Mykene in de mythologie

Mykene in de mythologie
Perseus
Perseus was de zoon van Zeus en Danaë, wie de dochter was van de koning van Argos. Een
orakel had voorspeld dat de kleinzoon van koning Akrisios hem om het leven zou brengen.
Daarom werden Perseus en Danaë in een kist de zee ingegooid, maar ze spoelden aan op het
eiland Seriphos. Daar kreeg Perseus de onmogelijk geachte missie om het hoofd van Medusa
te gaan halen. Perseus slaagde erin Medusa te onthoofden, weliswaar met de hulp van de
Goden. Het orakel kwam helaas wel uit: tijdens een atletiekwedstrijd raakte Perseus’ discus
uit koers en doodde koning Akrisios.
Volgens Homerus en Pausanias is Mykene door Perseus gesticht nadat hij terug was in Argos.
Het verhaal gaat dat Mykene is gesticht op de plek waar de kop van zijn zwaard eraf viel, wat
in het Grieks “” betekent. Een andere versie van het verhaal is dat de stad is gebouwd
waar Perseus een paddenstoel plukte (wat overigens ook “” is in het Grieks). Onder de
paddenstoel zou Perseus een grote natuurlijke bron gevonden hebben, waar later een
beroemde fontein overheen is gebouwd.
Eurystheus
De laatste uit de lijn van Perseus die over Mykene heerste was Eurystheus. Eurystheus was
de persoon die Herakles 12 zware taken liet uitvoeren nadat hij in een bui van waanzin zijn
vrouw en kinderen had vermoord. Hij stierf tijdens een gevecht tegen de Atheners en de
nakomelingen van Herakles. Omdat er niemand was om hem op te volgen, kozen de
Mykeners Atreus als koning.
Agamennon
Ten tijde van de Trojaanse oorlog was Agamemnon Atreuszoon heerser van Mykene. Hij was
tevens hoofdaanvoerder van het Griekse leger. Om te zorgen voor een gunstige wind zodat
de Griekse vloot richting Troje kon vertrekken, moest Agamemnon zijn dochter Iphigenia zijn
offeren. Vlak voor het offerzwaard haar trof, verdween het meisje en ze werd nooit meer
gezien. Agamemnon’s vrouw, Clytaimnestra, heeft hem dit nooit vergeven.
Wanneer de legeraanvoerder na de overwinning op de Trojanen terugkeert naar Mykene,
wordt hij “als een rund aan een voerderbak” [1] vermoord tijdens het welkomsdiner. De
dader is natuurlijk Clytaimnestra – met hulp van haar minnaar – omdat zij haar dochter wilde
wreken. Jaren later wreekt Orestes zijn vader en vermoordt Clytaimnestra.
Volgens de legende werd Mykene een korte tijd na Agamemnon’s dood door de Doriërs
verwoest.
[1]
Ilias en Odyssee – Homerus (vertaald door Imme Dros)
Overblijfselen
Masker van Agamemnon
Toen Heinrich Schliemann in 1876 tijdens een opgraving in Mykene een gouden masker
vond, vermoedde hij dat het masker Agamemnon toe had behoord. Later bleek dat het
masker uit een paar eeuwen eerder stamde dan de tijd waarin Agamemnon heeft geleefd.
Vermoedelijk is het masker gemaakt rond 16.000 v. Chr. aangezien het gevonden is in
grafcirkel A, maar Agamemnon leefde in de 13e eeuw v. Chr. Toch staat het nog steeds
bekend als ‘het dodenmasker van Agamemnon’.
Het masker is uit één blok goud gesmeed. Door het te verhitten en er dan met een hamer op
te slaan kon men er vorm in aanbrengen: de zogeheten repoussétechniek. Later zijn er met een scherp voorwerp details in
gemaakt. Of de Mykeners geprobeerd hebben het gezicht van
de overledene te portretteren in het masker, is niet bekend.
Waarschijnlijk was dit wel het geval omdat er maskers zijn
gevonden die veel verschillende fysieke eigenschappen
tonen. Zo hadden sommigen een baard, terwijl anderen er
nog jong uitzagen.
