Deze preek is door ds

(Deze preek is door ds. Taco Koster gehouden op 25 februari 2001 in de Gereformeerde Kerk in
Ouddorp. Deze dienst stond te boek als themadienst. Er is nagedacht over de verhouding tussen
het christelijk geloof en de wereldgodsdiensten onder het thema: Eén weg of vele wegen? )
Gemeente van onze Here Jezus Christus,
1. Het is tegenwoordig één van de meest gestelde vragen: ‘Hoe kijk je aan tegen andere
godsdiensten? Waarom zou ik kiezen voor het christelijk geloof? Het maakt eigenlijk toch niet
uit wat je gelooft?’ Het is mijn ervaring dat steeds meer mensen tegen deze vragen aan lopen en
een duidelijk antwoord willen horen. Dat is ook niet verwonderlijk. In onze multiculturele
samenleving ontmoeten we steeds meer mensen die duidelijk maken moslim of boeddhist te zijn.
Velen van u kennen mensen die bewust gekozen hebben om een andere godsdienst te volgen.
Het is dus zeker geen theoretische kwestie die vanavond aan de orde komt. We kunnen er
gezichten bij invullen. Dezelfde ervaring overvalt ons trouwens als we op vakantie zijn in het
buitenland. In Egypte komt u bijvoorbeeld veelvuldig de moskeeën tegen waarin gebedsdiensten
gehouden worden. In India komt u de opvallende tempels tegen waarin reinigingsrituelen worden
uitgevoerd. Onze wereld staat bol van godsdienstigheid en daarom zijn de verschijnselen ons
bekend.
Hoe gaan we daar mee om? Nu ben ik me ervan bewust dat dit geen gemakkelijke vraag is: We
praten over mensen en daarom is respect op zijn plaats. Het is niet aan ons om anderen keihard te
veroordelen en af te schrijven. Er is geen enkele reden voor arrogantie. Helaas zijn er in onze
geschiedenis voorbeelden genoeg van christenen die vanuit een soort superioriteitsgevoel
mensen van andere godsdiensten vervolgd hebben. Er zijn vreselijke dingen gebeurd waarbij de
naam van de Here God misbruikt is om mensen van andere godsdiensten te doden. Denk maar
eens aan de kruistochten waarbij vele moslims gedood zijn. Er was geen enkele vorm van
respect. Daarom gaan we vanavond voorzichtig te werk. Dat neemt niet weg dat we ook op zoek
gaan naar duidelijkheid en helderheid. Dat moet samen kunnen gaan. Maar waar praten we nu
over als we nadenken over andere wereldgodsdiensten? Het meest bekend is misschien wel de
Islam. De profeet Mohammed speelt een cruciale rol in deze godsdienst. Hij leefde ongeveer 600
na Christus en bracht de wil van Allah over aan zijn volksgenoten.
Vooral vijf plichten zijn van belang in de Islam: Het uitspreken van de geloofsbelijdenis, het
vijfmaal per dag bidden met het gezicht naar Mekka, het geven van aalmoezen, het vasten in de
maand Ramadan en de bedevaart naar Mekka. Een andere wereldgodsdienst wordt gevormd door
het Hindoeïsme. Deze godsdienst vinden we vooral terug in India en Nepal. In de praktijk
worden vele goden gediend. Bekend is de leer van karma en reïncarnatie: Als het je in dit leven
slecht vergaat, zal dat wel een straf zijn voor wat je in een vorig leven misdaan hebt. Door goed
te leven kun je in een volgend bestaan opklimmen en een beter leven bereiken. Regels zijn daarin
erg belangrijk. Het is de bedoeling om na vele levens als een druppel in de oceaan op te gaan.
Het Boeddhisme is door prins Siddartha in de 6e eeuw voor Christus gesticht. Boeddha leerde
dat al het lijden in de wereld het gevolg was van de begeerte van de mens. Volmaakte innerlijke
vrede is te bereiken door elke vorm van begeerte te overwinnen. Dan betreedt men het nirwana.
Deze verlossing kan pas bereikt worden na vele levens.
