsbevordering;
7. indicatoren.
Het NPK is bedoeld als oproep aan alle betrokken partijen om de komende jaren
gezamenlijk een aantal vitale doelstellingen in de verbetering van kankerbestrijding
te realiseren. Het NPK is geen eenmalige gebeurtenis. Het is het begin van een
continu samenwerkingsproces ter verbetering, bewaking van de kwaliteit en evaluatie
van de bestrijding van kanker in Nederland.
Algemeen voorwaardenscheppende activiteiten
De Beleidsgroep NPK is zich er van bewust dat de ambities voor 2005 op het gebied
van voorwaardenscheppende activiteiten groter waren dan wat daadwerkelijk is
gerealiseerd. Toch is er in 2005 voortgang geboekt:
 De vijf initiatiefnemers van het NPK hebben daarvoor in aanmerking
komende onderdelen van het NPK geïncorporeerd in hun beleid;
 De minister van VWS heeft budget beschikbaar gesteld voor vijf jaar ten
behoeve van de coördinatie van de uitvoering van het programma;
 Eind 2005 is een secretaris NPK aangesteld door het ministerie van VWS.
1
Primaire Preventie
Bij primaire preventie gaat het om het voorkómen dat mensen ziek worden, door de
oorzaken van ziekte te elimineren dan wel terug te dringen. Van de sterfte aan
kanker is 75% te verklaren door ongezond gedrag. Interventies die zijn gericht op het
bevorderen van een gezonde leefstijl zijn niet specifiek voor kankerpreventie. Het
gaat hier om gezondheidsbevordering in algemene zin, waarbij er aandacht dient te
zijn voor zowel het geven van goede voorlichting, het creëren van voorzieningen die
een gezonde leefstijl vergemakkelijken, alsook het realiseren van voorschriften en
regels voor het maken van eventuele prijsafspraken.
In 2005 hebben de volgende activiteiten plaatsgevonden:
 het AstmaFonds, de Nederlandse Hart Stichting, KWF Kankerbestrijding, het
Ministerie van VWS en STIVORO hebben een Nationaal Programma
Tabaksontmoedigingsbeleid 2006-2010 opgesteld. Met dit programma worden
concrete jaarlijkse actieplannen gemaakt;
 Door KWF Kankerbestrijding is een lespakket ‘Zonnen’ gerealiseerd voor alle
groepen in het basisonderwijs;
 Op initiatief van de overheid het convenant ‘Overgewicht’ tot stand gekomen.
Vervolgens is op basis van dit convenant een actieplan ontwikkeld, dat vanaf
eind 2005 wordt geïmplementeerd. Belangrijke accenten van dit plan zijn:
- de gezonde bedrijfskantine/restaurant;
- schoolfruit;
- verantwoord frituren.
Secundaire Preventie
Secundaire preventie is het opsporen en behandelen van ziekten in een voorstadium
waarin nog geen sprake is van symptomen of klachten. Het doel van deze vorm van
preventie is ziekten in een zo vroeg mogelijk stadium te genezen of, als dat niet
mogelijk is, het ziekteproces tot stilstand te brengen of tenminste te vertragen
Bevolkingsonderzoeken spelen een belangrijke rol bij het vroegtijdige opsporing.
In 2005 hebben de volgende activiteiten plaatsgevonden:
 De minister van VWS heeft het door het NPK voorgestelde ‘Stappenplan
invoering of wijziging bevolkingsonderzoek op kanker’ overgenomen.
De besluitvorming over de invoering van screening op dikkedarmkanker zal
volgens dit stappenplan plaatsvinden;
 De minister van VWS heeft het RIVM aangewezen als de landelijke regisseur
van alle bevolkingsonderzoeken. Vooruitlopend op het tot standbrengen van
één uitvoeringsorganisatie voor bevolkingsonderzoek op kanker zijn er
initiatieven genomen om de gewenste bundeling van regionale uitvoeringsorganisaties te realiseren.
Kankerzorg
Elke patiënt heeft recht op optimale en tijdige diagnostiek, behandeling en zorg
volgens de meest actuele richtlijnen. Daarbij krijgt een patiënt met kanker gedurende
de periode van diagnostiek, behandeling, nazorg en revalidatie te maken met
verschillende disciplines binnen de gezondheidszorg. Goede afstemming, coördinatie
en overdracht tussen al deze disciplines is noodzakelijk.
