Vissen zoeken zuiver water op

Driemaandelijks • juli-augustus-september 2016 • afgiftekantoor Leuven Masspost
P209940
DRIEMAANDELIJKS
MAGAZINE
VAN AQUAFIN
2016/4
Vissen zoeken
zuiver water op
Jan Goossens, nieuwe roerganger
bij Aquafin
Natuurgebied Doode Bemde
helemaal vrij van afvalwater
4
12
2
AQUA 2016/4
Investeerders steeds vaker
op zoek naar duurzame projecten
Klimaat en milieu staan internationaal hoog op de agenda en ook
de financiële wereld wil, letterlijk, een duit in het zakje doen.
Alsmaar meer banken en institutionele beleggers wensen te investeren
in projecten die het verschil maken. Aquafin combineert vraag en aanbod
en bracht dit jaar succesvol een tweede groene obligatie op de markt.
H
et nieuwe, mondiale klimaatakkoord dat in december 2015
werd bereikt op de Klimaattop in
Parijs, werd ondertekend door een record
aantal landen. Het legt doelstellingen
vast om enerzijds de klimaatverandering
af te remmen en anderzijds om de
klimaatweerbaarheid wereldwijd te
verhogen. Ieder land dat het akkoord
ondertekende, verbindt zich ertoe om de
doelstellingen te vertalen naar een eigen,
nationaal beleid.
Ook de Verenigde Naties namen in
hun “17 sustainable development goals”
de doelstelling op om dringend actie
te ondernemen tegen de klimaatverandering en de gevolgen ervan.
De verhoogde internationale
aandacht voor een duurzame toekomst
dringt nu ook meer en meer de financiële
wereld binnen. Steeds meer banken en
andere beleggers tonen een groeiende
belangstelling voor klimaat en milieu.
R
D
O
O
W
R
O
VO
Jan Go
ossen
s, alg
eme
en
G
ent, vrijdagavond, 18 november. We zijn bij een eerste
winterprik van natte sneeuw met de familie op stap
wanneer een mailtje binnen komt van Bart Van Eygen,
directeur Asset Management: ‘Deze namiddag werd bij grondwerkzaamheden het pompstation Boombekelaan, één van
de toevoerstations van de waterzuivering Antwerpen-Zuid,
beschadigd. Onze medewerkers zijn ter plaatse om de herstelling
of tijdelijke noodoplossing te coördineren. We doen er alles aan
om eventueel wateroverlast of milieu-impact te beperken.’
Tegen middernacht neemt Jan Peeters, groepsleider Asset
Management, de onrust weg: ‘Herstelling geslaagd, pompstation
draait terug op vol debiet. Prettig weekend iedereen!’
Het zegt veel over de betrokkenheid, de inzet en expertise
van onze Aquafin medewerkers. Allen dragen ze mens en milieu
hoog in het vaandel. Veel van de opdrachten die ze uitvoeren
zijn bovendien niet geheel zonder risico, de reden waarom
veiligheid steevast onze eerste zorg en prioriteit blijft.
Zowel wat betreft onze eigen medewerkers als die van onze
partner-firma's trouwens. We doen immers dagelijks een beroep
op de flexibiliteit en kunde van diverse externe partijen,
niet alleen bij noodsituaties maar ook bij het ontwerp,
de bouw en het onderhoud van onze infrastructuur.
“De projecten die Aquafin uitvoert voor
het Vlaamse Gewest hebben allemaal als
doel om het afvalwater van de Vlaamse
huishoudens te zuiveren vooraleer het in
een waterloop terechtkomt,” zegt Sofie
De Clercq, groepsleider Thesaurie bij
Aquafin. “Aquafin bouwt en exploiteert
niet alleen de zuiveringsinfrastructuur
voor het Vlaamse Gewest, we zorgen ook
voor de financiering. Jaarlijks moeten wij
daarvoor 150 tot 170 miljoen euro
voorzien. Voor een groot deel van onze
financiering doen wij een beroep op de
Europese Investeringsbank.”
“Momenteel zijn we met hen in volle
voorbereiding voor een nieuwe lening.
Voor het eerst moest hiervoor uitgebreid
aangetoond worden welke impact de
voorgestelde projecten hebben op
de klimaatverandering.”
direc
teur
Dit voorval
illustreert ook de
kwetsbaarheid van onze
transport- en zuiveringsinfrastructuur die dag en
nacht draaiende wordt
gehouden door onze technisch
medewerkers. Een complex netwerk van meer dan 5000 km
leidingen en 300 waterzuiveringen dat, na tientallen jaren,
nog steeds verder wordt uitgebouwd, maar hier en daar ook
alweer aan vervanging en modernisering toe is. Een uitdagende
opdracht voor honderden medewerkers bij Aquafin.
Zij houden hierbij ook nog rekening met wijzigende
maatschappelijke verwachtingen, toekomstige ruimtelijke
ordening, strengere wetgeving, hogere eisen aan zuiveringsefficiëntie en dergelijke meer.
Het is dan ook met evenveel respect als enthousiasme dat ik
sinds een aantal maanden deel uitmaak van deze dynamische
organisatie met een brede waaier aan activiteiten waaronder
ook de behandeling van slib, een restproduct van de waterzuivering. Hierover kunt u trouwens meer te weten komen
l
in deze Aqua. Veel leesplezier !
3
Sofie De Clercq,
groepsleider Thesaurie
“Er ging veel
aandacht naar het
verhogen van de
veerkracht van
onze omgeving om
bestand te zijn tegen
de gevolgen van meer regen in de winter en minder maar hevigere
buien in de zomer. Projecten die bijvoorbeeld infiltratie van het
hemelwater voorzien en inzetten op ruimte voor water zullen
dus alsmaar belangrijker worden.”
Green bond
Naast de Europese Investeringbank blijft Aquafin ook vlot
andere investeerders aantrekken. In september 2015 bracht het
als eerste Belgisch bedrijf een groene obligatie op de markt.
Het intensieve voorbereidende werk dat eraan vooraf ging,
werd meteen beloond want de uitgave werd een groot succes.
Ondertussen plaatste Aquafin al een tweede “green bond”
in april van dit jaar, opnieuw met succes. Met een green bond
verbindt de emittent of uitgever zich ertoe de opgehaalde
middelen alleen in te zetten voor de realisatie van duurzame
projecten. Aquafin speelt hiermee dus in op een groeiende
markttendens én slaagt er op die manier in om de
waterkwaliteit in beken en rivieren te verbeteren. l
INHOUD
4
6
8
10
Jan Goossens, nieuwe roerganger bij Aquafin
12
Natuurgebied Doode Bemde helemaal vrij
van afvalwater
14
Het productieproces van een slibdroger mag nooit
onverwacht stilvallen
16
18
Door de lens van Misjel Decleer
Niet méér werk, wel betere marges
Winnaars WC wedstrijd bekend
Snoek, baars en snoekbaars, er is terug roofvis
in Vlaanderen!
Meander
V.u.: Jan Goossens, Dijkstraat 8, B-2630 Aartselaar,
ondernemingsnummer 0440.691.388
Het contactcenter van Aquafin NV is op weekdagen te bereiken van 7 uur
tot 19 uur, op het nummer 03 450 45 45, of via [email protected]
Noodnummer buiten de werkuren: 0800 16 603
Ombudsman: 0472 450 450 of
[email protected]
Aqua wordt gedrukt op
milieuvriendelijk papier.
GRATIS
Fotografie: Aquafin, Jan
ABONNEMENT OP AQUA
Locus, Misjel Decleer,
Shutterstock
VIA [email protected]
4
AQUA 2016/4
Jan Goossens,
nieuwe roerganger bij Aquafin
Sinds 1 november staat Algemeen directeur
Sociaal en gepassioneerd
Jan Goossens aan het hoofd van Aquafin. Hij is nieuw
Dat Jan Goossens chemie ging studeren, was voor zijn familie
en vrienden geen verrassing. “Ik was een energiek kind met veel
interesses. Jeugdbeweging, zomerkampen als monitor, tennis en
voetbal in competitieverband, gitaar spelen, aquaria houden
en voordrachten geven over waterkwaliteit, ik heb het allemaal
gedaan. Als jongetje was ik al sterk geïnteresseerd in waterleven
en heb ik, gewapend met een schepnet, talloze dagen gespendeerd
aan de beken en vijvers in het Meetjesland. De liefde voor vissen en
muziek is trouwens altijd gebleven. De tijd dat ik op kleine festivals
speelde ligt achter me, maar ik kan er nog steeds van genieten om
op een podium te staan en samen met vrienden muziek te maken.”
in de sector, maar is van kinds af gepassioneerd door
water en vissen. “Ik heb het geluk om in een goed
georganiseerd bedrijf te mogen instappen om het
verder in slagkracht te doen toenemen.”
