de uitgebreide samenvatting - Liga`s voor de Rechten van de Mens

Clara Meijer-Wichmann lezing 2015; samenvatting.
C. (Kees) Flinterman.
De huidige betekenis van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens.
1. De spreker begint zijn lezing met een verwijzing naar een citaat van Hajo Meijer aan wie
postuum de Clara Wichmann-penning is uitgereikt: “Geen enkel onrecht rechtvaardigt nieuw
onrecht, ook al was die nog zo gruwelijk”. Dit is ook de leidende gedachte geweest van de
opstellers van het Handvest van de Verenigde Naties (VN), het Handvest van het Neurenberg
Tribunaal en de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Maar wat is de huidige
betekenis van die Universele Verklaring die op 10 december 1948 door de Algemene
Vergadering van de VN werd aangenomen?
2. Hoe goed kennen wij de Universele Verklaring? De spreker noemt een aantal belangrijke
aspecten van de Verklaring, zoals de verwijzing in de preambule naar het recht van rebellie
en naar de Four Freedoms, zoals die door President Roosevelt in 1941 werden gepresenteerd
als de bouwstenen voor een nieuwe wereldorde. Hij wijst verder onder meer op het
inclusieve karakter van de Verklaring, op de seculiere, niet religieuze grondslag daarvan en
op de erkenning van structurele obstakels die het volledig genot van de rechten van de mens
in de weg staan.
3. De spreker gaat vervolgens in op de huidige betekenis van de Universele Verklaring. De
Verklaring vormt allereerst de basis van een imposant internationaal bouwwerk van
mensenrechtenverdragen die sinds 1948 tot stand zijn gebracht en door het overgrote deel
van staten zijn bekrachtigd. Maar dat is niet alles: de Universele Verklaring is ook het
fundament van verschillende vormen van internationaal toezicht die door de internationale
gemeenschap worden uitgeoefend. De naleving van de rechten van de mens is dankzij de
Universele Verklaring tot een internationale zorg geworden; landen kunnen zich niet meer
verschuilen achter het beginsel van soevereiniteit. De spreker gaat daarbij vooral in op zijn
ervaringen in twee toezichthoudende comités van de Verenigde Naties: het VN
Mensenrechtencomité en het VN Comité inzake de Uitbanning van Discriminatie van
Vrouwen en noemt daarbij enkele concrete voorbeelden.
4. De Universele Verklaring is geworden tot de maatstaf waaraan de activiteiten en het beleid
van alle machthebbers kan en moet worden getoetst. Mensenrechtenverdedigers (“human
rights defenders”) waar ook ter wereld gebruiken de Verklaring om hun regeringen aan te
spreken. Hajo Meijer was een “human rights defender” avant-la-lettre. Het is nu 67 jaar
geleden dat de Verklaring werd aangenomen, maar eigenlijk is het elke dag 10 december.
Hajo Meijer was een uitzonderlijk moedig man. We kunnen wellicht niet allen ”Hajo Meijers”
of “Nelson Mandelas” zijn. Maar wel kunnen we ons allen laten inspireren door de
Universele Verklaring; we zijn immers allen, zoals Mary Robinson (voormalig VN Hoge
Commissaris voor de Rechten van de Mens) zei, “custodians of human rights”.