Vrijheid van meningsuiting en persvrijheid

Vrijheid van meningsuiting en persvrijheid
Les 3
In deze les behandelen we twee bijzondere rechten: vrijheid van meningsuiting en persvrijheid. Aan
de hand van de theorie en een tekst ga je aan de slag met jouw visie op de twee grondrechten die
worden behandeld.
Vrijheid van meningsuiting en persvrijheid
Om erachter te kunnen komen wat “vrijheid van meningsuiting” en “persvrijheid” inhouden, halen
we de grondwet erbij. De hierboven genoemde rechten zijn namelijk zogenaamde grondrechten. Dit
zijn rechten die staan beschreven in de grondwet. Hoofdstuk 1 van de grondwet bevat de
grondrechten. Grondrechten kunnen worden onderverdeeld in klassieke grondrechten en in sociale
grondrechten.
Klassieke grondrechten bieden de burgers vrijheden en bescherming tegen de overheid. Persvrijheid
en vrijheid van meningsuiting zijn voorbeelden van een klassiek grondrecht.
Sociale grondrechten zullen later dit jaar aanbod komen.
In artikel 7 van de grondwet wordt het recht op vrijheid van meningsuiting en persvrijheid als volgt
beschreven:
1. Niemand heeft voorafgaand verlof nodig om door de drukpers gedachten of gevoelens te
openbaren, behoudens ieders verantwoordelijkheid volgens de wet.
2. De wet stelt regels omtrent radio en televisie. Er is geen voorafgaand toezicht op de inhoud van
een radio- of televisie-uitzending.
3. Voor het openbaren van gedachten of gevoelens door andere dan in de voorgaande leden
genoemde middelen heeft niemand voorafgaand verlof nodig wegens de inhoud daarvan,
behoudens ieders verantwoordelijkheid volgens de wet. De wet kan het geven van vertoningen
toegankelijk voor personen jonger dan zestien jaar regelen ter bescherming van de goede zeden.
4. De voorgaande leden zijn niet van toepassing op het maken van handelsreclame.
Hieronder wordt artikel 7 uitgelegd:
In dit artikel is de vrijheid van meningsuiting geregeld. In onze democratie is het zo dat je niet eerst
toestemming hoeft te hebben voordat je iets schrijft of zegt. We hebben in Nederland dus geen
censuur. Dat betekent niet dat je alles mag zeggen en schrijven zonder dat je daarvoor straf kan
krijgen. Als je bijvoorbeeld iets zegt dat voor andere mensen kwetsend of beledigend is, kunnen ze
naar de rechter gaan. De rechter kan dan toch nog een straf opleggen. In het grondwetsartikel staat
dit beschreven met de woorden “behoudens volgens de wet”. Vrijheid kan dus worden beperkt door
andere grondwetsartikelen.
Dit artikel geldt ook voor radio of televisie. Ook radio- en televisieomroepen mogen uitzenden wat ze
willen. Ook zij kunnen achteraf straf krijgen als ze zich niet aan andere wetten hebben gehouden. Het
artikel geldt ook voor toneel of film.
Er zijn wel uitzonderingen. De overheid kan bijvoorbeeld van tevoren regels opstellen voor jongeren
onder de 16 jaar, zoals gebeurt bij de filmkeuring.
Voor reclame gelden ook andere regels. De overheid mag bijvoorbeeld een reclamebord in een
natuurgebied verbieden.
Internationale context
De in artikel 7 beschreven grondrechten zijn voor veel mensen niet vanzelfsprekend. In veel landen
zijn mensen bang om hun mening te verkondigen (als ze dit wel doen hebben ze kans om opgepakt
te worden) en vindt er censuur plaats. Het recht op vrijheid van meningsuiting en persvrijheid staat
dan of niet in de grondwet of de wet schijft voor dat geuite meningen niet mogen afwijken van een
bepaalde religie of ideologie. Zo’n beperking is in strijd met internationaal recht: een schriftelijk
vastgelegde lijst met rechten die voor iedere burger, waar dan ook ter wereld, gelden.
Slechts zestien procent van de wereldbevolking leeft in een land met vrije pers. Nederland staat dit
jaar (samen met Zweden en Noorwegen) op de hoogste plaats van landen met de meeste
persvrijheid. Vrijheid is dan ook kenmerkend voor de Nederlandse cultuur en is voor veel
Nederlanders een waardevol recht. In landen waar weinig tot geen persvrijheid is worden regelmatig
journalisten opgepakt, mishandeld of zelfs vermoord en wordt veel tot alle informatie die publiekelijk
wordt gemaakt (wordt gedeeld met de buitenwereld) gecensureerd. Persvrijheid en vrijheid van
meningsuiting zijn dus lang niet zo vanzelfsprekend als wij vaak denken.
Huiswerk voor 3 december 2014
Lees het artikel en schrijf in minimaal 250 woorden of jij het met de schrijver eens bent en leg uit
waarom.