3 Platentektoniek De Zuid-Amerikaanse plaat is groter

5 havo 2 End. en ex. processen
1-4
Rusteloze aarde
Toch
De
miljoenenstad
ging het in 79Napels
na Chr.ligtgrandioos
op nog geen
mis…
10km
De inwoners
van de Vesuvius,
van
niemandwaren
Pompei
lijk zich
volledig
zorgenverrast
te maken…
Rusteloze aarde
Dankzij de opgraving in Pompei weten we hier erg veel van.
Rusteloze aarde
Namei
In
afloop
1980
bleek
washet
iedereen
grootste
voorbereid
deel van op
de een
vulkaankegel
uitbarstingtevan
zijnde Mount
St.Helens. Toch
verdwenen.
De gevolgen
had niemand
waren
verwacht
onvoorstelbaar.
dat het zo heftig zou verlopen
Rusteloze aarde
Hoewel we steeds meer van de
aarde weten, laten veel mensen
zich steeds weer verrassen
door de vaak moeilijk voorstelbare
processen binnen en buiten de
aarde.
2 De opbouw van de aarde
Continentale korst
-licht gesteente
Oceanische korst
-zwaar gesteente
-ligt 4km hoger
-ligt 4km lager
-graniet
-basalt
2 De opbouw van de aarde
Aardkorst
Aardmantel
2 De opbouw van de aarde
Welke uitspraak/ uitspraken is of zijn juist?
1 De aardkorst drijft op de aardmantel.
2 De aardkorst is dikker dan de mantel
3 De mantel bestaat grotendeels uit gesteente
Vast gesteente
(aardkorst)
Vast gesteente dat
heel langzaam ‘stroomt’
(aardmantel)
2 De opbouw van de aarde
De kern van de
aarde bevat een
natuurlijke
kernreactor
die veel warmte
produceert.
Kern
6400km
De inwendige
processen in de
aarde moeten er
voor zorgen dat de
aarde die warmte
weer kwijt raakt.
Maar hoe?
2 De opbouw van de aarde
1 binnenkern
vast, kernreacties
verwarmt buitenkern
3
2
1
4
2 buitenkern
vloeibaar
verwarmt mantel
3 mantel
Convectiestroming
(4) in vast gesteente
3 Platentektoniek
Wat
is het verschil tussen
deisZuid-Amerikaanse
en de Nazca
plaat,
De Zuid-Amerikaanse
plaat
groter, bestaat uit plaat
oceanische
en
wat
betreft dekorst
omvang,
de opbouw
en de .snelheid?
continentale
en beweegt
langzamer
3 Platentektoniek
Aardkorstplaten bewegen t.o.v. elkaar …
convergent
divergent
transform
3 Platentektoniek
Oceaanbodem
ontstaat
en verdwijnt
terwijl
continenten
blijven drijven
Basalt
`
nieuwe
oceaan
bodem
Midoceanische rug
3 Platentektoniek
1 De Nazcaplaat
groeit aan de ene
kant aan en verdwijnt
aan de andere kant.
Oceaanbodem
ontstaat
en verdwijnt
terwijl
continnten
blijven drijven
2 De Zuid-Amerikaanse
plaat groeit in het
oosten aan en blijft
in het westen gelijk.
Midoceanische rug
Subductie
3 Platentektoniek
De drijvende aardkorst beweegt mee op de stroming in de mantel. Bij
deze mantelstroming beweegt vast gesteente heel langzaam.
Deze stroming ontstaat door de verwarming bij de kern en de
afkoeling bij de korst.
5 Aardbevingen
divergent
druk
rek
convergent
rek
druk
divergent
divergent
rek
convergent
Door de platentektoniek ontstaat er rek en druk bij convergente en
divergente plaatbewegingen
Maar waar?
5 Aardbevingen
5 Het ontstaan van aardbevingen
Twee aardkorstplaten bewegen in tegengestelde richting
langs elkaar. Ze zitten klem tegen elkaar maar de
beweging gaat door…
5 Het ontstaan van aardbevingen
Terwijl
platen
zitten verbuigt,
tegen elkaar,
verbuigt
En… de
terwijl
het klem
gesteente
bouwt
er zich het
een
gesteente,
hetinis het
elastisch.
