Ekklesia Breda 5 maart 2017 Serie: Oervloed – thema: Dit volk

EkklesiaBreda5maart2017
Serie:Oervloed–thema:Ditvolk–gelezen:Exodus15(LiedvanMozes)
ToespraakFranckPloum
1.
WatisdatvooreenGod,diehetenevolknaardevrijheidvoertenhetanderedoetomkomeninde
zeevanvernietiging?Kanzo’nnationalistischeGodwelscheppervanhemelenaarde,bedwingervan
oervloedzijn?Datlijktmeeenbelangrijkevraaginhetlichtvanhetuittochtverhaalvanhetvolk
IsraëluitEgypte.Immers:ookvandaagspeeltdievraagnogsteedsdoorinvelediscussiesover
uitverkorenvolk,rechtopland.
DePalestijnsetheoloogMitriRaheb,heeftdezevraagtoteencentraalthemagemaaktinzijn
Palestijnsebevrijdingstheologie:HijisvoorgangervandeLuthersegemeenteinBethlehem,destad
waarzijnfamiliealsduizendenjarenwoont.HoekandieGodvandebijbelonzeGodzijn,wanneer
meteenberoepopdiezelfdeGodonslandwordtbezet,onteigend,nederzettingengebouwdworden
enonsvolkwordtonderdruktengevangengezet?
2.
Oervloedisdebijbelsemetafoorvoorfundamentelebedreiging.Determduiktsteedsweerop
wanneererschoonschipgemaaktmoetworden.Wanneeromgangsvormennietmeerkloppenen
hetsamenlevenisverwordentotonderdrukkingvandeeenoverdeander.Oervloedstaatvooreen
wereldinchaos,waarinhetenevolkhetandernaarhetlevenstaat.
InhetliedvanMozesnadetochtdwarsdoordezeewordtoervloedtweekeerineenadem
genoemdmetEgypte.‘Oervloedenoverhenheen’(Ex.15,5)en‘oervloedenstoldeninhethartvande
zee’(Ex.15,8).Egypteishetlandvandeoervloed,hetlandvanduisternisenchaos,van
onderdrukkingenslavernij.Isdatperdefinitiezo?ErzijnookmomentenwaarophetlandEgypte
reddingbrengt.HoekwamhetJoodsevolkookalweerterechtinEgypte?Omdathetonderdakbood
toenerinderestvandewereldhongersnoodheerste.ZowelAbrahamalsJozef,zijnbroersenhun
vaderJakobwistenzoteoverleven.OokJezuswerddoorzijnoudersmeegenomennaarEgypte,ze
verteldhetbijbelsverhaal,omteontkomenaandekindermoorddoorHerodus.Kortomzoeenduidig
isdeautomatischekoppelingtussenEgypteenonderdrukking,Egypteenduisternisnuookweer
niet.
NadeTweedeWereldoorlogwildendemeesteNederlandersnietsmeermetDuitserstemaken
hebben.AlleDuitserswarenimmersmoordenaars,Nazi’s.Datwastochdatvolkdatinz’ngeheel
achterHitlerwasaangelopen?EnaanNederlandsekantwashetnatuurlijkpreciesandersom.Heel
Nederland–metuitzonderingvandeNSB’ershadnadeoorloginhetverzetgezeten.Hetheeft
decenniageduurd–ennog–voordatindatbeeldenigenuanceisgekomenenerruimtekwamom
tezienwaterpreciesinDuitslandwelennietgebeurdis,hoejongemannengeenenkelekeuze
haddenwanneerhetomhetlegergingenhoeveleindividueleDuitserszichopallerleimanieren
hebbenverzettegenhetregime.EnNederland:wanneeriedereeninverzetkwam,waaromzijner
danjuisthierzoveelJodenopgepaktenvermoord?HetbeeldvanDuitslandalseengroteduisternis
enNederlandalsbakenvanlicht,dewerkelijkheidisachterafbezienmeestalnietzwartofwit,maar
grijs.
3.
InhetboekExodusisvoortdurendsprakevanEgypte.Erwordtgesprokenvaneengroterivier,
vertaaldwordtdan‘DeNijl’,maardatstaaterniet.Erzijnaanduidingenenomschrijvingendiesterk
doendenkenaanEgypte.MaaroveralwaarweEgyptezeggen,staatinhetHebreeuwshetwoord
Mitsrajim,endatisnietdeaanduidingvoorhetgeografischelandEgypte,hetbetekent‘angstland’.