Het valt me op hoe groot de identificatie is van de medewerkers met
de opdracht van Aquafin. Dat zie je bijvoorbeeld op een evenement
als Chap’eau, waar samen met stakeholders de terugkeer van schone
waterlopen gevierd wordt. Het verbaasde me echt hoeveel mensen
hun weekend inleverden om als vrijwilliger te komen meewerken.”
T
Onder impuls van Luc Bossyns is Aquafin een volwassen
organisatie geworden met een duidelijke plaats in de watersector. Een ideale uitgangspositie voor zijn opvolger om de
uitdagingen voor de toekomst aan te pakken. In de eerste plaats
is dat uiteraard de sanering van resterende lozingspunten van
huishoudelijk afvalwater op de waterlopen. Tegelijk wil het
bedrijf op het gebied van waterbeheersing een grotere rol gaan
spelen. De hemelwaterplannen die Aquafin met zijn terreinen projectkennis uitwerkt voor de gemeenten, slaan aan.
De wateroverlast van enkele maanden geleden, laat er ook
geen twijfel over bestaan dat daaraan behoefte is in Vlaanderen.
Een derde spoor is de uitbouw van een doordacht asset
management. De miljarden die Vlaanderen heeft geïnvesteerd
in de bestaande zuiveringsinfrastructuur, kunnen alleen optimaal
renderen als er jaarlijks voldoende wordt geïnvesteerd in
structureel onderhoud van het patrimonium.
oeval, lot, carrièrestrategie? Als je in de achteruitkijkspiegel
Kruisbestuiving
kijkt, lijkt het evident dat Jan Goossens bij Aquafin is
uitgekomen. “Toen ik door de raad van bestuur werd
Jan Goossens heeft ondertussen een eerste kijk op de toeaangezocht om de fakkel over te nemen van voormalig gedelegeerd
gevoegde waarde die hij wil brengen. “Met mijn ervaring in project
bestuurder Luc Bossyns, heb ik geen moment getwijfeld.
management, hoop ik het volume aan infrastructuurprojecten
Ik deed mijn vorige job nog steeds met plezier,
dat Aquafin jaarlijks op de markt brengt,
maar ik had het gevoel dat ik er een traject
mee te kunnen verhogen. De projecten
had afgerond. Met Aquafin wil ik een nieuw
die we in portefeuille hebben, zijn veelal
“Ik heb een sterke
langdurig engagement opstarten.”
en moeten worden uitgevoerd met
verantwoordelijkheidszin.” complex
verschillende partijen. Die hebben al eens een
Waterzuiveringsprocessen zijn niets
eigen kijk op de zaak, soms andere prioriteiten
nieuws voor Jan Goossens en ook complexe technische
en uiteraard hebben ze evengoed budgettaire restricties.
projecten zijn vertrouwd terrein, zo blijkt. “Ik heb chemie
Bijkomend kan een deel van de goedgekeurde projecten pas
gestudeerd en na mijn doctoraat ben ik begonnen bij chemiereus
uitgevoerd worden, als andere partijen hun projecten gerealiseerd
BASF, waar ik ben doorgegroeid tot plant manager. Bij Marpobel
hebben. Op andere elementen die de doorlooptijd van projecten
bepalen, hebben we wél vat. Daar zullen we binnen onze
N.V. werd ik algemeen directeur. Dat bedrijf is minder gekend,
organisatie sterk op inzetten. Met name het aantal projecten
maar ligt qua activiteiten in de lijn van Aquafin. Het is een
met een goedgekeurd technisch plan zou moeten stijgen,
verwerkingsinstallatie in de Antwerpse haven, waar sterk
zodat er een grotere buffer is aan projecten die startklaar zijn.”
verontreinigde spoelwaters van zeetankers worden gezuiverd.
Daarna leidde ik Industrial Services B.V., een Nederlands
“Ook onderzoek en ontwikkeling nemen een belangrijke plaats
dochterbedrijf van Groep van Gansewinkel, dat industriële
in bij Aquafin, een kant die me als doctor in de chemie natuurlijk
onderhoudsdiensten levert aan de chemie-, energie- en
sterk interesseert.”
offshore sector.”
5
“Dat is natuurlijk een must om te overleven als organisatie, ook in
“Met ons rioleringsnetwerk en bijhorende waterzuiveringsde watersector. We mogen er niet van uit gaan dat dat landschap
installaties hebben we een bijzonder performante, maar niet altijd
er over tien of twintig jaar nog hetzelfde zal uitzien als nu.”
even flexibele infrastructuur waarmee we wél een antwoord
moeten bieden op steeds wijzigende omstandigheden. Ik denk
hierbij aan nieuwe polluenten die opduiken
Positief
in ons afvalwater, zoals microplastics en
“We
zullen
onze
farmaceutische restproducten, maar ook aan
Dat Jan Goossens niet alleen als kind,
stakeholders moeten
maar ook nu nog een enorme drive heeft,
de moeilijk voorspelbare effecten van een
grillig fenomeen als de klimaatsverandering.
kunnen blijven overtuigen is duidelijk. “Dat klopt, ik heb een groot
Onder meer daarom wil ik Aquafin nog meer
verantwoordelijkheidsgevoel en ethisch
van onze meerwaarde.” bewustzijn. Ik zou het heel erg vinden om
als een kenniscentrum gaan profileren en ook
meer ervaring uit andere industrieën binnenop dat gebied iemand teleur te stellen.
brengen. Met die kruisbestuiving moeten we bovendien ook nog
Om optimaal aan mijn nieuwe opdracht beginnen, heb ik me
stappen voorwaarts kunnen zetten richting circulaire economie,
intensief voorbereid op mijn overstap naar Aquafin. Meestal vóór
zeker op het gebied van grondstoffenherwinning. Ook bij de
het werk, want ik ben een echte ochtendmens. Alleen heb ik
vernieuwing en het optimaal beheer van onze infrastructuur
moeten leren om nog geen mails uit te sturen om 5 uur, om niet
wil Aquafin innovatieve concepten integreren en andere
de indruk te wekken dat ik van anderen dezelfde werkuren
invalshoeken uitdiepen. Ik wil graag mee een duwtje in de juiste
verwacht” (lacht). Op het voetbalveld was ik een oprukkende
richting geven.”
linkermiddenvelder, maar als manager voel ik me een spelverdeler.
Ik wil op een positieve manier het maximum uit de organisatie
“Verder ben ik blij vast te stellen dat Aquafin een klantgerichte
halen. Ik ben me daarvoor nog volop aan het inwerken in de
organisatie is, tot en met de waarden van het bedrijf toe.”
positie van alle stakeholders. Dat zijn er heel veel, maar dat
is niet verwonderlijk. Water is tenslotte van iedereen.”
l
6
AQUA 2016/4
Niet méér werk,
wel betere marges
Op 6 oktober reikte Aquafin voor de tiende keer de Minder Hinder Award
Bart Verhulst, Heijmans Infra
uit. Wat de winnaar tot nog toe enkel een moment van glorie opleverde,
krijgt vanaf volgend jaar een nieuwe dimensie. De individuele kwaliteitsscores die Aquafin de aannemers toekent, zullen dan mee een rol spelen
in de toewijzing van projecten. Wij vroegen de top drie van dit jaar naar
hun verwachtingen.
D
e Minder Hinder award winnen
of bij de genomineerden horen,
is een mooie erkenning voor
aannemers Desot NV, Heijmans Infra en
Vangeel Wegenbouw. Allemaal dragen ze
veiligheid, aandacht voor het milieu en
de omgeving en kwalitatief werk hoog
in het vaandel. Dat doen ze vanuit hun
eigen overtuiging en niet zozeer omdat
Aquafin er jaarlijks een prijs voor uitreikt.
“Heijmans Infra won de Minder Hinder
award in 2010 en we werden al enkele
keren genomineerd,” vertelt Bart Verhulst,
gedelegeerd bestuurder van Heijmans
Infra. “Je kan het wat vergelijken met de
Oscars, met dat verschil dat een actrice
het jaar nadat ze een Oscar won,
overstelpt wordt met werk en veel meer
kan verdienen. Aan het winnen van de
Minder Hinder award had je tot nog toe
niets, behalve de eer natuurlijk.”