2
In 2005 hebben de volgende activiteiten plaatsgevonden:
 Er is één landelijk kader waaraan de organisatie van de oncologische zorg
moet voldoen. Dit kader is in 2005 geactualiseerd en is in alle regio’s
operationeel;
 Er is een document ‘Richtlijnontwikkeling’ vastgesteld;
 De VIKC vervult de regie bij de implementatie van richtlijnen, in nauwe
samenwerking met de landelijke en regionale tumor werkgroepen;
 Richtlijnen zijn op Oncoline (www.oncoline.nl) beschikbaar;
 Teneinde de overleving van kankerpatiënten goed te kunnen weergeven is het
belangrijk dat er een koppeling komt tussen de Kankerregistratie en de
Gemeenschappelijke Bevolkings Administratie (GBA). De voorbereidingen
voor een dergelijke koppeling hebben in 2005 plaatsgevonden. De feiteijke
koppeling zal begin 2006 zijn gerealiseerd;
 Ten behoeve van de zorginkoop 2006 zijn door de zorgverzekeraars in
samenwerking en overleg met de betreffende beroepsgroepen voor
verschillende DBC’s sets van prestatie-indicatoren ontwikkeld. Daarbij zijn ook
sets ontwikkeld voor het blaascarcinoom en het mammacarcinoom.
Onderzoek
Het kankeronderzoek van vandaag is de belofte voor een betere preventie, diagnose
en behandeling van kanker morgen. Dankzij onderzoek is de vijfjaarsoverleving in de
afgelopen 50 jaar toegenomen van 25% tot ruim 50%. Nieuwe mogelijkheden die
voor verdere verbeteringen zullen zorgen komen onder meer van ontwikkelingen in
de genetica, met name van de DNA- en eiwit-chiptechnologie in het kader van
‘genomics’ en ‘proteomics’. Door dit fundamenteel en klinisch onderzoek zal in eerste
instantie een veel nauwkeuriger diagnose en prognose van kanker mogelijk zijn,
gevolgd door gerichte en meer effectieve therapie.
In 2005 hebben de volgende acties plaatsgevonden:
 KWF Kankerbestrijding heeft € 1,5 mln. ter beschikking gesteld voor de
bedrijfsmatige vertaling van de klinische toepassing in de academische
omgeving. Een werkgroep zal worden ingesteld om aan te geven hoe hieraan
het beste invulling kan worden gegeven;
 ZonMW heeft een bijeenkomst gehouden over het betrekken van
patiëntenvertegenwoordigers bij besluitvorming over onderzoek. De gezondheidsfondsen zijn bezig met een inventarisatie om te bezien wat de fondsen
op dit gebied kunnen doen;
 In de nieuwe inrichting van de adviesraden van KWF Kankerbestrijding wordt
aandacht besteed aan de gewenste multidisciplinairiteit van onderzoek en
behandeling.
Patiëntenvoorlichting en psychosociale zorg
Onder voorlichting en psychosociale zorg worden gerangschikt: a) voorlichting en
communicatie; b) ondersteuning van de revalidatie van de patiënten; c) screening op
psychosociale problematiek; en d) het verlenen van gespecialiseerde psychosociale
hulp in de vorm van counseling, psycho-educatie, psychotherapie en psychiatrische
behandeling.
In 2005 hebben de volgende activiteiten plaatsgevonden:
 Begin 2005 is www.kanker.info officieel gelanceerd. Deze site is een
samenwerking van KWF Kankerbestrijding, NFK en VIKC en brengt voor
3
patiënt en zorgverlener de informatie die deze drie organisaties bieden
samenhangend in beeld. Daarnaast is informatie van andere organisaties
opgenomen die voor de doelgroepen relevant is;
 De Nederlandse vereniging voor Psychosociale Oncologie (NVPO) heeft direct
na presentatie van het NPK een aantal doelstellingen uit het NPK
geïncorporeerd in het beleidsplan 2005-2010. In 2005 heeft dit o.a. geleid tot:
- het starten van gespecialiseerde opleidingen Psychosociale
Oncologie voor zowel maatschappelijk werkenden als psychologen,
met daaraan gekoppeld het instellen van een deskundigen bestand;
- overleg over opleidingseisen psychosociale zorg met de consilia van
oncologisch medisch specialisten;
- de oprichting van een werkgroep Signalering die moet leiden tot een
richtlijn voor screening op psychosociale problematiek;
- advisering van de Wetenschappelijke Raad Sociale Oncologie
(WRSO) van KWF Kankerbestrijding omtrent psychosociale
speerpunten in onderzoek;
- actief overleg met VIKC, VvOV en NFK om tot afstemming en
taakverdeling te komen op het gebied van psychosociale zorg.
 De Stichting Herstel & Balans voert landelijk actie om dit effectieve
programma door verzekeraars in het aanvullende pakket te laten opnemen.
Deskundigheidsbevordering
Zorg voor kankerpatiënten vraagt in opleiding en na- en bijscholing zowel kennis en
vaardigheden op het gebied van somatische symptomen als van psychosociale
aspecten. Tevens zijn competenties op het terrein van palliatieve zorg en het
individueel beïnvloeden van riskante leefgewoonten vereist. Daarnaast is aandacht
gewenst voor spiritualiteit en zingeving. Daarom worden hoge eisen gesteld aan
beroepsbeoefenaren die patiënten met kanker behandelen en begeleiden.
In 2005 heeft de volgende activiteit plaatsgevonden:
 Een landelijk overzicht van bestaande aanvullende scholingen voor de
verzorgenden op het gebied van palliatieve zorg is via IKCnet beschikbaar
gekomen. Een dergelijk overzicht zal in 2006 ook voor andere onderdelen van
zorg beschikbaar komen.