Van deze vervorming merkt
spanning op
gesteente.
niemand iets maar met nauwkeurige apparatuur kan
het wel worden gemeten.
5 Het ontstaan van aardbevingen
Wanneer deze spanning te groot wordt breekt, het gesteente en
verplaatsen de twee platen in tegengestelde richting langs elkaar.
Dit voorbeeld vindt plaats bij een transforme plaatbeweging.
Bij convergerende en divergerende bewegingen ontstaat een
aardbeving in principe hetzelfde.
5 Aardbevingen
De schaal van Richter
Gevolgen
buitengewoon catastrofaal; naast de enorme verwoestingen verandert
het landschap
Magnitude
9
catastrofaal; algemene verwoesting van alle constructies
vernietigend; naast gebouwen word ook grond verplaatst en is er schade
aan dijken en dammen
De schaal van Richter
verwoestend; de schade aan gebouwen en infrastructuur is groot
meet de magnitude van een
handgebouwen
van de
vernielend; groteaardbeving
schade aanaan
alle de
soorten
energie huizen
zeer sterk; veel schadehoeveelheid
aan slecht gebouwde
die vrijkomt.
sterk; muren in huizen raken beschadigd, paniek
8
7
6
vrij sterk; iedereen voelt het, gebroken ramen, kasten vallen om
5
matig; ’s nacht worden mensen wakker, krakende geluiden in huis. De
trillingen lijken afkomstig van zwaar verkeer
4
licht; vergelijkbaar met trillingen van het verkeer; niet iedereen voelt het
3
zeer licht; wordt door enkele personen gevoeld, vooral bovenin
gebouwen
2
wordt niet gevoeld, alleen door seismografen geregistreerd
1
4 Vulkanisme
Platentektoniek bepaalt
het vulkanisme.
Divergerende beweging
op de oceaanbodem
Rustige (effusieve) erupties
Convergente beweging,
subductie
explosieve erupties
4 Vulkanisme: effusieve erupties
1 Het mantelgesteente
is vast door de combinatie
van een hoge druk en
hoge temperatuur.
3
2
1
2 Zodra het mantel
gesteente omhoog
komt bij de
midoceanische rug
wordt de druk minder
en smelt het gesteente
door de hoge temperatuur.
3 Door het gat tussen de
platen stroomt de magma
rustig naar buiten.
4 Vulkanisme: explosieve erupties
4
3
1
5
2
1 De
3
Oceaanbodem
lichte magma
(basalt)
stijgt +
sediment
tot
in de magmakamer
+
water duiken naar beneden
4 Pas2als
Opde
150km
druk groot
dieptegenoeg
smelt is
komt het
er een
basalt,
explosieve
sediment
eruptie.
en
Hoe langer
water en
deze
vormt
uitblijft,
lichte
des temaar
groter
stroperige
de eruptie
magma
4 Vulkanisme: vulkanisch materiaal
Pyroklastisch materiaal:
verpulverd materiaal
Lava
Intrusie > graniet
Magma
4 Vulkanisme is een opbouwend proces
Deze stratovulkaan is opgebouwd
bij elke uitbarsting met lagen lava en as
4 Vulkanisme is een opbouwend proces
… totdat
er een hele grote explosie komt waarbij zoveel
materiaal naar buiten verdwijnt dat de vulkaan instort > caldera
4 Vulkanisme: hot spots
Hawaii, een vulkaan midden in de oceaan maar niet bij een plaatrand!
4 Vulkanisme: hot spots
De meeste vulkanen liggen
aan de randen van platen
en functioneren in
overeenstemming met de
Vulkanen die hier niet aan
voldoen worden ‘hotspot’vulkanen genoemd omdat:
aard van de plaatbeweging.
1 omdat ze midden op een
plaat liggen
2 omdat ze anders
functioneren dan je bij die
plaatbeweging zou
verwachten
4 Vulkanisme: hot spots zijn uitzonderingen
• IJsland
-bij een divergente plaatgrens
-spleeterupties
• Hawai
-midden op een plaat
-schildvulkanen