Staatsinrichting

luther_dvd.doc
1
Vragen en opdrachten over Luther
Figuur 1 Maarten Luther 1483 - 1547
Naam: ………………………...
Klas:……………………………
Figuur 2 DVD Luther
© Jan Methorst | 19 - 07 - 2017 | 21:45:46 uur
http://www.xs4all.nl/~jmethors/
[email protected]
luther_dvd.doc
2
Inleiding | Erasmus
De Nederlander Erasmus (1469 - 1536) was één van de belangrijkste
onderzoekers die zich met de Kerk bezighielden. Hij schreef zijn boeken in het
Latijn. In zijn boeken schreef hij over misbruiken in de Kerk. Veel priesters en
pausen gedroegen zich niet naar de leefregels van Jezus Christus. Erasmus
wilde met zijn kritiek de kerk verbeteren maar steeds meer mensen gingen
zich tegen de kerk verzetten.
Erasmus was een ‘humanist’. In
het humanisme staat de mens in
het middelpunt. Humanisten
vinden dat je goed moet
nadenken over hoe je met
mensen, de wereld en jezelf
omgaat. Je moet dit altijd met
zorg en aandacht doen. De
humanisten van nu geloven niet in
God. Dat was in de tijd van
Erasmus wel zo. Ze vonden dat
het in het christendom eigenlijk
ook vooral om mensen ging.
Erasmus las veel over de
Grieken en Romeinen.
Erasmus werd waarschijnlijk in
1469 in Rotterdam geboren als
zoon van een priester. Het was al
snel duidelijk dat hij monnik moest
worden. Na zijn opleiding op
onder andere een kostschool van
de Broeders van het Gemene
Figuur 3 Erasmus van Rotterdam
Leven kwam hij in het klooster
Steyn bij Gouda terecht. Erasmus
was vooral blij met de bibliotheek van het klooster. Hij dook in de boeken over
de klassieke oudheid (de tijd van de Grieken en de Romeinen). Hij las
schrijvers uit die tijd, maar ook van Italiaanse humanisten die erover schreven.
Deze Italiaanse geleerden hadden veel uitgezocht over de oudheid en er
kritisch over nagedacht. Ze brachten de klassieke oudheid heel dichtbij.
Erasmus reisde door heel Europa.
Het kloosterleven met zijn strenge regels was niets voor Erasmus. Zijn enorme
kennis van het Latijn (de taal van de Romeinen) maakte het mogelijk dat
Erasmus het klooster kon verlaten. Hij reisde als geleerde door Europa en
verdiende zijn geld met het schrijven van Latijnse teksten. Om zich heen
© Jan Methorst | 19 - 07 - 2017 | 21:45:46 uur
http://www.xs4all.nl/~jmethors/
[email protected]
luther_dvd.doc
3
vormde zich een groeiende groep fans die hem steunden. Via een groot
brievennetwerk hield hij contact met vrienden en mensen die zijn ideeën
deelden.
Hoe een mens zich moet gedragen?
In 1500 schreef Erasmus de Adagia, een verzameling klassieke
spreekwoorden. Je kreeg als lezer een snelcursus hoe je moest leven en
denken volgens het humanisme. Adagia was één van de eerste ‘bestsellers’
van de net uitgevonden drukpers. Erasmus schreef veel boeken. Ze gingen er
vaak over hoe mensen zich moesten gedragen. Hij schreef dit soort boeken
voor edelen maar ook voor gewone mensen. Hij wilde iedereen opvoeden tot
wijze en nadenkende christenen. Zijn boek “Lof der zotheid” uit 1509 spotte
met de manier waarop mensen eigenlijk alleen maar aan zichzelf denken.
Een betere vertaling van de Bijbel.
Erasmus ging als eerste op een humanistische, kritische manier aan de slag
met christelijke teksten. Hij wilde het Nieuwe Testament (een deel van de
Bijbel) kunnen lezen in de taal waarin het geschreven was. Dus leerde hij
Grieks. Toen hij alles gelezen had, schreef hij een nieuwe Latijnse vertaling
van het Nieuwe Testament. Erasmus vond zijn vertaling beter dan de officiële
Bijbelvertaling van de kerk, de Vulgata. Hij vond ook dat kritiek op de Bijbel
best mocht, omdat je daardoor alleen maar sterker zou gaan geloven.
Erasmus hoopte dat iedereen belangrijke stukken uit de Bijbel uit zijn hoofd
zou kunnen opzeggen: de boer tijdens het ploegen, de wever aan zijn
weefgetouw en de reiziger tijdens het reizen. Zelfs vrouwen moesten de bijbel
lezen, vond Erasmus, en dat was een bijzondere mening in zijn tijd.