Indicatoren
Om de ontwikkeling van de zorgbehoefte, het zorgproces en de behandelresultaten
beter te kunnen volgen en te optimaliseren, is monitoring met een adequate en
hanteerbare kernset van kwaliteitsindicatoren noodzakelijk, met zowel landelijke als
lokale input. De uitkomsten van regelmatige en systematische surveys (feedback van
patiënten) moeten hierin worden meegenomen. Eenvoud en meetbaarheid tegen
minimale inspanning zijn troef, maar niet zaligmakend wanneer het om essentiële
indicatoren gaat die minder gemakkelijk voorhanden zijn. Transparantie en openheid
naar het publiek over indicatoren en performance zijn gewenst. De indicatoren zijn in
de eerste plaats bruikbaar voor zelfevaluatie door afdelingen en instellingen ten
opzichte van landelijke trends maar kunnen ook worden benut voor externe evaluatie
en internationale vergelijking.
4
De werkgroep Indicatoren van het NPK is gedurende geheel 2005 actief geweest:
 met het vaststellen welke in het NPK genoemde acties met behulp van
indicatoren zijn te monitoren;
 met het vaststellen welke indicatoren ‘evidence based’ zijn;
 met het maken van een lijst van indicatoren met definities, referenties, waar ze
voorhanden zijn en wat de waarde er van is;
 In 2006 rapporteert de werkgroep aan de beleidsgroep, waarna afspraken
worden gemaakt over de verdere uitwerking en ontwikkeling.
Goede initiatieven
In het veld wordt op veel plaatsen actief gewerkt aan verbetering van de bestrijding
van kanker, ongeacht of deze initiatieven nu in het NPK staan vermeld of niet. Vanuit
de gedachte van samenhang, samenwerking en netwerking zijn dergelijke ‘goede
initiatieven’ hier vermeld. Onderstaande opsomming is verre van volledig. Het is een
eerste aanzet om te komen tot meer bekendheid van dergelijke goede initiatieven:
 Er is een taakverdeling in de oncologie tot stand gebracht tussen de vijf Friese
ziekenhuizen in samenwerking met het IKN: decentraal waar het kan, centraal
waar het moet;
 Een ‘Sneller beter’ project in drie ziekenhuizen in samenwerking met het
CBO: het versnellen van de totale doorstroomtijd voor darmkanker;
 De – grotendeels – geslaagde gezamenlijke lobby van Hovon, NFK, NVMO en
Reumabond voor een betere regeling voor de vergoeding van dure
geneesmiddelen in ziekenhuizen;
 In de regio van het IKW zijn normen voor de mammazorg ontwikkeld en
ingevoerd;
 Sneldiagnostiek voor het longcarcinoom is ingevoerd door het Universitair
Medisch Centrum Nijmegen/St. Radboud, gevolgd door het NKI/AVL: van
longkanker verdachte patiënten krijgen binnen 1 dag de uitslag van alle
diagnostiek.
Prioriteiten en accenten 2006
In 2006 zullen de volgende onderwerpen speciale aandacht krijgen:
 Het verder formeren en inrichten van het Bureau NPK ten behoeve van de
coördinatie van de uitvoering;
 Het ontmoedigen van roken;
 Invoering van darmkankerscreening binnen het door het ministerie van VWS
opgestelde kader;
 Borgen van capaciteit bij de overgang van screening naar reguliere zorg;
 Verbetering van kwaliteit en toegankelijkheid in de kankerzorg;
 Integratie van psychosociale zorg in de kankerzorg;
 Bevordering van de vertaling van de resultaten van wetenschappelijk
onderzoek naar de klinische toepassing;
 Deskundigheidsbevordering met het accent op verpleegkundigen en medisch
specialisten;
 Conferentie Uitvoering NPK, te houden in november 2006;
 Website NPK.
5
Voor nadere informatie over het NPK:
Mevrouw drs. Arja J. Broenland, secretaris NPK
Adres: Ministerie van VWS, Postbus 20350, 2500 EJ Den Haag
Telefoon: 070-3405137
E-mail: [email protected]
Wilt u op de hoogte blijven van de voortgang van het NPK?
Voortaan zal periodiek, drie- à viermaal per jaar, een digitaal informatiebulletin
worden uitgegeven. Een e-mail aan bovenstaand adres om op de hoogte te worden
gehouden volstaat.
Wanneer de website van het NPK operationeel is, zal informatie over (de uitvoering
van) het NPK en van de samenwerkingspartners via de website worden gedeeld met
alle bij het NPK betrokken of geïnteresseerde organisaties, instellingen en
professionals.
Het Nationaal Programma Kankerbestrijding 2005-2010 is een samenwerkingsverband van
het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, de Nederlandse Federatie van
Kankerpatiëntenorganisaties, KWF Kankerbestrijding, Vereniging van Integrale Kankercentra
en Zorgverzekeraars Nederland.
6