Opzet Stomazorg

Zon, zee en stoma. Nursing 5 2005 p. 44-46
Vakantietips voor stomadragers
Zon, zee en stoma
Voor stomapatiënten hoeft een reis naar het buitenland geen probleem te zijn. Mede
dankzij goede voorlichting door de verpleegkundige kunnen stomadragers genieten
van een zorgeloze vakantie.
Tekst Alexia Hageman
‘Vooral wijkverpleegkundigen krijgen vragen van hun patiënten over stomazorg op
vakantie’, vertelt Sigrun Klok. Zij is verpleegkundig consulent stomazorg in
ziekenhuis De Gelderse Vallei in Ede. Volgens haar kunnen mensen die besluiten
om met een stoma op vakantie te gaan, over het algemeen goed overweg met de
stoma en zijn ze vrij geroutineerd in de verzorging. Maar een vakantie kan die routine
goed in de war schoppen. De reis zelf, een ander klimaat, andere voeding; het zijn
allemaal factoren die van invloed kunnen zijn op het ontlastingspatroon en dus ook
op de stomazorg.
De vereniging van stomaverpleegkundigen (VVSN) heeft onlangs een lijst met
vakantietips samengesteld voor stomapatiënten. Het is de bedoeling dat deze
vakantietips eind mei op de website van de VVSN staan. Handig voor patiënten zelf,
maar ook voor verpleegkundigen die voorlichting geven aan stomadragers.
De reis
De gulden regel voor stomapatiënten is om tijdens de reis altijd over voldoende
materiaal te beschikken (twee keer zoveel als normaal), zodat zij het stomamateriaal
regelmatig kunnen verwisselen. Van de ziektekostenverzekeraar mag een
stomadrager voor ongeveer twee maanden aan stomamateriaal bestellen bij de
medisch speciaalzaak. Op vakantie is er meer materiaal nodig en het is aan te
bevelen de verzekeraar hiervan op de hoogte te stellen.
Advies
Voor mensen die met het vliegtuig reizen is het slim om de stomaspullen in de
handbagage te mee te nemen, voor het geval de koffers zoekraken. Bovendien kan
het materiaal bevriezen in het laadruim, waardoor het zijn plakkracht verliest. Bedenk
dat een schaar in de handbagage tegenwoordig voor problemen kan zorgen bij de
douane. Een medische verklaring of medisch paspoort met daarin het soort stoma,
productomschrijvingen, bestelnummers van het materiaal, medicijngebruik en
telefoonnummers van stomaverpleegkundigen is dan aan te raden. Het
stomapaspoort is te verkrijgen bij de stomaverpleegkundige of leverancier. Met dit
document kan ook gemakkelijker toegang verkregen worden bij invalidentoiletten
tijdens lange autoritten. Een autogordel kan voor veel stomadragers vervelend zijn
omdat deze net over de stoma valt. Dan valt een zogeheten stomacap te overwegen
om de stoma te beschermen tegen stoten of knellen. Dat is een kunststof helmpje
over de stoma die in een steunband bevestigd kan worden.
Specifieke aandachtspunten
Bij een urostoma is het handig om tijdens een lange autorit een nachtzak aan het
been te bevestigen.
Zon, zee en stoma. Nursing 5 2005 p. 44-46
Zon, zee en stoma. Nursing 5 2005 p. 44-46
Voor ileostomadragers zijn extra grote stomazakken verkrijgbaar. Maar als het
enigszins kan is het beter om regelmatig te stoppen en de stomazak te legen.
Mensen met een colostoma kunnen in het geval van diarree ileozakjes meenemen.
Deze zakjes zijn aan de onderkant te openen en daarom gemakkelijker te legen.
Activiteiten
Eenmaal gearriveerd op de plaats van bestemming nemen veel vakantiegangers
deel aan fysieke activiteiten. Zwemmen, fietsen of wandelen; ook voor mensen met
een stoma is dat goed. Vermijd echter krachtsporten of zwaar tillen. Door te grote
druk op de buikwand kan de opening van de stoma uitscheuren. Soms kan het
raadzaam zijn de buikwand preventief te steunen met een stomasteunbandage; een
gordeltje kan in een aantal gevallen het opvangmateriaal beter op zijn plaats houden.