2. Dit is een uitermate kort overzicht en er zou nog veel meer te zeggen zijn. In ieder geval hebt
u enig idee waar we over praten. (Dus niet over verschillende kerken.) Op de vraag hoe we nu
tegen deze verschillende godsdiensten aan moeten kijken wordt tegenwoordig steeds vaker het
antwoord gegeven dat alle godsdiensten uiteindelijk tot het goddelijke leiden. Zoals er - om een
voorbeeld te gebruiken - meerdere mogelijkheden zijn om Ouddorp binnen te komen. Iedere weg
is verschillend en heeft ook een andere naam, maar het resultaat blijft hetzelfde. Dat zou dan ook
onze benadering van de verschillende wereldgodsdiensten moeten zijn. Natuurlijk zijn er wel
verschillen en worden er andere accenten gelegd, maar de overeenkomst weegt zwaarder en het
resultaat is hetzelfde: Onze levensvragen worden beantwoord en we komen in aanraking met
God. Ook al weten we niet precies wie Hij is. Deze benadering heeft trouwens tot gevolg dat
geen één godsdienst mag claimen de waarheid in bezit te hebben. Iedere godsdienst bezit als het
ware een gedeelte van de waarheid.
Het zal u niet verbazen dat deze zienswijze uitstekend past in onze tijd. Een tijd waarin alles
moet kunnen en waarin alles waar is: ‘Het maakt niet meer uit wat je gelooft. Iedere godsdienst
is waar en brengt mensen op een hoger niveau! Dat is fijn voor jou! Maar haal het niet in je
hoofd om te zeggen dat jouw geloof alleen de ultieme waarheid bevat!’ Nu is dit op zichzelf
genomen een aantrekkelijke optie: Het betekent voor ons dat we dan niet verder na hoeven te
denken over de vraag hoe we omgaan met andere godsdiensten. Het maakt eigenlijk niets uit en
daarom kiezen we waar we ons thuis bij voelen zonder ons zorgen te maken over andere mensen.
En we zullen ook niet het verwijt krijgen dat we als christenen een starre en hoogmoedige
uitstraling hebben. Maar nu is er één probleem: Hoe kunnen alle godsdiensten tot God leiden als
ze volkomen verschillend zijn? De God van het Christendom is de Schepper van de wereld
terwijl het goddelijke in het Boeddhisme niet persoonlijk en niet scheppend is. Het Hindoeïsme
daarentegen kent vele goden. Kan het nog verder uit elkaar liggen?
Dan is het toch niet logisch om te beweren dat ze allemaal dezelfde richting uitwijzen. Nog een
voorbeeld: Het doel van alle bestaan is in het Boeddhisme het nirwana (als een vlam uitgaan) en
dat kan pas bereikt worden na vele honderden reïncarnaties. Het doel van het bestaan in het
Christendom is God kennen en eeuwig met Hem leven in liefde. Daarom is het niet logisch om te
zeggen dat het allemaal op hetzelfde neerkomt. Om maar weer bij een voorbeeld terug te komen:
We zeggen toch ook niet dat alle wegen vanuit Ouddorp naar Stellendam leiden. Dat is niet waar.
Daarom is niemand er mee gediend als we beweren dat alle overtuigingen even waar zijn en ons
bij dezelfde bestemming brengen. Daarom wil ik er niet aan om te zeggen dat er meerdere wegen
zijn om tot God te komen. Het botst met mijn gevoel voor logica. Maar daarnaast is er nog een
tweede argument om deze zienswijze af te wijzen en dat weegt voor mij nog veel zwaarder. God
zelf maakt ons duidelijk dat Hij de enige God is en dat er maar één weg gegeven is om tot Hem
te komen: Jezus Christus!
3. Er is ons maar één naam gegeven om behoud en redding te vinden: Jezus Christus! Dit
gegeven overstijgt onze logica in alle opzichten en brengt ons bij het unieke karakter van het
christelijk geloof: Gods genade in Jezus Christus! In de bijbel komen we tot de ontdekking dat in
Jezus Christus God naar deze wereld gekomen is. Een verbijsterend gegeven. Hij heeft ons laten
zien wie God is en hoe zeer God betrokken is bij mensen in nood en lijden. Meer nog dan dat:
Zijn dood aan het kruis werd de grootste prestatie van zijn leven en daarmee de grootste prestatie
van de hele geschiedenis. Daar nam Jezus de verantwoordelijkheid voor alle slechtheid van de
mensen op zich. Hij droeg de straf en het oordeel dat mensen verdiend hadden. In welke andere
godsdienst ter wereld is er sprake van een God die zelf zorgt voor de redding van zijn volk door
persoonlijk de verantwoordelijkheid voor hun zonden op zich te nemen en voor hen te sterven?
