psychooncologie

Psycho-oncologische zorg voor de
patiënt met borstkanker
Dr.Mecheline van der Linden
Afdeling medische
oncologie/afdeling psychologie
VU medisch centrum
14 oktober 2009
De getallen
• 2000 en 2015: stijging oncologie
patiënten: in 2015 17.000 vrouwen
per jaar borstkanker
• Nu: één op de 8 vrouwen
borstkanker; 11.000 nieuwe
diagnoses per jaar
• Prognose wordt steeds gunstiger
• Gezien toename dient de zorg
efficiënt georganiseerd te worden
Onderwerpen
• Hoe vaak komen psychologische
•
•
•
problemen voor bij vrouwen met
borstkanker?
Zijn de oorzaken hiervan
bekend?
Bestaat er effectieve psychooncologische zorg?
Naar welke zorgverlener?
Hoe vaak psychologische problemen
bij vrouwen met borstkanker?
• Twee derde geen ernstige
problemen
• Ruim een derde van de patiënten
met borstkanker ervaart problemen:
• Depressie
• Aanpassings problemen
• Psychosociale problemen/op het
gebied van kwaliteit van leven
Depressie en aanpassingsproblemen
•
Ongeveer een derde vd
patiënten (werk, sociaal,
emoties)
• Bij terugkeer van de ziekte;
meer dan de helft van deze
groep vrouwen
Depressieve stemming wordt niet
altijd herkend
Psychosociale problemen en kanker
• Ruim twee derde van de patiënten
•
•
ervaart psychologische problemen,
bijna de helft problemen met sociale
steun
Behandeling van psychosociale
problematiek: afhankelijk van de
medische setting
Verwijzing naar oncologische centra
(www.ipso.nl)
Kanker is verlies
• Lichamelijk welbevinden
•
•
•
•
•
•
•
(moeheid, pijn,
lichaamsbeeld, seksualiteit)
Emotioneel welbevinden
Autonomie
Zelfwaardering
Sociale contacten
Maatschappelijke positie
Werk/financiën
Toekomstperspectief
Wat zijn de oorzaken van ontstaan
van problemen?
• Schok diagnose niet te boven
•
•
•
•
•
•
komen
Hoge ziektelast
Ongeneeslijk ziek zijn
Onvoldoende steun van de
omgeving; alleen-voelen
Jonge leeftijd
Ingrijpende levensgebeurtenissen
achter de rug hebben
Om andere reden kwetsbaar
(erfelijkheid)
Bestaat er effectieve psychooncologische zorg?
•
•
•
•
•
•
Individueel, +partner, gezin of groep
‘Praten en pillen’
‘Praten en doen’ (PST en CGT)
Ontspannings oefeningen
Psychoeducatie/meedenken
• Werk/bedrijfsarts/kinderen
Inspanning en ontspanning in balans
Zelf-management technieken
Fabeltjes de wereld uithelpen
Niet waar
•
•
•
Van stress krijg je kanker
Door te praten met de psycholoog leef je
langer
Je ziet er goed uit en de behandeling is klaar,
dus de problemen zijn over
Wel waar
•
•
Psycho-oncologische zorg bevordert de
kwaliteit van leven, kan de depressieve
stemming en de angst verminderen
Na de medische behandeling kun je soms
jaren later nog gevolgen ondervinden
Wat kunnen patiënten zelf doen?
•
•
•
•
•
•
•
•
Afvragen: wat past bij mij?
Zelf management
•
•
Bibliotherapie
Yoga of bewegen
Lijst met vragen-QoL- voor de arts
Familie/vriend meenemen/steun
vragen
Notities maken; info begrepen?
Bezoek alternatieve circuit met arts
bespreken (zinvol, veilig)
Ontspanningsoefeningen
Kreatieve therapie
Relaxatie training
- effect aangetoond-
• Vermindert pijn
• Effectief bij pijnlijke en stressvolle
behandelingen (CT en RT)
• Vermindert angst
• Vermindert depressie
• Vermindert stress
• Bevordert stemming
Massage ‘Goed verzorgd, beter gevoel’
• Bij chronische pijn
•
•
(gecertificeerd masseur)
Vermindert angst, stress,
misselijkheid, slaapstoornissen,
moeheid en depressie
Vooralsnog: hoofd, handen en
voeten
Hoe, wanneer, welke zorgverlener ?
• Via behandelend arts
‘Ik denk dat u er profijt van kunt hebben eens
over de gevolgen van uw ziekzijn te praten
met...
• Wanneer
Wens patiënt, wens arts, bij depressie, angstig
voelen, problemen kwaliteit van leven
Score > 5 op de Lastmeter
• Naar wie?
• Hoe zoeken?
• Vertrouwen? Stigma?
Pink Ribbon project
• Nationaal Programma
•
•
Kankerbestrijding; werkgroep 5
‘psychosociale zorg’
Initiatieven om ons voor te bereiden
op de toenemende zorgvraag:
landelijke richtlijn signalering;
Lastmeter in 2009
Financiering Pink Ribbon: 9
zorginstellingen in Nederland 
screeningslijst Lastmeter toepassen
(monitoren o.a. moeheid, stemming,
seksualiteit,sociale steun)
Lastmeter
Beoogd resultaat
•
•
•
Screening en communicatie met de arts; uit de
scores op de Lastmeter blijkt welke psychosociale
zorg nodig is
Deze zorg bieden -GZ-psycholoog-, evalueren en
tevredenheid meten
Verzamelen van data over de kwaliteit van leven
van patiënten (9 zorginstellingen in Nederland).
Conform aanbevelingen uit het Nationaal
Programma van de Kankerbestrijding.
Naar wie?
•
•
•
•
•
•
•
Ziekenhuispsychologen / maatschappelijk
werkers / geestelijk verzorgers
Ingeborg Douwes Centrum Amsterdam / IPSOinstellingen
Landelijk netwerk; deskundigheidsbestand
psychologen en maatschappelijk werkers
(NVPO-RINO)
IKA netwerk psychologen/psychotherapeuten
Patiëntverenigingen (NFK)
Eerstelijnspsychologen
Instituten voor geestelijke gezondheidszorg
Oók zorg voor de kinderen
• Stichting ‘Verdriet door
•
•
je hoofd’ (juni 2008)
www.kankerspoken.nl
Check:
• Lichamelijke
klachten?
• Slecht slapen?
• Niet naar school
willen?