Daar komt binnenkort verandering in,
want vanaf 2017 zal een aannemer die
kwalitatief hoog scoort zijn inspanningen
beloond zien in de rangschikking van
de inschrijvingen bij een aanbesteding.
Hoe hoger zijn kwaliteitsscore, hoe groter
het bedrag dat van zijn inschrijvingsprijs
wordt afgetrokken en hoe meer hij zo
kan stijgen in de rangschikking.
Uiteraard wordt hij voor de opdracht wel
vergoed volgens zijn inschrijvingsprijs.
Een goede zaak volgens onze aannemers?
“Dat zullen we moeten afwachten,”
denkt John Desot van het gelijknamige
familiale bedrijf. “Ik verwacht wel dat de
aannemers die doorgaans slechte kwaliteit
afleveren met dit systeem gaan geweerd
worden. Maar dat betekent nog niet dat wij
ervan uitgaan dat we meer opdrachten
zullen binnen halen, ook al scoren we nu
goed op de criteria die Aquafin belangrijk
vindt.”
Bart Verhulst beaamt: “Aquafin is voor
ons sowieso een belangrijke opdrachtgever. Ik denk niet dat we met het nieuwe
systeem méér werk zullen krijgen, wél dat
we met de projecten die we toegewezen
krijgen betere marges zullen halen.”
“Daar reken ik ook op, dat het bedrag
waaraan het project wordt toegewezen
over het algemeen omhoog zal gaan,”
vult John Desot aan. “En dat moet ook,
want vandaag liggen de prijzen te laag,
net als het aantal projecten dat op de
markt komt. Een te lage inschrijvingsprijs
resulteert vaak in verrekeningen achteraf,
iets waar wij niet aan meedoen. Dat gaat
er nu wel meer uitgaan denk ik.”
Moeilijk meetbaar
In augustus ontvingen de aannemers
voor de eerste keer de kwaliteitsscore
die Aquafin hen toekende op basis van
uitgevoerde projecten.
“Straks kunnen we onze
werknemers vertellen dat
hun inspanningen ook echt
beloond worden.”
Deze maand volgt een actualisatie,
die voor het eerst zal gebruikt worden bij
de toewijzing van nieuwe opdrachten.
Over de berekeningswijze lopen de
meningen uiteen. “Kwaliteit is een
moeilijk meetbaar begrip en iedereen
heeft er zijn eigen interpretatie en visie
over,” stelt Michel Vangeel, zaakvoerder
van Vangeel Wegenbouw. “Om een
kwaliteitsscore te gaan gebruiken als
gunningscriterium moet die score
objectief, transparant, controleerbaar
en niet discriminatoir tot stand komen.
Vandaag voldoet ze daar volgens mij
niet aan.”
John Desot (2e van links) en zijn collega's namen
de 10e Minder Hinder award mee naar huis.
7
“Ik mis ook nog een “plan van aanpak”,
een structuur voor het geheel dat
voldoende rechtszekerheid biedt.”
Bart Verhulst nuanceert: “Natuurlijk
zit er altijd een subjectief element in elke
kwaliteitsbeoordeling. Maar dat heb je in
de privé evengoed en het is ook niet meer
dan logisch. Het komt erop aan om dat
element goed te managen en dat doet
Aquafin door de projecten meermaals
gedurende de uitvoering te evalueren.
Wel is het jammer dat bepaalde
opmerkingen pas via de beoordeling
naar boven komen. Directe feedback
op de werf is zo belangrijk om kort op
de bal te spelen en zou evaluaties
eigenlijk overbodig moeten maken.”
Astro-Plan wint Kwaliteitsaward voor de vijfde keer
Omdat een goed afgewerkt project start met een doordacht en kwaliteitsvol
ontwerp, reikt Aquafin jaarlijks ook aan de advies- en ingenieursbureaus een
award uit. Het was het vijfde jaar op rij dat dezelfde bureaus een podiumplaats
bekleedden en Astro-Plan uit Aalst sleepte nu al voor de vijfde keer de award in
de wacht. Irtas uit Sint-Niklaas werd tweede en Cnockaert uit Wervik derde.
Proficiat aan al onze winnaars!
Michel Vangeel, Vangeel Wegenbouw
“Ik verwacht een stijging
van de inschrijvingsprijzen
en dat is maar goed ook.”
Meer kwaliteit?
Door kwaliteit te laten meespelen
in de toewijzing van opdrachten,
streeft Aquafin naar veiligere werven
met de nodige aandacht voor de
omgeving en het milieu. Zal de nieuwe
werkwijze aannemers aanzetten om
(nog) meer kwaliteit te leveren?
John Desot denkt van wel, al vermoedt
hij dat het niet meteen zichtbaar zal zijn
op de werf: “Wij streven altijd naar een
bepaald kwaliteitsniveau en trachten onze
medewerkers te motiveren door zelf het
goede voorbeeld te geven.”
“Toch merk ik dat bijvoorbeeld het
naleven van sommige veiligheidsvoorschriften moeilijk blijft. Het dragen van een
helm is er daar één van. Maar het moet,
en we blijven er dan ook op hameren.”
Herkenbaar, vindt ook Bart Verhulst:
“Ik begrijp dat persoonlijke beschermingsmiddelen soms ook kunnen storen bij het
uitvoeren van een taak. Maar we proberen
onze mensen bewust te maken van
de gevolgen als het fout loopt.”
“Ik ga ervan uit dat elke aannemer
die voor Aquafin werkt, wordt betaald
om kwalitatief goed werk af te leveren,”
vult Michel Vangeel aan. “Het standaardbestek 250, de aanvullingen van Aquafin
en de bijzondere bestekken zijn hier zeer
duidelijk over. De Minder Hinder award,
de opleidingen die Aquafin geeft,
het overleg en de publicaties zijn in
deze een meerwaarde en leveren een
belangrijke bijdrage voor het imago
van onze sector.”
Dirk De Waele, directeur Infrastructuur
bij Aquafin bevestigt dat veel aannemers
die voor Aquafin werken, vandaag al
een goede kwaliteit afleveren. “Door dit
systeem in te voeren, willen we ook zij die
nu nog een minder goede beoordeling
kregen, meer in die richting duwen.
Onze werven moeten in de toekomst
allemaal een vergelijkbaar kwaliteitsniveau halen.”
l
8
AQUA 2016/4
Winnaars
bekend
WC
wedstrijd
In de aanloop naar Wereldtoiletdag maakte Aquafin de winnaars bekend
van de WC-wedstrijd, die Aquafin samen met MOS eerder dit jaar
lanceerde. Alle Vlaamse kleuter- en lagere scholen werden uitgedaagd
om een duurzaam en educatief concept uit te werken voor hun
droomtoilet, met als beloning een geldprijs voor de realisatie ervan.
I
n totaal zonden 30 scholen een
ontwerp in. Een deskundige jury met
vertegenwoordigers van Aquafin en
MOS beoordeelde de inzendingen op
de criteria duurzaamheid, educatieve
waarde, creativiteit, participatie van de
leerlingen en technische haalbaarheid.
Want hoewel vele inzendingen
bijzonder creatief waren en/of een
hoog entertainmentgehalte hadden,
waren de criteria duurzaamheid en
technische haalbaarheid uiteindelijk
doorslaggevend bij de selectie van
de winnende scholen.
En het nieuwe toilet gaat naar….
Basisschool De Wegwijzer uit Assenede
kwam als winnaar uit de bus. Zij werkten
de voorbije maanden, zowel op de kleuterschool als de lagere school, intensief aan
een origineel ontwerp.
De Wegwijzer uit Assenede was dolblij met de hoofdprijs.
Resultaat: een boeiende website
(luxetoiletwijzer.blogspot.be),
een mooie maquette die je aan het
dromen zet en een heus toilet-lied.
De Wegwijzer gaat hierdoor met de
hoofdprijs aan de haal, met name
2.500 euro voor de realisatie van hun
droom-WC.
Directeur van De Wegwijzer Nadine
De Weerdt is in de wolken met de eerste
prijs: “Die 2.500 euro zal zeker goed
besteed worden! We plannen een aantal
ingrepen rond waterbesparing, maar ook
rond het opfrissen en vernieuwen van
een aantal aspecten
van het sanitair.