Maar dat is nog niet alles: De God die naar deze wereld gekomen is en ons gered heeft, heeft dat
met een bepaald doel gedaan:
Hij wil met ons meegaan! Let op: Jezus Christus is geen dode figuur uit een geschiedenisboek
die al tweeduizend jaar uit de running is. (Mohammed en Boeddha.) Hij leeft en wij kunnen met
Hem omgaan en met Hem optrekken. Ik vond dat een verrassende boodschap toen dat meer en
meer tot me door begon te dringen. Daarom heb ik Hem gevraagd om in mijn leven te komen en
ik weet dat Hij dat gedaan heeft. Zo persoonlijk moet ik het maar zeggen. Hij is mijn levende
Heer en Heiland en mijn leven is veilig en zinvol aan zijn hand. Ook al zijn er veel dingen die ik
niet begrijp en die mijn verstand te boven gaan. Maar steeds meer besef ik hoe rijk deze
boodschap van genade is: Door Jezus Christus is mijn leven geborgen met God. Dat heeft niets te
maken met het leveren van vrome prestaties en het volgen van veel regels. Er komt geen
verdienen aan te pas. Gods liefde heeft een onvoorwaardelijk karakter en dat betekent dat we niet
vooraf aan allerlei voorwaarden moeten voldoen. Sterker nog: God doorbreekt ons geploeter en
biedt ons door Jezus Christus nieuw leven aan.
Wat een verschil met al die andere godsdiensten: Daar worden mensen naar zichzelf
teruggewezen en er moet voldaan worden aan allerlei regels. Neem de vijf plichten van de Islam
er nog maar eens bij. Het is een heilig presteren en een heilig moeten. Mensen worden
beoordeeld op grond van hun prestaties en iedereen krijgt wat hij verdiend heeft: ‘Je zult het wel
verdiend hebben!’ Maar het kruis van Jezus vertelt ons dat Hij kreeg wat wij verdienden en dat
wij kregen wat Hij verdiende. Door het geloof in Hem mogen wij leven in vriendschap met God.
Eén en al genade. Laat ik nog een voorbeeld gebruiken: Een mens staat in een put en kan er op
eigen kracht niet uitkomen. (Beeld van de gebrokenheid van onze situatie en beeld van ons leven
zonder God.) Mohammed komt voorbij en roept in de put dat de vijf plichten vervuld moeten
worden. Boeddha komt voorbij en roept dat meditatie de weg naar boven vrij zal maken. Dan
komt Jezus voorbij en springt in de put. Hij komt naast je in de modder staan en zegt: ‘Ga maar
op mijn schouders staan. Dan kun jij er uit klimmen en leven!’
4. Zo belijden we Jezus Christus als de enige weg tot God. Er is ons geen andere naam gegeven
tot behoud en redding. Maar als we dit belijden komt er een vraag op ons af: Zijn de andere
vormen van godsdienst dan te beschouwen als puur bedrog? Een leugenachtig geheel van alleen
maar listige verzinsels? De bijbel beantwoordt deze vraag - misschien tot uw verrassing - heel
voorzichtig en daarom is het helemaal niet vreemd om te veronderstellen dat andere
godsdiensten een zekere mate van waarheid bevatten. Daar zijn eigenlijk twee redenen voor: We
geloven dat God de Schepper is en daarom vinden we in de schepping tekenen van zijn bestaan.
Door de schepping heen worden we gewezen op zijn kracht en heerlijkheid. Op grond van de
schepping kan een mens dus zicht krijgen op het bestaan en het karakter van onze God. Deze
aanwijzingen vanuit de schepping zijn toegankelijk voor iedereen en kun je dus ook terugvinden
in andere godsdiensten. In de tweede plaats lezen we in de bijbel dat mensen geschapen zijn naar
Gods beeld. God heeft ons een geweten gegeven.