Erasmus kon niet kiezen.
Vanaf 1517 kwamen er steeds meer strijd binnen de kerk. De Duitser Maarten
Luther had veel kritiek op de kerk en wilde allerlei zaken vernieuwen. De
Rooms-katholieke kerkleiders stonden dat niet toe en zetten Luther uit hun
kerk. Luther begon met zijn volgelingen een nieuwe kerk: de protestantse of
‘gereformeerde’ kerk. Erasmus dacht over veel dingen hetzelfde als Luther.
Toch wilde of durfde Erasmus geen keuze te maken. Hij wilde niet met de
Rooms-katholieke kerk breken en hoopte dat gezond verstand de verschillen
zou oplossen. Daardoor kreeg hij van beide kanten kritiek.
In de zomer van 1536 overleed Erasmus, in het woonhuis van zijn drukker
Froben, in Basel. Erasmus had heel zijn leven dubbele gevoelens bij zijn
geboortestad en -land. Hij noemde zich graag Desiderius Erasmus van
Rotterdam. Tegelijkertijd was hij vaak negatief over de boerse manieren en
slechte smaak van zijn landgenoten.
WW | Erasmus
0.08
© Jan Methorst | 19 - 07 - 2017 | 21:45:46 uur
59
http://www.xs4all.nl/~jmethors/
[email protected]
luther_dvd.doc
4
1. Als je alle vragen hebt beantwoord dan lever je die antwoordenlijstjes,
uitgeprint in.
2. Doe er even een nietje in zodat het een net boekje wordt en geen stapeltje
vage beduimelde blaadjes.
3. Zet naam en klas op het werk dat je inlevert.
4. Maak twee lijstjes met antwoorden. Het ene lijstje zijn antwoorden die je uit
de DVD moet halen. Je nummert die antwoorden met A, B, C enz.
5. Het tweede lijstje met antwoorden zijn dingen die je zelf moet opzoeken op
bv. internet. Gebruik voor dit lijstje een nummering met 1, 2, 3 enz.
6. Moet je weten waar plaatsen liggen? Dan vind ik Google-maps handig.
7. Voor plaatjes kun je veel vinden bij Google-afbeeldingen.
8. Als je iets zoekt op internet is Google handig. Zoek je een bepaald woord,
klik, dan bij Google op het woord “cache”. Dan wordt het door jou gezochte
woord met een kleur in de tekst aangegeven. Dat spaart je tijd, je hoeft niet
meer de hele tekst door te lezen om het door jou gezochte woord te vinden.
9. Zoek je naar een combinatie van woorden, bv. “Laatste oordeel”? Zet deze
woorden dan in de invulbalk bij Google ook tussen aanhalingstekens.
10. Beantwoord de vragen met goede, begrijpelijke zinnen.
11. Kopieer geen hele lappen tekst van internet.
De blikseminslag
"Help, heilige Anna, ik wil een monnik worden!"
Een gebeurtenis, die het leven van Luther ingrijpend veranderde, vond op de
2e juli 1505 bij Stotterheim plaats. Deze gebeurtenis zal uit de student in de
rechten, een naar de genade van God zoekende monnik maken. Luther, die
juiste de graad van magister verworven had en nu een studie in de rechten
gestart was aan de universiteit van Erfurt, was op de terugreis van een bezoek
aan zijn ouders in een zware storm terecht gekomen.
Nog een paar uur van Erfurt verwijderd, trof hem een zwaar onweer. In zijn
nabijheid sloeg de bliksem in, en hij werd zelfs door de luchtdruk tegen de
grond geslingerd. In dit ogenblik riep hij de heilige Anna aan en hij deed een
gelofte: "Ik wil een monnik worden."
Luther heeft later nog meerdere keren over deze gebeurtenis gesproken.
Ook wordt voor zeker gehouden, dat hij reeds vóór de ervaring in de storm met
de gedachte, om monnik te worden, gespeeld heeft.
Tot woede van zijn vader lost hij de gelofte ook in: op 17 juli begeeft Luther
zich in het Zwarte Klooster te Erfurt en wordt hij monnik.
© Jan Methorst | 19 - 07 - 2017 | 21:45:46 uur
http://www.xs4all.nl/~jmethors/
[email protected]
luther_dvd.doc
5
Fragment 1: 0.00 – 13.26 = 14.00
Luther en het onweer | de inwijding | naar Rome
1.
2.