Het masker wijst niet alleen uit dat de Mykeners goud konden
smeden, maar ook dat ze in een zekere vorm van leven na de dood
geloofden. Ze geloofden dat de dode zijn rijkdommen in de
Onderwereld nog nodig zou hebben en gaven hem daarom onder andere dit masker mee.
Tegenwoordig bevindt het masker zich in het Nationaal Archeologisch Museum van Athene,
samen met de vier andere gouden maskers die in Mykene gevonden zijn.
Krijgersvaas
Ook in het Nationaal Archeologisch Museum van Athene te vinden, is de “Krijgersvaas”,
eveneens gevonden door Heinrich Schliemann.
De Krijgersvaas is een van de bekendste aardewerken uit de late Helladische periode. Het is
een krater, een mengvat voor het mixen van wijn en water. De vaas dateert uit de 12 e eeuw
v.Chr., hoewel de handvatten uit de 7e eeuw v.Chr. komen. De stijl waarin de Krijgersvaas
gemaakt is, is typerend voor die periode. Bijvoorbeeld de manier waarop de soldaten zijn
afgebeeld – in een rij – is een kenmerk uit die tijd.
De naam komt van de soldaten die op de vaas
afgebeeld zijn. Ze zijn gekleed in harnassen met
scheenplaten, borstplaten en helmen. Als wapens
hebben ze een speer en een schild.
Schliemann merkte op dat dit precies de kledij was die
door Homerus beschreven was. Toch wordt er geen
oorlogsscène afgebeeld, maar een begrafenis. Achter de
soldaten loopt namelijk een jammerende vrouw die haar
handen op haar hoofd heeft.
Anderen beweren dat de vrouw de krijgers die ten strijden trekken,
uitzwaait. Het is lastig te zeggen welke van de twee theorieën juist is,
aangezien er op de achtergrond niets te zien is.
Zwaardvest met de leeuwenjacht
Er zijn meerdere met ingelegde zwaardvesten gevonden in grafcirkel A, die geen aparte
naam hebben. Het zwaardvest is meegegeven in een graf van waarschijnlijk een koning, om
zijn rijkdom te tonen. Waarschijnlijk is het vervaardigd in de 16e eeuw v.Chr.
Op het zwaardvest op de afbeelding is een jacht naar leeuwen afgebeeld op een bronzen
achtergrond. De details zijn aangebracht met goud, zilver en niëllo. Het zwaardvest is
gemaakt in Minoïsche stijl, maar de afbeelding is geïnspireerd door Oosterse kunst. Daaruit
kunnen we concluderen dat het voorwerp door een Minoïsche smid is gemaakt voor een
Mykener die de Minoïsche kunst bewonderde, maar ook geïnteresseerd was in Oosterse
afbeeldingen. Op Kreta was men namelijk niet zo ingesteld op oorlog, in Mykene en in het
Oosten was men dat wel.
De achterkant van het zwaardvest toont een afbeelding van een leeuw die een hert aanvalt,
maar minder mooi bewerkt dan de voorkant [2].
Hoofd van een Mykeense vrouw
Dit beeld is gemaakt van gips waarop een vrouwenhoofd is
geschilderd. Waarschijnlijk is het gemaakt tussen 1300-1250
v.Chr. en ongeveer 17 centimeter hoog. De maker van het
gipsbeeld was bekend met zowel fresco technieken als het
bewerken van klei, omdat hij die stijlen heeft gecombineerd.
Het gebruik van drie kleuren is een typisch kenmerk van
fresco’s, wat ook op het gipsbeeld is aangebracht. De huid is
niet wit geverfd maar in de kleur van het gips gelaten [3].
Het beeld is gevonden op de Acropolis van Mykene, door Ch.
Tsountas in 1896. Sommige wetenschappers geloven nu dat de
afgebeelde vrouw een Griekse godin of priesteres is, terwijl
anderen haar beschouwen als het hoofd van een sfinx [4]. De
algemeen aangenomen beschrijving van het gipsbeeld is toch
dat het een hoofd van een sfinx is.