We kunnen onderscheid maken tussen goed en kwaad. Paulus heeft dat ook gezegd in de brief
aan de Romeinen. Op grond van hun geweten kunnen mensen keuzes maken die overeenkomen
met Gods wet ook al hebben ze Gods wet nog nooit onder ogen gekregen. Het is daarom
bijvoorbeeld helemaal niet zo verbazingwekkend dat de kern van de gouden regel - alles nu wat
gij wilt dat u de mensen doen, doet gij hun ook aldus - in iedere godsdienst aanwezig is. Zo zijn
er allerlei overeenkomsten te vinden. Het is dus begrijpelijk dat er in veel godsdiensten goede
elementen te vinden zijn. Sterker nog: Als christenen worden we soms uitgedaagd door de
manier waarop aanhangers van andere godsdiensten leven. Door hun toewijding, door hun
vroomheid of door de overgave waarmee ze geloven. Vanavond moeten we er dus niet van
maken dat alle andere godsdiensten eenvoudig helemaal verkeerd zijn. Maar tegelijkertijd mogen
we de overtuiging uitspreken dat waar het christelijk geloof verschilt van andere godsdiensten,
het christelijk geloof het bij het rechte eind heeft. (Een som heeft één oplossing!)
5. Graag wil ik nog een andere vraag aan de orde stellen. Een vraag die door veel mensen gesteld
wordt: Als Jezus alleen dé weg tot God is, zullen alle andere mensen dan verloren gaan? Mensen
die nog nooit van Hem gehoord hebben? Dat zou toch niet eerlijk zijn? Al met al een lastige
vraag. Ik denk dat we drie dingen goed voor ogen moeten houden. Allereerst moeten we ons
realiseren dat de bijbel een praktisch boek is en geen filosofisch werk. De bijbel geeft geen direct
antwoord op zogenaamde hypothetische vragen. En deze vraag kan alleen maar hypothetisch
zijn, omdat zij uitsluitend gesteld kan worden door iemand die wel van Jezus heeft gehoord. We
moeten de bijbel dus niet benaderen als een boek met een filosofische inslag dat antwoorden
geeft op hypothetische vragen. Dat is één. In de tweede plaats lezen we in de bijbel wel dat God
uitermate rechtvaardig oordeelt. We hoeven niet bang te zijn dat God ooit onrechtvaardig zal
zijn. Integendeel: Hij zal meer rechtvaardig blijken te zijn dan wij en zeker niet minder. Met een
gerust hart kunnen we dit aan Hem overgeven.
Op de dag van het oordeel zal ieder mens van Gods oordeel zeggen: ‘Het was volkomen
rechtvaardig!’ En daarbij wordt trouwens nog aangetekend dat God mensen oordeelt op grond
van hun houding tegenover de kennis die zij ontvangen hebben. Er is dus verschil in benadering.
In de derde plaats kunnen we ook in de bijbel lezen over mensen die door genade en door geloof
behouden worden ook al hebben ze nog nooit van Jezus gehoord. Het is belangrijk dit goed in de
gaten te houden. Van Abraham wordt ons bijvoorbeeld verteld dat Hij God geloofde en het werd
hem tot gerechtigheid gerekend. Hij mocht leven in het licht van Gods vergeving. Abraham en
mensen als hij begrepen niet goed hoe God hen, als zondige mensen, kon aanvaarden. Wij, die
een vollediger beeld hebben, weten dat Abraham gered kon worden door het werk dat de Here
God in Christus voor hem ging doen aan het kruis van Golgota. Hij is gestorven zodat ook de
mensen die geloofden in de tijd van het Oude Testament van al hun tekortkomingen gereinigd
konden worden.