In welk jaar werd Luther geboren en ik welk jaar is hij overleden?
Knip de kaart, achterin dit boekje, uit en zet daarin een rode stip op de
plaats waar Erfurt ligt. Zet er het woord “Erfurt” bij.
3. Wat is de taal die in de Rooms-katholieke kerk vaak wordt gebruikt?
4. Luther is bang voor het “Laatste oordeel”. Wat is het “Laatste oordeel”?
5. Vertel in het kort. Wat is de “hemel”?
6. Vertel in het kort. Wat is de “hel”?
7. Vertel in het kort. Wat is het “vagevuur”?
8. Zet op de kaart van vraag 2 een rode stip waar Rome ligt en zet er het
woord “Rome” bij.
9. Een man vraag om een “aalmoes”. Wat voor man is dat en wat is een
“aalmoes”?
10. Vertel in het kort. Wat is “aflaat”?
11. Hoe heet het landje waar de paus nu nog het staatshoofd van is?
Figuur 4 Een aflaatbrief
A.
B.
C.
D.
Luther is op weg naar Erfurt, wordt overvallen door een onweer. Welke
belofte doet Luther?
De kerk waar Luther wordt ingewijd heeft hoge spitse ramen. Hoe heet
deze laat Middeleeuwse bouwwijze?
Hoe heet de bouwstijl die daarvoor, in de vroegere Middeleeuwen werd
toegepast?
Geeft twee kenmerken van deze vroegere Middeleeuwse bouwstijl.
© Jan Methorst | 19 - 07 - 2017 | 21:45:46 uur
http://www.xs4all.nl/~jmethors/
[email protected]
luther_dvd.doc
6
E.
F.
Hoe zijn monniken gekleed? Geef twee kenmerken.
Luther wordt naar Rome gestuurd. Geef één voorbeeld van iets dat hij ziet
en wat eigenlijk volgens de kerk absoluut niet zou mogen.
G. Mensen denken dat door het “boete doen” hun zonden worden vergeven.
Welke vorm van “boete doen” zie je in dit fragment?
H. Luther verfrommelt het papier dat hij kocht en gooit het weg. Waarom doet
Luther dat?
I. De paus komt te paard voorbij galopperen. Deze man lijkt niet op een
geestelijke. Hij lijkt meer op een ……………………
J. De paus is niet alleen leider van de kerk. Hij is ook de leider van een land.
Hoe heet het gebied waar de paus staatshoofd van is? Zie hiervoor kaart
2 achterin dit boekje.
K. Eigenlijk is deze kaart niet geschikt voor deze opdracht. Bekijk deze kaart
goed! Waarom is deze kaart eigenlijk niet de juiste kaart voor het
onderwerp “Luther”. Je komt er niet uit? Zie het antwoord op vraag 1….
L. Beschrijf de grootte van het gebied waar de paus staatshoofd van is.
Fragment 2: 13.26 – 26.17 = 13.00
Terug in Leipzig, Hanna, Thomas, lesgeven
12. Vertel in het kort. Wat is de “biechten”?
13. Waarom “biechten” mensen? Anders gezegd, wat is het doel van
“biechten”?
14. Luther is terug in Leipzig. Zet op de kaart van vraag 2 een rode stip waar
Leipzig ligt en zet er het woord “Leipzig” bij.
15. Wat is dat, de “heilige vader”?
16. Vertel in het kort. Wat is het “Nieuwe Testament”.
17. Luther gaat studeren in Wittenberg. Zet op de kaart van vraag 2 een rode
stip waar Wittenberg ligt en zet er het woord “Wittenberg” bij.
18. “Duivel, duivel, duivel……..” Geef in één zin aan wie de duivel eigenlijk is.
19. Welke andere naam wordt aan de duivel gegeven. (Het is iets dat je ook in
elk huis wel vindt…….)
20. Wie zich tegen het Rooms-katholieke geloof verzet kon te maken krijgen
met de “Inquisitie”. Wat is de “Inquisitie”?
21. Welke straffen werden er door de Inquisitie uitgesproken?
22. Zoek op en geef in het kort antwoord. Wie is Johannes Tetzel?
© Jan Methorst | 19 - 07 - 2017 | 21:45:46 uur
http://www.xs4all.nl/~jmethors/
[email protected]
luther_dvd.doc
7
Figuur 5 De hel
M. Thomas pleegt zelfmoord. Hij hangt zich op! Daarom mag Thomas niet in
“gewijde grond”, in of bij de kerk, worden begraven. Wat doet Luther?