Deze geldprijs is dus
meer dan welkom.”
9
De ingezonden maquettes stralen allemaal creativiteit
en enthousiasme uit.
Top 6
Aandacht voor
zuiver water kan
niet vroeg genoeg
op
werken .
e
d
g
l
Vo
er
letwijz
luxetoi ot.be
blogsp
Ook de scholen De Kleine Wereld uit Waregem,
De Borderboog uit Moorslede, De Driespan uit
Zevekote, MPI De Kaproenen uit Sint-Andries en
De Klim uit Schelle konden de jury charmeren met
hun ontwerp en winnen elk 1.000 euro voor een
make-over van hun kleinste kamertjes. Dankzij de
WC-wedstrijd van MOS en Aquafin wordt naar het
toilet gaan in deze 6 Vlaamse scholen alvast een
groot plezier. Want hoewel 1.000 euro misschien geen
wereld van verschil zal maken, kan de prijs en de aandacht die erdoor gegenereerd
wordt wel het een en ander in gang zetten, zo hoopt ook Pascale Van de Voorde,
directrice van basisschool De Klim: “Met 1.000 euro kunnen we de toiletten wel
wat pimpen, maar dat neemt de geurhinder niet weg. Dat is een structureel
probleem waarvan de oorzaak bij de riolering ligt. Daarvoor hebben we ook contact
opgenomen met het gemeentebestuur. Met het gewonnen geld willen we alvast
voor een warmer gevoel zorgen. En onder de leerlingen gaan we
enkele verantwoordelijken aanduiden om mee zorg te dragen voor
de netheid van de toiletten.”
Wereldtoiletdag
Door deel te nemen aan deze wedstrijd werd in
30 Vlaamse scholen bovendien de nodige aandacht
besteed aan het sanitair, het belang van zuiver water
en rationeel watergebruik. De uitreiking van de prijzen
gebeurde namelijk niet toevallig in de aanloop naar
Wereldtoiletdag, die elk jaar plaatsvindt op
19 november. Op deze dag, gesteund door
de Verenigde Naties, wordt extra aandacht
gevraagd voor naar schatting 2,5 miljard
mensen die niet beschikken over
normale sanitaire voorzieningen.
Hierdoor sterven jaarlijks
800.000 jonge
kinderen aan diarree,
per dag 2.200 kinderen,
of zo’n 70 volle schoolklassen per dag!
l
Sabine Schellens, directeur
Organisatie Ontwikkeling bij Aquafin,
was blij verrast dat de oproep van
Aquafin zo enthousiast werd beantwoord:
“Met deze wedstrijd wilden we jonge
kinderen laten stilstaan bij duurzaam
waterverbruik en de waarde van proper
water. Daar kan je niet vroeg genoeg
mee beginnen. Vanaf het vierde leerjaar
kunnen schoolgroepen trouwens een
bezoek brengen aan één van onze rioolwaterzuiveringsinstallaties die daarvoor
zijn uitgerust. Leerlingen kunnen er zien
hoe rioolwater weer proper genoeg
wordt voor de natuur.”
Meer informatie:
www.aquafin.be/Kennis en
wetenschap/scholen
Klasbezoek aan een rioolwaterzuiveringsinstallatie
10
AQUA 2016/4
Snoek, baars
en snoekbaars,
er is terug roofvis
in Vlaanderen!
Zoals atletiek een verzamelnaam is voor
uiteenlopende sportdisciplines, is vissen
dat ook. Het klassieke beeld van een
gepensioneerde die muisstil op zijn visbak
naar een dobber zit te turen, gaat niet
meer op vandaag. De hengelsport is veel
moderner geworden, trekt alle leeftijden
aan en kent tegenwoordig ook verschillende
disciplines. Het roofvissen is daar één van,
Danny Geysen van de Vlaamse Roofvisfederatie
Mag je
overal vissen?
geeft tekst en uitleg.
V
oor een leek is een hengel een
hengel, maar elke discipline
vraagt ander materiaal en andere
technieken. Danny legt het verschil uit:
“Het vissen op brasem en voorn met een
hengel en vanop zo’n visbak, is het soort
visserij dat de meeste mensen wel kennen.
De laatste jaren is er karpervisserij
bijgekomen. Dat zijn de vissers die je
herkent aan hun vele materiaal, die
dikwijls overnachten aan het water.
Maar dat is niet roofvissen. Roofvissen zijn
minder gekend maar als je mensen hoort
praten over snoek dan weet je direct
waarover het gaat. Snoek is niet de enige
roofvis die in onze wateren zit, er is ook
snoekbaars en baars. En in tegenstelling
tot wat velen denken, is snoekbaars geen
kruising tussen snoek en baars, het is
een heel andere soort. Terwijl karper op
bijvoorbeeld planten en kleine kreeftjes
aast, jagen roofvissen op kleine, gewonde
en minder sterke visjes. De snoek staat
daarom bekend als de dokter van
het water.
Om te vissen heb je een vergunning
nodig, via het postkantoor of online
aan te vragen. Een gewone vergunning
kost 13 euro. Daarmee mag je vanop
de oever vissen, maar niet vanop
het water. Als je bijvoorbeeld
vanop een bootje wil vissen,
kost een vergunning
48 euro.
“Vandaar dat niet
alleen vissers er alle
belang bij hebben
dat snoek voorkomt
in het water, maar ook
natuurverenigingen.
Binnen het roofvissen heb je
bovendien nog aparte disciplines.
Je hebt vissers die zich specialiseren
in streetfishing, in bootvissen op grote
vissen, je hebt mensen die uitsluitend
op snoekbaars vissen,...”
omdat het
water daar
ondieper en
dus warmer is.
Snoeken zal je
evenwel niet aantreffen
in de haven van Antwerpen
of in de dokken. Snoek is erg gericht op
helder en plantenrijk water en komt dus
voor in de Nete of in afgesloten Leiearmen in Oost-Vlaanderen, rivieren met
een betere waterkwaliteit.”
Proper water
Dus, hoe properder het water, hoe
meer roofvis? Danny knikt bevestigend:
“De snoek heeft het heel lang moeilijk
gehad in Vlaanderen omdat hij echt
helder en proper water nodig heeft.
Hij kwam zelfs bijna op de lijst met
bedreigde diersoorten terecht.
Maar dankzij de verbeterde waterkwaliteit
merken we een toename en verbetering
van het roofvisbestand. Deze soorten
zijn heel gevoelig aan verandering in
de waterkwaliteit.”
Vissen is terug populair, ook bij de
jeugd. En ook op locaties zoals de dokken
aan het MAS in Antwerpen, zie je geregeld
een visser zijn hengel uitwerpen.
“De dokken zijn erg bekend bij de roofvissers,” beaamt Danny. “Er is vooral in
het voorjaar volop snoekbaars te vangen.
De snoekbaars gaat dan op zoek naar
paaiplaatsen. De vis komt uit dieper water
naar de meest zuidelijke dokken gemigreerd
11
“De snoek doet het beter en beter.
Een paar jaar geleden vond je in
Vlaanderen bijna niemand die gericht op
snoek ging vissen. Dat is tegenwoordig
wel anders. Vroeger waren we meer op
Nederland aangewezen, dat veel meer
water heeft en een langere traditie van
waterzuivering. Onze roofvissers gingen
naar Nederland omdat het hier in
Vlaanderen niet loonde. Maar nu zien we
hen meer en meer op eigen grondgebied!
Dat is zeker een verdienste van Aquafin
en de andere spelers die met oppervlaktewater te maken hebben. Snoekbaars gedijt
ook in wat meer verontreinigd water,
die kan daar beter tegen. Maar we zien
nu ook de snoekbaars en de snoekbaarsvangsten serieus toenemen.”
”Dankzij de verbeterde
waterkwaliteit merken we
een toename van het
roofvisbestand.”
“Vissen gaat overigens niet om het vangen van die vis alleen,
het is ook genieten van de omgeving, van de natuur, van de planten
en libellen,… vaak in goed gezelschap, met gelijkgezinden.
Rekenen op Aquafin
Meer roofvis in onze wateren is dus goed nieuws, maar wat is
de grootse bedreiging voor de roofvissen? “Als roofvisser hebben
we er alle belang bij dat oppervlaktewater helder en proper is”,
zegt Danny. “De grootste bedreiging zijn illegale lozingen. Als er
ergens bewust of onbewust geloosd wordt, dan zie je dat
onmiddellijk aan het water: de vissen komen naar
boven, beginnen naar lucht te happen en sterven.