Egyptewordtgezienalseenangstland,eenAngstcomplexishet,daarlangsdegroterivier.
1
IndebijbelwordtnieteenGodopgevoerddiehetenelanduitverkiestenhetanderevernietigd.In
debijbelwordenverhalenvertelddiedienenalsmetafoor.DeuittochtuitEgypteisgeenhistorische
gebeurtenisdiejeindegeschiedenisboekenterugkuntvinden.Indegeschiedenisboekenvindtje
welfeitenoverballingschap,oorlogenonderdrukking,overhongersnoodenslavernij.Debijbel
vertelthoemensenzijnweggetrokkenuitangstlanden,uitduisternis,hoezeoervloeden-
fundamentelebedreigingen-aldannietoverleefdhebben.
AngstlandEgypteisniettoenendaaropdekaartaanwijsbaar.Nee,angstlandishierennu,overal
waarvolkenelkaarnaarhetlevenstaan.AngstlandisinonswanneerweNederlandweervoorde
Nederlanderswillenmaken.Angstlandisinmijwanneerismelaatleidendoorzwart-witdenken,
doorwijenzijofwanneerikmezelfopsluitinmijneigenEgypteenmijnfrustratiebotvieropeen
ander,mijnonmachtafreageeropmijnbuurman,mijnmislukkingenenteleurstellingenbuiten
mijzelfleginplaatsvanzetebezien,teonderzoekenenteontdekkenhoehetbeter,anderskan.
4.
MitriRahebkomtinzijnbevrijdingstheologietotdeconclusiedatergeenoplossingkomtvoorde
volkeninenrondPalestinazolangergedachtblijftwordenvanuitscheiding.Deenigduurzame
oplossingis,zobepleithij,datwegaaninzienenaccepterendatditgebiedsindsduizendenjarende
woonplaatsisvanvelevolken:Joden,ChristenenenMoslims.Wijmoetenlerensamenlevenmet
elkaar,iszijnconclusie.Datbetekentdusgeenclaimopland,geenexclusieveuitverkiezing,dat
betekenteenstoetvanvolken,rassenentalen,diehetangstlandachterzichwillenlatenenopweg
gaannaarbeloofdland,waarhetgoedistelevenmetelkaar.Eenstoetvanvolkendatoervloed
overwint,doorpaardenwagensindezeetegooienenwapentuigtevernietigen.
Hetbijbelsverhaalzegtdatereenkrachtiniedervanonswerkzaamisdieditvisioen,dezehoop
levendhoudt.‘IkzalerZijn’,isdenaamvandiekracht,dieGod.Geduldig,lankmoedig,vriendschap
zondereinde,zowordtdieGodverderopinhetboekExodusgenoemd.Inzuilenvanlichtworden
volkendiekiezenvoormenselijkheidenleefbaarheidgeplaatst.Inwolkenvanduisterniswordt
gehuldwatonleefbaarisenonderdrukkendwerkt,watgoedlevenentoekomstperspectief
ondermijnt.Diekracht,dieGod,daargaathetinhetbijbelsverhaalover.
5.
Watvoorvolkwillenwezijn.Volkvan‘angstland’ofvolkvan‘goedwijdtland’?Dievraagwordtons
dekomendewekengesteld.Iedervanonszaldaarzelfeenkeuzeinmoetenmaken.Nieteenvoudig,
demeningenbuitelenzoalsaltijdoverelkaarheeneniederepoliticus,elkepartijdenkt–envelen
oprecht-dejuistekoerstekennennaartoekomst.Hangtonseenwolkvanduisternisenchaosboven
hethoofdofwordtheteenvuurkolomdievooropgaat?Ofwordtdewerkelijkheidooknuweergrijs?
Belangrijkisdatwefundamentelebedreigingenonderogenzien,maaronsernietdoorlatenleiden.
Datwedegevoelensdiedezebedreigingenmetzichmeebrengenserieusnemen,maarzenietgroter
makendanzezijn.Datwegeenclaimopditlandleggenalswarehetvanons,evenvergetendwaar
wijzelfenonzevooroudersallemaalvandaanzijngekomenomhiereengoedlevenoptebouwen.
Eenland,eenvolkdathaareigengeschiedenisvergeetisgedoemdtotangstlandteverwordenen
dooroervloedtewordenoverspoeld.
Dathetzonietmogezijn.
2