[2]
Gardner's Art through the Ages: The Western Perspective, Volume 1 – Fred Kleiner, 2005
The ‘Sphinx’ head from the cult centre at Mycenae – Paul Rehak, 2005
[4] Gardner's Art through the Ages: The Western Perspective, Volume 1 – Fred Kleiner, 2005
[3]
Dame van Mykene
Een van de bekendste fresco’s uit Mykene is de “Dame van Mykene”. Door kenmerken als de
witte huid van de vrouw en gebruik van voornamelijk rood, geel en blauw, is te zien dat de
stijl van fresco’s in Mykene overeenkomt met de Minoïsche fresco’s. Er zijn nog meer
fresco’s gevonden in Mykene, die meestal in dezelfde stijl zijn gemaakt.
Op de afbeelding is de “Dame van Mykene” te zien, die een ketting in ontvangst neemt.
Beeldjes
In Mykene zijn meerdere terracotta beeldjes van vrouwen gevonden in de vorm van een
letter. Op de afbeeldingen zijn de ‘psi-vorm’ en de ‘phi-vorm’ te zien. De beeldjes hebben
vaak een soort snavel. De lijnen die over het lichaam lopen, geven waarschijnlijk de plooien
van de kleding aan.
Het was niet gemakkelijk om informatie te vinden over voorwerpen die gevonden zijn in
Mykene, omdat in de meeste boeken slechts foto’s stonden met de datum wanneer het
gemaakt/gevonden is. Informatie m.b.t. betekenis en interpretaties was erg lastig te vinden,
maar daarom was het ook extra leuk wanneer ik een goede bron vond.
Wat ook best moeilijk was, was het onderscheid maken tussen vondsten uit Mykene en van
Kreta, omdat veel van de Mykeense stijl op de Minoïsche leek. Daarnaast waren veel
vondsten niet uit Mykene zelf, maar uit andere plaatsen ten tijden van de Mykeense
beschaving.
Verder was het onderscheid tussen de stad Mykene, het gebied en de Mykeense beschaving
in het algemeen ook niet altijd even goed aangegeven in bronnen.
Al met al vond ik het zeker geen gemakkelijke opdracht, maar ik kan niet wachten om naar
Mykene te gaan!
Corinth Mycenae Nauplion Tiryns Epidaurus – Kelly Petropoulou, Elisavet Spatharis
http://ldb-k.nl/index.php/zeefdrukken-1/egyptisch.html
http://www.webzin.nl/oek/fotos.php?id=24
http://archive.archaeology.org/9907/etc/mask.html
Ilios en Odysseus – Homerus (vertaald door Imme Dros)
http://www.answers.com/topic/mask-of-agamemnon
http://books.google.nl/books?id=mBrvazPDFoYC&pg=PT110&dq=lions+gate+mycenae&hl=n
l&sa=X&ei=mK2iU-yQE--X0AWuYDIDQ&ved=0CBQQ6AEwAA#v=onepage&q=lions%20gate%20mycenae&f=false
http://books.google.nl/books?id=0CEiAwAAQBAJ&pg=PA143&dq=warrior+vase&hl=nl&sa=X
&ei=CQSnU7f1CIXHOeeEgYgG&ved=0CDYQ6AEwAw#v=onepage&q=warrior%20vase&f=fals
e
http://17green.wordpress.com/2013/12/12/warriors-vase/
http://geschiedenisenkunst.com/blatebronstijd
http://www.beleven.org/verhaal/perseus
http://pausanias-footsteps.nl/mykene.html
http://www.grieksegids.nl/mythologie/perseus.php
Ancient Corinth Nauplion Tiryns Mycenae Epidaurus – Kelly Petropoulou
http://www.stedentipsvoortrips.nl/griekenland/mycene.htm
http://wwooflife.wordpress.com/2011/03/31/mysterious-mycenae-part-two/
http://kuscholarworks.ku.edu/dspace/bitstream/1808/6686/1/Rehak_Sphinx.pdf
https://www.boundless.com/art-history/aegean-civilizations/the-mycenaeans/ceramics/
The ‘Sphinx’ head from the cult centre at Mycenae – Paul Rehak, 2005
Gardner's Art through the Ages: The Western Perspective, Volume 1 – Fred Kleiner, 2005