De doorwerking van het kruis is dus voor alle tijden en plaatsen. Zou het daarom niet
aannemelijk kunnen zijn dat de mensen die geleefd hebben zonder ooit van Christus gehoord te
hebben, na hun dood ontdekken dat ze aanvaard zijn door God, omdat ze oprecht berouw van
hun zonden hebben gehad en zich aan Gods genade hebben toevertrouwd? Heeft Jezus ons niet
zelf geleerd dat zijn hemelse Vader geeft aan iedereen die Hem vraagt en dat Hij opendoet voor
iedereen die klopt aan de deur? De voorwaarde dat we moeten vragen, zoeken en kloppen, dat
we berouw moeten hebben en niet meer in onze eigen goedheid moeten geloven is het aandeel
van de mens. Gods aandeel is duidelijk geworden aan het kruis: Door Jezus Christus is er
vergeving voor mensen die zich naar God uitstrekken! Ik wil met deze gedachte niet speculeren
en ik ben er zelf niet helemaal uit. Maar ik heb wel begrepen dat dit ook de ervaring van veel
zendelingen is geweest: Zij zijn naar plaatsen in de wereld gegaan waar het evangelie nooit
eerder verkondigd was. Ze spraken over Gods liefde voor zondige mensen.
6. De reactie van hun toehoorders was soms verrassend: ‘Daar hebben we ons hele leven op
gewacht. We willen tot bekering komen en ons leven overgeven aan de God die ons heeft
liefgehad. Dit is precies waar we al die jaren op gewacht hebben. Maar waarom bent u niet
eerder gekomen om ons dit te vertellen?’ Zo’n verhaal maakt ons trouwens direct duidelijk hoe
belangrijk de zending is. Jezus zelf heeft zijn volgelingen trouwens de opdracht meegegeven om
het goede nieuws wereldwijd te verkondigen. Ik hoop dat we ons daarom betrokken weten bij
deze opdracht en dat we er aan meewerken door onze inzet, door onze gebeden en door onze
financiën! Langzamerhand moet ik dit verhaal gaan afronden. Anders ziet u door de bomen het
bos niet meer. (Aan de hand van de samenvatting moet u alles maar eens rustig overdenken.)
Laat ik dit nog zeggen: Wij bevinden ons in een andere situatie dan de mensen die nog nooit van
Jezus gehoord hebben. In iedere boekwinkel kunnen wij een bijbel kopen en overal om ons heen
worden we gewezen op Jezus Christus.
Kerken en mensen wijzen op Hem als de bron van hun bestaan en de enige en unieke weg tot
God! Niemand van ons zal kunnen zeggen: ‘Ik heb nog nooit van Hem gehoord!’ Wij worden
uitgenodigd om ons leven aan Hem over te geven en te vertrouwen op alles wat Hij voor ons
gedaan heeft. De bijbel is soms uitermate scherp: Er is één categorie mensen waarvan de bijbel
duidelijk zegt dat zij verloren gaan! Dat zijn de mensen die het evangelie wel gehoord hebben
maar die nee gezegd hebben tegen Jezus! We moeten de zekerheid hebben niet tot deze groep te
behoren ...
AMEN
De volgende schriftlezingen zijn gebruikt:
Jesaja 45:21-22
‘Er is geen God behalve Ik! Een rechtvaardige, verlossende God is er
buiten Mij niet. Wendt u tot Mij en laat u verlossen alle einden van de
aarde, want Ik ben God en niemand meer.’
Johannes 14:6
‘Jezus zei tegen Thomas: Ik ben de weg, de waarheid en het leven;
niemand komt tot de Vader dan door Mij.’
Handelingen 4:12
‘En de behoudenis is in niemand anders (dan in Jezus Christus), want
er is ook onder de hemel geen andere naam aan de mensen gegeven,
waardoor wij behouden moeten worden.’
Romeinen 2:14-15
‘Wanneer toch heidenen, die de wet niet hebben, van nature doen wat
de wet gebiedt ... dan tonen zij dat het werk van de wet in hun harten
geschreven is, terwijl hun geweten medegetuigt en hun gedachten
elkaar onderling aanklagen of ook verontschuldigen.’
1 Korinte 8:4-6
‘... wij weten dat er geen afgod in de wereld bestaat en dat er geen God
is dan Eén. Want al zijn er zogenaamde goden, hetzij in de hemel,
hetzij op aarde - en werkelijk zijn er goden in menigte en heren in
menigte - voor ons nochtans is er maar één God, de Vader, uit wie alle
dingen zijn en tot wie wij zijn; en er is maar één Here Jezus Christus,
door wie alle dingen zijn, en wij door Hem.’