Ook als overstorten beginnen te werken na een
onweersbui, zien we incidenten. Dat zal door de
toenemende fellere buien en verharding van
de oppervlakte niet eenvoudiger worden,
maar we rekenen toch op Aquafin
om dat zoveel mogelijk aan te
Snoekbaars
pakken.”
Catch en release
Danny is een actieve
roofvisser, en ook vanachter
de computer en de vergadertafel is hij
met deze vissport bezig. Als bestuurder van de Vlaamse
Roofvisfederatie zet hij zich in voor het hengelsportbeleid in
Vlaanderen en Nederland: “Wij ijveren ervoor dat er voldoende
roofvis in onze wateren aanwezig blijft en dat er op een sportieve
manier op gevist wordt. Roofvis heeft een grote culinaire waarde
en dus een grote handelswaarde. Sommige mensen die het niet
zo nauw nemen met de wetgeving proberen zo veel mogelijk
snoekbaars te vangen om dan te verkopen aan restaurants.
Opeten mag, maar er is wel een meeneembeperking. Je mag
maar drie stuks per dag vangen en meenemen. Vang je er meer,
dan moet je die terugzetten. Gelukkig is er tegenwoordig veel
sociale controle, vooral bij de jeugd. Zij beschouwen het echt als
een sport en ze kijken er heel sterk op toe dat er niet te veel vis
onttrokken wordt. Wij streven dus naar een gezonde vorm
van oogsten, maximum drie snoekbaarzen per man per dag.
Die maatregel is er door ons gekomen. In dat opzicht hebben we
ook een natuurbehoudfunctie. Voor de snoek geldt er op dit
moment een totaal meeneemverbod. Die vis heeft een te
belangrijke rol in de waterhuishouding.”
Dat de roofvissers begaan zijn met de dieren is duidelijk.
Danny gaat zelfs een stapje verder: “Ik eet zelf geen zoetwatervis. Het is volledig catch en release bij mij. De vis komt altijd op de
eerste plaats. We gebruiken technieken waarbij je de vis zo weinig
mogelijk kwetst en zo weinig mogelijk stress bezorgt. Het heeft
geen zin om een vis die halfdood is terug in het water te zetten.”
“Er zijn ook meer vissers
aan de kant die overstorten snel
opmerken, of er zelfs actief naar
op zoek gaan en op tijd aan de alarmbel trekken. Dan wordt de
gemeente ingeschakeld en kan de brandweer terug voldoende
zuurstof in het water brengen. Doordat we met meer vissers zijn,
kunnen we helpen om de gevolgen te beperken!”
l
Vlaamse Roofvisfederatie
De VRF telt zo’n 400 leden, maar ongetwijfeld zijn er
veel meer Vlaamse roofvissers actief. De nabijheid van
Nederland, dat veel meer roofviswater kent, zorgt ervoor
dat veel Vlaamse roofvissers daarheen trekken om te
gaan vissen. Nochtans behartigt de VRF de belangen
van de roofvissers in Vlaanderen door:
> ervoor te zorgen dat er voldoende roofvis in onze
>
>
>
>
wateren aanwezig blijft
mee de regelgeving rond sportvissen te bepalen
erop te letten dat wedstrijden visvriendelijk verlopen
allerlei evenementen te organiseren
het beleid over hengelsport mee uit te stippelen
Meer info op www.vrf.be
12
AQUA 2016/4
Natuurgebied Doode Bemde
helemaal vrij van afvalwater
D
e Doode Bemde is een vochtig natuurgebied in de
winterbedding van de Dijle. Het reservaat doet dus
ook dienst als overstromingsgebied wanneer de Dijle
buiten haar oevers treedt. Samen met het regenwater werd het
afvalwater van enkele honderden inwoners uit Sint-Joris-Weert
tot eerder dit jaar nog geloosd in de
Leigracht, die afwatert naar de Dijle.
al snel zichtbaar: “Het water in de Leigracht is niet meer troebel
en het stinkt niet meer. We stelden ook al door middel van
metingen vast dat de waterkwaliteit veel beter is. Het herstel van
fauna en flora heeft wel nog even tijd nodig. Dat zal wellicht pas
goed zichtbaar worden als ook het vervuilde slib op de bodem
van de Leigracht is geruimd. Die ingreep
staat gepland voor volgend jaar.”
“We stelden ook al door
In het verleden realiseerde Aquafin al
middel van metingen vast Werfweg in houtsnippers
een aantal projecten om het afwaartse
dat de waterkwaliteit veel Het aanleggen van een collector in
deel van de woningen in het zuiveringsgebied aan te sluiten op de rioolwaternatuurgebied vraagt uiteraard een speciale
beter is.”
zuiveringsinstallatie van Huldenberg.
aanpak. In overleg met de aannemer zorgde
Die moesten eerst afgewerkt worden vooraleer met het
Aquafin ervoor dat de gebruikelijke werfweg in steenslag dit
keer werd aangelegd in een dikke laag houtsnippers met
sluitstuk kon gestart worden. De aansluiting van ongeveer
daarbovenop stalen rijplaten. Dat verhinderde verdichting van
700 inwonersequivalenten op een nieuw aangelegde collector,
de natuurlijke bodem terwijl de werfzone toch toegankelijk
zorgt ervoor dat het natuurgebied nu geen afvalwater meer te
was voor het werfverkeer. De houtsnippers breken bovendien
verwerken krijgt. En dat was volgens conservator Piet De Becker
volledig af.
van de vzw ‘Vrienden van Heverleebos en Meerdaalwoud’,
13
Verken de Doode Bemde
Met maar liefst 9 km wandelpaden is de Doode Bemde
een echt wandelparadijs. Via de knuppelpaden doorkruist
u de meest natte delen van dit prachtige natuurgebied
zonder dat u natte voeten krijgt. Toch zijn stevige stapschoenen of laarzen aanbevolen, want sommige delen
kunnen modderig zijn. In het gebied zelf kunt u twee
korte wandelingen maken van ongeveer 3,5 km.
Als het iets meer mag zijn, vertrekt u aan de vijvers
van het “Zoet water” aan de Maurits Noëstraat in
Oud-Heverlee.
www.natuurpunt.be/natuurgebied/doode-bemde
Ten zuidoosten van Leuven ligt een van de mooiste
natuurgebieden van Vlaanderen: de Doode Bemde.
Tot voor kort kwam het afvalwater uit aanpalende
woonstraten via de Leigracht nog ongezuiverd
terecht in dit belangrijke broed- en leefgebied van
vele, soms zeldzame planten- en dierensoorten.
Nu Aquafin het collectorproject in Sint-Joris-Weert
afrondde, is de Doode Bemde definitief verlost
van alle vuilvracht.
© Foto: Desiré Vanautgaerden
Alain Vandelannoote
De Doode Bemde had echter nog een andere uitdaging in
petto. “Door de hoge stand van de grondwatertafel in het gebied
is het onmogelijk om de sleuf waarin gewerkt wordt, droog te
maken door middel van bemaling,” verduidelijkt Freddy
Schampaert, projectmanager bij Aquafin. “In open sleuf werken
was dan ook geen optie en dus hebben we van het totale traject
van 2 km zo’n 1,2 km aangelegd met doorpersing. Er worden dan
twee putten gegraven: één bij het begin van het tracé en één op
het einde. Vervolgens wordt de leiding machinaal onder de grond
doorgeperst van het ene punt naar het andere.”
Omdat de zone in de winter ontoegankelijk is door het vele
water, was ook de timing van de werken van groot belang.
Aquafin startte met de aanleg net na de winter in 2014 en
was nog voor het jaareinde, als de natste periode aanbreekt,
klaar met de meest ingrijpende werken. Nadien volgde nog
de verdere afwerking van het project en ondertussen is de rust
in het gebied volledig weergekeerd.
l
Alain Vandelannoote, milieucoördinator Aquafin:
“Werken in of nabij natuurgebied vereisen altijd dat extra
beetje voorzichtigheid. Al van bij het voorontwerp worden
het concept, de ligging en de uitvoeringswijze met respect
voor het natuurgebied voorgesteld aan de Vlaamse
Milieumaatschappij. Tijdens het detailontwerp worden
in overleg met Agentschap Natuur en Bos bijkomende
maatregelen geïntegreerd. Voor projecten met impact
op het Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN) en de Europees
beschermde Natura 2000-gebieden, vormt een milieunota
het afsprakenkader over de maatregelen om deze ecologisch
waardevolle gebieden te beschermen. Zo heeft Aquafin in
2016 voor 17 projecten een dergelijke milieunota opgemaakt.”