© Jan Methorst | 19 - 07 - 2017 | 21:45:46 uur
http://www.xs4all.nl/~jmethors/
[email protected]
luther_dvd.doc
WW | Paus Adrianus
8
0.08
70
Fragment 3: 26.17 – 41.13 = 15.00
Tetzels voorstelling op het plein, wat de paus van Luther vindt, verkoop
van aflaat, de 95 stellingen
23. Paus Alexander VI (de 6e) had drie maîtresses en vijf kinderen. Vertel met
één woord of een korte zin wat een “maîtresse” is.
24. Deze paus had vijf kinderen. Dat kan eigenlijk ook niet want Roomskatholieke geestelijken moesten toen, maar ook nu nog, leven zonder
vrouw. Ze moeten leven in ………..
25. Er is ook een Nederlandse paus geweest. Wat is zijn naam?
26. Wanneer was hij paus? (Geef de jaartallen)
27. Luther wordt boos op de regels van de kerk. Hij zet zijn kritiek op een stuk
papier: de “95 stellingen”. Hij spijkert deze stellingen op de deur van de
kerk van Wittenberg. Zet op de kaart van vraag 2 een rode stip waar
Wittenberg ligt en zet er het woord “Wittenberg” bij.
Figuur 6 De tiara, de kroon van de paus
© Jan Methorst | 19 - 07 - 2017 | 21:45:46 uur
http://www.xs4all.nl/~jmethors/
[email protected]
luther_dvd.doc
9
N. Een paus heeft ook een kroon, net als koningen. Maar de kroon van de
paus ziet er anders uit dan die van koningen. Beschrijf hoe de pauselijke
kroon er uitziet.
O. Johannes Tetzel komt naar de stad om aflaten te verkopen. Waar heeft de
paus dat geld van die aflaten voor nodig?
P. Hanna koopt een aflaat voor haar kreupele dochter Grete. Wat is de reactie
van Luther als Hanna aan Luther vertelt dat ze een aflaat heeft gekocht?
Waarom reageert Luther zo?
Q. De drukpers is uitgevonden. Wat voor invloed heeft de drukpers op het
bekend worden van Luthers ideeën?
Fragment 4: 41.13 – 53.13 = 12.00
Luthers denkbeelden, schuld bekennen bij Cajetan, vlucht
28. Luther moet zich verantwoorden in Augsburg. Zet op de kaart van vraag 2
een rode stip waar Augsburg ligt en zet er het woord “Augsburg” bij.
29. Luther wordt ervan beschuldigd een “ketter” te zijn. Wat is dat?
Figuur 7 Luther bij kardinaal Cajetan
R. Kies. Waar moet een goed Christen volgens Luther naar luisteren? Naar de
bijbel of naar de paus?
© Jan Methorst | 19 - 07 - 2017 | 21:45:46 uur
http://www.xs4all.nl/~jmethors/
[email protected]
luther_dvd.doc
10
S. Kies. Waardoor wordt een mens volgens Luther gered? Door Jezus of door
de aflaat?
T. Wat moet Luther zeggen als hij bij kardinaal Cajetan op het matje moet
komen?
U. Wat doet Luther verkeerd als hij bij kardinaal Cajetan is?
V. Waarom doet Luther dat?
Fragment 5: 59.22 – 1.08.44 = 10.00
Luther als varken, de wil van de paus, de belofte van de keizer, het volk
30. Ga op onderzoek uit. Karel V (de 5e) was keizer van het “Heilige Roomse
Rijk”, Dat Heilige Roomse Rijk is de voorloper van wat nu Duitsland is.
Van wanneer tot wanneer was Karel V keizer van dat gebied?
Figuur 8 Het Heilige Roomse Rijk
© Jan Methorst | 19 - 07 - 2017 | 21:45:46 uur
http://www.xs4all.nl/~jmethors/
[email protected]
luther_dvd.doc
11
31. Karel V was ook de koning van de Nederlanden. Van wanneer tot
wanneer was Karel V koning van de Nederlanden.
32. Zie figuur 8. Noem drie onderdelen van dit Heilige Roomse Rijk.
33. Luther moet terecht staan Worms. Zet op de kaart van vraag 2 een rode
stip waar Worms ligt en zet er het woord “Worms” bij.
34. Luther treft “excommunicatie”. Wat is dat?
Figuur 9 Luther op de rijksdag in Worms
W. De paus wil dat Luther wordt overgeleverd aan de kerk. Doet de
beschermheer van Luther, de keurvorst van Saksen, dat?
X. Luther wordt vergeleken met een zwijn, een varken. Hoe loopt het in de
DVD af met het zwijn?