Advies
Tijdens zwemmen blijft stomamateriaal goed zitten. Het luchtfilter moet wel afgeplakt
worden met de daarvoor bestemde stickertjes. Bij lang zwemmen en zonnebaden op
het strand kan de huidplaat eventueel afgeplakt worden met waterbestendige
hechtpleisters. Bij het zonnen het stomazakje afdekken zodat de stoma niet te heet
wordt. Door oververhitting kan het materiaal plakkracht verliezen. Bovendien is dat
ook niet goed voor het slijmvlies van de stoma. Bij buikligging kan een
kinderzwembandje helpen om de stoma vrij te houden.
Specifieke aandachtspunten
Denk bij colostomadragers aan mogelijke zitpijn ten gevolge van de
rectumamputatie. In tegenstelling tot wat sommige verpleegkundigen denken mogen
deze mensen niet op een windring zitten, omdat dit de bloedcirculatie afknelt. Het is
beter een speciaal zitkussen te adviseren dat tegendruk geeft, bijvoorbeeld met een
kleine verhoogde strook in het midden. Deze speciale kussens zijn verkrijgbaar bij
medische speciaalzaken.
Voeding en vocht
Een vakantie is pas compleet als er volop genoten kan worden van lokale
lekkernijen. Stomadragers dienen extra alert te zijn op hun voeding, omdat
afwijkende voeding de ontlasting en het ontlastingspatroon kan beïnvloeden.
Sommige mensen slaan op vakantie sneller een maaltijd over of kunnen niet tegen
het pittiger eten en krijgen last van diarree.
Advies
In principe gelden de algemene voedingsadviezen voor mensen met een stoma,
zoals goed kauwen, regelmatig eten en bij een ileostoma tussenmaaltijden
gebruiken. Bij een warm klimaat verliest men door zweten vaak extra vocht en
zouten. Dan is voldoende drinken nog belangrijker (2 – 2,5 liter per dag).
Specifieke aandachtspunten
Mensen met een urostoma hebben weinig last van complicaties. Maar ook zij moeten
hun vochthuishouding in de gaten houden. Om uitdroging te voorkomen is het
belangrijk om flink te drinken; de urine moet helder blijven.
Voldoende vocht en zouten zijn met name belangrijk voor mensen met een
ileostoma. Adviseer deze patiënten om elke keer bij het verwisselen van het
stomazakje een glas water extra te drinken. Bij een ileostoma verlaat de ontlasting
het lichaam al ter hoogte van het ileum, waardoor de lichaamseigen galzure zouten
niet worden teruggeresorbeerd. Normaliter gebeurt dit ter hoogte van het colon
transversum, dat bij deze mensen ontbreekt of niet functioneert. Belangrijke signalen
bij zouttekort zijn: trillen, lusteloosheid, prikkelbaarheid, slechte eetlust, slecht slapen
Zon, zee en stoma. Nursing 5 2005 p. 44-46
Zon, zee en stoma. Nursing 5 2005 p. 44-46
en depressieve gevoelens. Om het tekort aan te kunnen vullen is het volgende
rekensommetje van toepassing: als het stomazakje voor eenderde deel is gevuld,
staat dit gelijk aan 150-200 cc ontlasting. Bij deze hoeveelheid verliest de
stomadrager ongeveer één gram zout. Om het zout aan te vullen kan hij een glas
bouillon drinken of extra zoute voeding gebruiken (rookvlees, kaas, zoute
stengeltjes). Via de stomaverpleegkundige of diëtiste zijn ook zoutlijsten te verkrijgen.
In geval van diarree dienen ileostomadragers altijd immodium / ORS bij zich te
hebben.
Ten slotte is voldoende drinken ook belangrijk voor patiënten met een colostoma,
vanwege het risico op obstipatie. Mochten er desondanks klachten optreden, dan
kan de patiënt het volgende eerste-hulp-bij-verstopping-advies uitproberen: breng de
pink (met korte nagel of handschoen) met een beetje slaolie of vaseline voorzichtig
diep in de stomaopening. Dit maakt het – bij obstipatie vaak droge - slijmvlies gladder
en prikkelt de darm tot activiteit.
Bij complicaties in het buitenland (bijvoorbeeld overmatig bloeden of huidproblemen)
is het belangrijk om stomapatiënten te adviseren altijd contact op te nemen met hun
eigen stomaverpleegkundige in Nederland.
Meer informatie
www.stomanet.nl
www.vvsn.com
www.harry-bacon.nl
Zon, zee en stoma. Nursing 5 2005 p. 44-46