Voorbeelden van milderende maatregelen in
natuurgebied:
>
>
>
>
beperking van de bemalingsinvloed
werken buiten het broedseizoen
sparen van waardevolle bomen in de werkzone
amfibievriendelijke straatkolken
14
AQUA 2016/4
Het productieproces
van een slibdroger mag nooit
onverwacht stilvallen
Inspectie en onderhoud moet vaak
in besloten ruimtes gebeuren.
Door de continue aangroei van micro-organismen ontstaat in het
waterzuiveringsproces al snel een teveel aan slib. Aquafin verwerkt
jaarlijks ruim 220.000 ton slib in eigen installaties. Aqua profiteerde van
een zeldzame “shutdown” van een slibdrooginstallatie om u een unieke
blik achter de schermen te gunnen.
I
n eerste instantie wordt het
sliboverschot zo goed mogelijk
ontwaterd op de zuiveringsinstallatie
om het in volume te doen slinken.
Ongeveer twee derde wordt naar één
van de vier slibdrooginstallaties gebracht.
In Leuven, Deurne en Houthalen exploiteert
Aquafin de drogers zelf, in Brugge gebeurt
dat door externe partner GEO-GROEP.
Het overige derde deel wordt verbrand
in een verbrandingsinstallatie.
“Een stilstand van 24 uur staat immers
gelijk aan een bedrijfskost van 8.500 euro.
Daarom zorgen we ervoor dat onze
slibdrogers quasi non-stop in werking zijn.
We hanteren een streefdoel van minimum
95% beschikbaarheid. Preventief onderhoud
en een goede kennis van de staat van
alle onderdelen is dan ook ontzettend
belangrijk”, weet Georges.
Een slibdroger is eigenlijk een fabriek
op zich, waar een heus productieproces
in vervat zit. “En dat productieproces mag
nooit stilvallen”, zegt projectmanager
Georges Peters.
Elk jaar worden de slibdrogers grondig
gecontroleerd. De droger gaat dan in een
zogenoemde “shutdown” voor ongeveer
twee weken.
Shutdown
“In die periode wordt de installatie uit
productie genomen voor een intensieve
onderhoudsbeurt”, legt Georges uit.
“De installatie wordt helemaal uit
elkaar gehaald en elk onderdeel wordt
gecontroleerd en vervangen indien nodig.
Op dat moment moeten we een inschatting
kunnen maken van de toestand van
de installatie. Zo willen we onvoorziene
uitvallen tijdens het jaar vermijden, om de
doelstelling van 95% beschikbaarheid
te kunnen halen.”
Een shutdown vraagt natuurlijk heel
wat voorbereidend werk. Er zijn veel
verschillende partijen bij betrokken en
om de installatie zo snel mogelijk weer te
kunnen opstarten, zijn goede afspraken
nodig. Georges Peters: “We beginnen
met een voorbereidende analyse van
de werking, samen met de collegaoperatoren. Daarbij overlopen we onze
ervaringen van het afgelopen jaar.
Wat waren de redenen van een uitval?
Welke onderdelen werden vervangen
tijdens het jaar? Op die manier krijgen we
een goed beeld van wat de kritieke punten
zijn. Zodra we dat weten, kan er een
werkplanning opgesteld worden.”
15
Afspraken maken
Een tweede leven voor slib
Een drietal weken voor de effectieve
shutdown volgt er dan een coördinatievergadering met de externe aannemers.
“We bespreken welke risico’s er aan de
werken verbonden zijn, welke onderdelen
vervangen gaan worden, wie welke taken
zal uitvoeren,… Met het coördinatiedocument dat daarna wordt opgemaakt,
kan iedereen aan de slag.”
Ondertussen moet het slib dat
normaal zou toekomen, elders verwerkt
kunnen worden. Daarom zijn ook goede
afspraken met de collega’s van de slibdispatch noodzakelijk. “Zij zorgen er mee
voor dat alle slib kan herverdeeld worden
over de andere drogers”, verduidelijkt
Georges. “Logisch dus dat er nooit twee
drogers tegelijk in shutdown gaan.”
Zodra alle afspraken gemaakt zijn,
kan de echte shutdown beginnen.
“Voor bepaalde specifieke onderdelen
worden er gespecialiseerde firma’s
ingeschakeld”, zegt Georges. “Het klinkt
misschien ironisch, maar tijdens de shutdown van de droger is de bedrijvigheid hier
het grootst! We zetten zoveel mogelijk
mensen in om snel weer te kunnen
opstarten. Snel werken is belangrijk,
maar natuurlijk mag het veiligheidsaspect
ook niet vergeten worden. Een shutdown
houdt nu eenmaal risico’s in: er wordt
gewerkt in besloten ruimtes waar er
bijvoorbeeld koolstofmonoxide,
waterstofsulfide, methaan en stikstof
kunnen hangen. Toepassing van de juiste
veiligheidsmaatregelen is dus belangrijk,
net als het opstellen van een goede
alarmering vooraf.”
Tijdens de shutdown wordt de
toestand van elk onderdeel onderzocht
en wat de nog te verwachten levensduur
is. “Zo krijgen we een zicht op de slijtage
en die wordt meestal veroorzaakt door
corrosie en/of erosie. We brengen dan in
kaart welke onderdelen op welke termijn
moeten vervangen worden. Samen met
onze leveranciers zoeken we naar
slijtvastere technieken of onderdelen.
Het eindverslag van de jaarlijkse shutdown
is dan ook een belangrijk werkdocument
tijdens de rest van het jaar. Het bevat de
kennis die we nodig hebben om de slibdroger tijdens het jaar aan een maximale
beschikbaarheid te laten draaien”,
besluit Georges.
l
Verbrandingsinstallatie
Slibpellets
(± 31.000 ton)
Afvalwater
65%
(± 220.000 ton)
Fosfor?
Pompstation
Slibdroger
P
35%
(± 120.000 ton)
RWZI
299
47%
RWZI’s
Ontwatering
53%
Restslib
Slibvergisting
(slibafbraak: 25%)
Gezuiverd
water
Elektriciteit
12 mio kWh
Biogas
Het overtollige slib dat overblijft na het zuiveringsproces is een waterachtige massa.
Een gedeelte ervan vergist Aquafin tot biogas, dat het gebruikt om warmte mee op
te wekken. Daarnaast zet het bedrijf stevig in op het thermisch drogen van het slib.
Want eens gedroogd kan het worden omgezet in energie en is het ook een bron
van mineralen. Net omdat het slib nog voor twee pistes kan worden gebruikt,
heeft Aquafin externe afnemers van de gedroogde slibpellets. Vooral de
cementindustrie maakt er graag gebruik van als co-brandstof in de cementovens
ter vervanging van fossiele brandstoffen. De huidige werkwijzen hebben hun nut
bewezen, maar de technologie staat niet stil. Op dit moment doet Aquafin
onderzoek naar nieuwe technieken om de energetische waarde van het slib
nog verder te valoriseren.
16
AQUA 2016/4
Klaar voor
meer Zwin?
Het Zwin is zonder twijfel één van de bekendste natuurgebieden van
Vlaanderen. Het unieke karakter van het reservaat is te danken aan
de regelmatige overstromingen. Dit getijdenlandschap is een favoriete
bestemming bij heel wat vogels. Na drie jaar van uitbreidingswerken werd
het natuurpark sinds kort weer opengesteld voor het grote publiek.
Bezoekers krijgen een boeiende vlucht over de Zwinvlakte,
de doe-tentoonstelling en het belevenisparcours in het park.
DOOR DE LENS VAN
MISJEL DECLEER
H
et Zwin is “een internationale luchthaven
voor vogels” en dat concept werd in het
nieuwe ontwerp zeer letterlijk genomen!
Het hoofdgebouw oogt als een indrukwekkende
vertrekhal en op de infoborden ratelen – in vier
talen – de “departures” van de vogels uit het Zwin
en hun eindbestemming. Na de aankoop van je
ticket, kun je best even op je stappen terugkeren.
Het Zwin-paspoort dat je bij je ticket kreeg, bevat een
ingebouwde chip waarmee je kan inchecken aan de
ingang van de tentoonstelling voor “een trektocht
naar een verre bestemming”. Bezoekers kunnen
de typische en bijzondere Zwinnatuur hier op
een interactieve en prikkelende manier ontdekken.