Y. Wat moet er volgens de kerk / de paus met de boeken van Luther
gebeuren?
Z. Wat doet Luther met het papier waarop zijn veroordeling staat?
AA. Wat wil Luther met dit gebaar zeggen?
BB. Wat zou er met Luther gebeuren als hij aan de paus van Rome zou
worden uitgeleverd?
CC. De keurvorst van Saksen, Frederik, is bang dat Luther niet levend uit de
stad Worms zal terugkomen. Wat vraagt hij aan Karel V en wat belooft
Karel V?
DD. Luther wordt beschuldigd van ketterij. Wat is een ketter?
EE. Hoe reageren de gewone mensen op Luther?
© Jan Methorst | 19 - 07 - 2017 | 21:45:46 uur
http://www.xs4all.nl/~jmethors/
[email protected]
luther_dvd.doc
12
Fragment 6: 1.13.11 – 1.18.58 = 6.00
Legende? “Hier sta ik, ik niet anders”
FF. Geeft Luther toe dat hij een fout heeft gemaakt?
GG. Voor wie kiezen de Duitse Keurvorsten? Voor de paus of voor Luther?
Fragment 7: 1.18.58 – 1.34.39 = 16.00
Onrust en plunderingen.
HH. Als Luther op de terugweg is wordt de kar waarmee hij reist aangehouden
en Luther wordt meegenomen. Zijn dit vrienden of vijanden?
Figuur 10 Luthers kamer in kasteel de Wartburg. Hier vertaalt Luther de bijbel in het Duits.
II. De keurvorst van Saksen verstopt Luther. Wat voor werk doet Luther in het
kasteel waar hij wordt verstopt?
JJ.Waarom is dat werk dat Luther daar doet zo belangrijk voor Duitsland?
KK. Beschrijf de gebeurtenissen in Duitsland en in Wittenberg na de uitspraak
van de Rijksdag in Worms. Wat doet men met kerken? Wat doet men met
geestelijken?
LL. Waarom wordt Luther erbij gehaald? Wat bereikt Luther?
MM. Hoeveel slachtoffers vallen er in Duitsland in deze onrustige tijden?
© Jan Methorst | 19 - 07 - 2017 | 21:45:46 uur
http://www.xs4all.nl/~jmethors/
[email protected]
luther_dvd.doc
13
Fragment 8: 1.45.57 – 1.50.00 = 4.00
Luther en Katharina van Bora. Welke keuze maken de keurvorsten?
35. Karel V roept de keurvorsten bijeen om ze te dwingen zich weer bij de
Katholieke kerk te voegen. Hoe reageren de keurvorsten hierop?
36. Luther was een hervormer. De hervorming wordt ook wel de reformatie
genoemd. Geef de namen van vier andere mensen die, net als Luther, tot
de Reformatie behoren.
Figuur 11 Katharina van Bora
37. Wat voor relatie hebben Luther en Katharina van Bora?
38. Knip kaart 3 uit en voeg de kaart toe onder vraag 39.
Maak de legenda af. Gebruik de woorden. Protestants, Roomskatholiek, Islam en Orthodox.
39. Is kaart 3 van voor 1500 of van na 1500? Leg uit hoe je aan dit antwoord
komt.
40. Beschrijf wat je op deze kaart te weten kunt komen over geloven in
Nederland
© Jan Methorst | 19 - 07 - 2017 | 21:45:46 uur
http://www.xs4all.nl/~jmethors/
[email protected]
luther_dvd.doc
14
Kaart 1
Kaart van Europa.
De kaart is uit onze tijd. Op deze kaart zie je grenzen tussen landen die er in
de tijd van Luther meestal nog niet waren.
Gebruik deze kaart om de plaatsen aan te geven die in de opgaven worden
genoemd.
Knip deze kaart uit en gebruik hem in je verslag.
© Jan Methorst | 19 - 07 - 2017 | 21:45:46 uur
http://www.xs4all.nl/~jmethors/
[email protected]
luther_dvd.doc
15
Kaart 2
Knip deze kaart uit en gebruik hem in je verslag.
© Jan Methorst | 19 - 07 - 2017 | 21:45:46 uur
http://www.xs4all.nl/~jmethors/
[email protected]
luther_dvd.doc
16
Kaart 3
Knip deze kaart uit en gebruik hem in je verslag.
Deze opdracht bevat 78 vragen.
© Jan Methorst | 19 - 07 - 2017 | 21:45:46 uur
http://www.xs4all.nl/~jmethors/
[email protected]