Via de traphal bereik je de eerste verdieping en kijk je
uit over een groen dak en de natte weiden van de
kleine vlakte; een kruidenrijk hooiland en weidegebied, doorspekt met poelen, plassen en geulen.
Kuifeendjes, dodaarsjes en ijsvogels hebben hun weg
naar hier al gevonden en juffers en libellen zijn er de
ganse lente en zomer niet weg te slaan.
Als eindbestemming bereik je tot slot het dak
van het gebouw. Dit is mijn favoriete stek: je hebt er
een prachtig uitzicht en het is er meestal vrij rustig.
Hier werd, door het kappen van een stuk minder
waardevol bos, een doorsteek gecreëerd
tussen de polders en de zee. Het is
de uitgelezen plek om de vogels
HET ZWIN ZAL DE
te zien pendelen tussen
KOMENDE JAREN NOG
het binnen- en buitendijks
VERDER UITBREIDEN EN
gedeelte van het natuurVERANDEREN. WIL JE JE OOK
gebied. Veel vogels zijn
WAPENEN TEGEN DE WINTERKOU?
ZET OP JE VERLANGLIJSTJE VOOR DE
namelijk bij laag tij actief
SINT OF DE KERSTMAN EEN GOEDE
op de slikken en trekken
KIJKER, EEN DEGELIJKE VOGELGIDS
zich bij vloed terug op
EN EEN RETOURTJE ZWIN.
de natte weiden.
ZIELEWARMTE VERZEKERD!
De poelen zijn aangelegd om boomkikkers
nieuwe kansen te bieden.
Daarbij vliegen ze vaak rakelings langs je heen.
Op de plassen van het park badderen wilde eenden
en kuifeendjes. Ze zijn net doorheen de rui en
pronken naar de vrouwtjes. Voor watervogels is
Valentijn nu aangebroken en zullen de gevormde
koppels onafscheidelijk blijven tot de wijfjes gaan
broeden in het voorjaar. Je blik reikt hier tot aan zee
en de zeer drukke vaarroute die de Atlantische Oceaan
verbindt met de Westerschelde, terwijl een frisse
bries je alert houdt.
Het huttenparcours
De zon prijkt al hoog wanneer ik weer afdaal
en vanuit de grote hal trek ik meteen het park in.
Van het vroegere complex met de betonnen vijvers
en de getraliede asbestvogelkooien is geen spoor
meer te bekennen en ook de vervallen oude koninklijke
villa moest eraan geloven. Ter vervanging werd een
parcours aangelegd met zeven themahutten. Elke hut
brengt een ander thema en biedt een verassende
invulling, vaak op een interactieve manier.
17
bedreigde amfibieën van
Vlaanderen. Tijdens warme
zomerdagen kunnen we er tot
een 15-tal jonge boomkikkers
zien zonnen op de bladeren of
doornige stengels van bramen
bovenop de oeverwal van de
poel. Bij zonnig en zacht weer
krijgt het water ook veelvuldig
bezoek van waterjuffers en
De grote zilverreiger wordt door de klimaatlibellen. We zien ze territoria
opwarming steeds vaker bij ons geobserveerd .
afbakenen, in tandem vliegen
en regelmatig eitjes deponeren.
Een grindpad leidt je erheen via een
Ook de zoektocht naar de kleine, grasnatuurlijke aaneenschakeling van poelen,
groene boomkikkers wordt als zeer
duinvormige structuren, bos en struikboeiend ervaren en het resultaat ontlokt
gewas. De vele, voorheen zeldzame en
steeds verwondering. Het zijn dan ook
zonder meer de meest gefotografeerde
bedreigde boomkikkers, waarvoor de
poelen werden aangelegd, laten zich nu
bewoners van het park en voor de
nog maar sporadisch bewonderen.
meesten ook totaal nieuw. Enkele jaren
terug dreigden ze compleet van de kaart
te worden geveegd in het Zwin.
Onderwaterleven onder
Vandaag zijn ze, dank zij de broodnodige
de microscoop
beheerswerken, praktisch niet meer
te tellen.
We trekken verder doorheen een
bosrijk stuk met weelderige kruiden tot
aan een breed vlonderpad boven een
Meer vogels, meer kijkgenot
oude poel. Tegenover de poel bevindt zich
de labohut van onderwaterbeestjes die ik
Vanaf de labohut komen we in open
vandaag ga bemannen. Het onderwaterterrein met wat duintjes, overgroeid door
lab is voorzien van een microscoop die
een gevarieerde kruidenlaag. Het is een
geschakeld is aan twee schermen en
door de zon verlichte omgeving met oude
enkele binoculairen. Bij aanvang van de
boomstammen als zitjes, een locatie
dag vissen we, soms met de hulp van de
waar libellen zich ook graag opwarmen
in de vroege morgenduren of ’s avonds
eerste bezoekers, naar de grote onbekende
de laatste warmte opnemen alvorens
onder de waterspiegel. Fijnmazige netjes
een beschutte slaapplaats op te zoeken
halen allerhande kriebelbeestjes boven
tussen de kruiden en struiken. Het pad
die we in watercontainers plaatsen,
kronkelt er tussendoor richting internaargelang hun mate van agressie of
nationale dijk. Daar leidt een helling met
verwantschap. Het geheel wordt uitgestald
treden je naar “de kijkhut” en een uniek
op een lange tafel. We vertellen over de
zicht op de kreken, schorren en slikken
dieren, observeren hun gedrag, proberen
van het gebied. Deze hut is tijdens
de verschillende families op soort te
weekends en hoogdagen bemand met
determineren en linken de dieren soms
een gids en een aantal telescopen die
met een gradatie van waterkwaliteit.
de vogels verrassend dichtbij brengen.
Het is voor velen een totaal ongekende
Hier ligt zowat het epicentrum van het
wereld en de vele vormen van de wantsen,
reservaat en de plaats wordt dan ook
kevers, kreeftjes, haften of larven
van muggen, zweefvliegen, libellen,
constant bezocht door enthousiastelingen
salamanders… zijn soms echt feeëriek
en ornithologen in spe.
en wekken heel wat verwondering en
enthousiasme op.
Vanwege zijn unieke ligging op een
van de grootste trekroutes van Europa,
De poel vormt ook een ideale
en het feit dat heel wat vogels de kustlijn
voortplantingsplas voor boomkikkers en
volgen tijdens hun voor-en najaarstrek,
kamsalamanders: twee van de meest
kun je hier naast de soms hoge aantallen
vogels ook heel wat soorten observeren.
Sommige soorten hebben hun woongebied in de arctische toendra van Azië
en hebben bij hun aankomst hier al
duizenden kilometers afgelegd.
Ervaren gidsen kunnen op hoogdagen
tot zo’n 100 soorten determineren.
Ooit hielden we “Christmas-counts”
in de zwinstreek en ons dagmaximum
voor deze omgeving bedroeg soms over
de 120 soorten. Wie ooggetuige wil zijn
van grote aantallen vogels kan het Zwin
best opzoeken wanneer de broedeilanden
wit ogen onder de vele honderden kolonievormende broedvogels en broedende
steltlopers. Kokmeeuwen vormen hier
dan de hoofdmoot, maar ook honderden
visdiefjes en zwartkopmeeuwen zijn
er volop in de weer, evenals tientallen
zeldzame dwergsternen, slanke kluten
en tureluurtjes, kleine kleurrijke bontbekplevieren en luidruchtige scholeksters.
Rooflustige zilver- en mantelmeeuwen
worden door dit bont allegaartje
verdreven van de kolonies en ook naar
prooivogels of kleinere roofdieren wordt
dreigend uitgehaald. Met de hulp van
gedreven gidsen word je opmerkzaam
gemaakt op hoe al deze dieren hun eigen
manier van voedsel zoeken hebben en
een grote variatie aan prooidieren
belagen. Het kijkcentrum is een echte
blikvanger van waaruit je als bezoeker
bij alle weeromstandigheden de
Zwinvlakte en het getij kan beleven.
l
Praktisch
> Vanaf november tot maart is
het Zwin enkel open tijdens
weekends, wettelijke feestdagen
en de kerstvakantie, telkens van
10.00 tot 17.00 uur.
> Op zaterdagnamiddag 14.00 uur
en zondag 10.00 en 14.00 uur zijn
er begeleide wandelingen met
gids. Je betaald daarvoor
2€ extra per persoon.
> Vanaf het station in Knokke is er
een directe lijnbus die je tot op
de parking van het Zwin brengt.
18
IN DE VOLGENDE AQUA
LEES JE MEER OVER
HET VERLOOP VAN DIT
PROJECT.
AQUA 2016/4
Aquafin partner in
internationaal optimalisatieproject
voor de Dommel
D
M
e grensoverschrijdende
waterlopen Dommel
en Warmbeek/Tongelreep
vormen een grote
uitdaging op gebied
van waterkwaliteit.
Hoewel ze vandaag bij
de betere waterlopen in
Vlaanderen horen, zijn ze
ook erg kwetsbaar door
de aanwezigheid van vele overstorten. Op Nederlands grondgebied
is de situatie ook kritisch door belangrijke
lozingen van de agglomeratie Eindhoven.
Ook daar heeft men dus baat bij een goede bovenstroomse
kwaliteit van deze waterlopen. Daarom gaat Aquafin, in samenwerking met de Vlaamse Milieumaatschappij, Infrax en het
Nederlandse Waterschap De Dommel onderzoeken hoe deze
grensoverschrijdende stroomgebieden op een geïntegreerde
manier geoptimaliseerd kunnen worden. Het project kreeg
de naam Impakt! en wordt mee gefinancierd door Interreg,
een Europees fonds voor Regionale Ontwikkeling in
Vlaanderen-Nederland.
In een eerste fase wordt een gedetailleerd meetnet uitgebouwd
om gedurende de loop van het project een beter inzicht te
krijgen in de vuilvracht van de verschillende lozingspunten van
het rioolstelsel (overstorten en RWZI's) en de impact hiervan op
de waterkwaliteit in de waterlopen. Deze informatie zal worden
gebruikt om de verschillende modellen van riolen, RWZI's en
waterlopen te verbeteren en tot één geheel te integreren.
Uiteindelijk zullen dan op basis van dit integraal model
maatregelen worden geformuleerd en uitgevoerd die op de
meest kosteneffectieve manier moeten resulteren in een goede
waterkwaliteit zoals vooropgesteld in de Kaderrichtlijn Water.
Het project is zowel op organisatorisch als technisch vlak een
uitdaging door de schaalgrootte, het gebruik van moderne meeten modelleringstechnieken en de interactie tussen de verschillende
partners. Het is de verwachting dat de resultaten zullen dienen
als inspiratie voor een veralgemeend geïntegreerd natuurherstel
en stroomgebiedsbeheer in Vlaanderen en Nederland.
l
ER
D
N
A
Vissen
E
zoeken zuiveringsinstallatie op
Het resultaat van de inspanningen van Aquafin en alle
andere partijen die werken aan zuiver water, wordt steeds
zichtbaarder. Aan het uitstroompunt van de waterzuiveringsinstallatie in Liedekerke krioelt het al langer van de vis.
Meer dan een uurtje had collega Bart Van Brantegem niet nodig
om deze grote karper te vangen.
“Het gezuiverde water van onze RWZI loost in de Bellebeek, die 50 meter
verder uitmondt in de Dender. Aan het uitstroompunt zwemmen grote
scholen karpers, vooral in koudere periodes omdat er dan meer zuurstof
in het water zit. Onlangs zag ik zelfs een oranje koi. De toename van
het leven in de Vlaamse beken en rivieren is grotendeels te danken
aan de toegenomen zuivering van het industriële en huishoudelijke
afvalwater waar ik elke dag heel graag aan meewerk.” l
19
Agenda
> 28 en 29 januari – Het Grote Vogelweekend van
Natuurpunt. Werk mee aan het grootste vogelonderzoek
in Vlaanderen en tel de vogels in uw tuin. Waarop u moet
letten en de resultaten van vorig jaar ontdekt u op
www.vogelweekend.natuurpunt.be
> 1 en 2 februari – Dag van de openbare ruimte.
Kennisdag
voor technische partners
O
ok in 2017 organiseert Aquafin een kennisdag voor
de aannemers en advies- en ingenieursbureaus
waarmee we samenwerken. Op deze kennisdagen
wordt ruim aandacht besteed aan de nieuwigheden en
wijzingen in de concept-, ontwerp- en uitvoeringsfase van
een project. De deelnemers zullen dit keer de keuze hebben
tussen verschillende themasessies. Het overzicht van deze
sessies en het volledige programma zijn vanaf 16 januari
beschikbaar op www.aquafin.be. Inschrijven kan eveneens
via onze website. Deelname is gratis.
Met als centrale thema “Groen in de openbare ruimte”,
Brussels Expo. Beurs voor gemeentelijke beleidsmakers,
diensthoofden, landschapsarchitecten, stedenbouwkundigen en iedereen die beroepsmatig te maken heeft
met de inrichting van openbare ruimte. Meer informatie
op www.openbareruimte.be.
> 17 februari – Dikketruiendag. De verwarming één graad
verlagen betekent gemiddeld 7% minder stookkosten
en broeikasgassen. Dikketruiendag zet de impact van
energieverbruik op de CO2-uitstoot in de kijker.
> 23 februari – Kennisdag voor technische partners
van Aquafin.
Kom zeker eens langs op de stand van Aquafin op de
rioleringsbeurs! Onze technische partners ontvangen
hiervoor een uitnodiging.
> 14 maart – Vlariodag, Antwerp Expo.
Netwerkevenement voor openbare besturen en alle
spelers in de rioleringssector.
Wanneer? Donderdag 23 februari 2017 (namiddag)
Waar? San Marco Village, Boomsesteenweg 31 in Schelle
Gekoppelde regenwaterputten
voor maximaal hergebruik
V
oor een nieuwe woonwijk in Eeklo
bedachten de ontwerpers een
opmerkelijk systeem om zo weinig
mogelijk regenwater te laten afvloeien
en het zoveel mogelijk te gebruiken
binnen de grenzen van
de verkaveling.
Via het dak komt het regenwater bij
elke woning in een individuele regenwaterput terecht. Met behulp van een
pomp kan het van hieruit gebruikt
worden voor de wasmachine, het toilet
of de tuin. Wanneer een regenwaterput
vol is, dan loop het water eerst over naar
de regenwaterputten van de woningen
in dezelfde straat. Vanaf het
De stad Eeklo, Studiebureau Jonckheere,
moment dat de put voor vier
Aquafin en bouwheren Imano/GroepHuyzentruyt
vijfde gevuld is, treedt ook
sloegen de handen in elkaar voor dit project.
een infiltratie in werking
in de zone rondom de put.
Pas als de laatste
regenwaterput in een
straat vol is, wordt het
water richting afvoer-
stelsel geleid, samen met het regenwater
uit de straatkolken. Dat stelsel én het
grootste deel van de bestrating zijn
waterdoorlatend, waardoor het meeste
regenwater ter plekke in de bodem kan
infiltreren.
Bovenop het systeem met de
regenwaterputten werd in de woonwijk
ook nog een wadi aangelegd. Die kan
ook nog eens duizenden liters overtollig
regenwater opvangen en doet in droge
periodes dienst als spelelement voor
de kinderen. Een mooi voorbeeld van
moderne stedenbouw met oog voor
de toekomst!
l
20
AQUA 2016/4
Aquafin plant bomen
voor Natuurpunt
O
p zondag 27 november organiseerde Natuurpunt naar goede jaarlijkse
gewoonte een boomplantdag in het kader van “Bos voor iedereen”.
Onder andere het natuurgebied Schapenhagen in Kontich kreeg er op die
manier 2 hectare bos bij. Om al die bomen te planten, stak ook Aquafin de handen
uit de mouwen.
Aquafin is al jaren een trouwe partner van Natuurpunt en ondersteunt daarom
graag dergelijke initiatieven. Bovendien engageerde de firma Out of Use zich om
afgedankt IT-materiaal van Aquafin om te zetten naar 110 bomen voor Natuurpunt,
die we met een aantal medewerkers graag zelf gingen planten.
Bomen passen overigens helemaal in onze strategie om anders te leren
omgaan met hemelwater. Ze hebben de eigenschap om regenwater op te nemen
en te bufferen. Bij de opmaak van een hemelwaterplan vormen ze dan ook vaak
een essentieel onderdeel van de maatregelen om lokale wateroverlast te bestrijden
of te voorkomen.
l