Psychosociale zorg: de lastmeter

Psychosociale zorg: de lastmeter
Mensen gaan veel bewuster
om met hun klachten
Met de zogeheten lastmeter hebben zorgverleners een goed meetinstrument in
handen gekregen. Hiermee kunnen ze de mentale, sociale, fysieke, praktische en
levensbeschouwelijke problemen van oncologiepatiënten beter in kaart brengen.
THERMOMETER
Spanning
Huilen
extreem
veel last
10
Eenzaam
9
Angst
Moe
Pijn
Vooruitgang
• maart 2011
jaren negentig van de vorige eeuw, hoorde Josette
Hoekstra-Weebers voor het eerst van dit meetinstrument. Dat was op een congres in Amerika, dat zij
bezocht als hoofd van de afdeling Ondersteunende
Zorg van het Integraal Kankercentrum Noord Oost
(IKNO) in Groningen.
6
Daarna ben ik de literatuur erover gaan volgen. In ons
5
4
Cancer Network dit meetinstrument had ontwikkeld.
land bestond al in die tijd een grote behoefte om een
methode te ontwikkelen die psychosociale problemen
helder kon duiden. Zo’n instrument zou aan een groot
aantal factoren moeten voldoen. Met het Amerikaanse
voorbeeld ben ik in Nederland aan de slag gegaan.’
Ze vervolgt: ‘Belangrijk onderdeel ervan was dat het een
3
relatie moest hebben met kanker. Verder zou de meting
2
neert in de loop van de tijd. Bovendien moesten vooral
meer inzicht moeten geven hoe een patiënt functiorisicopatiënten beter herkend kunnen worden.’
1
Ook was van belang dat het meetinstrument kort is en
0
interpreteren en een indicatie kan geven voor verwij-
Afwezig
22
meter voor het eerst in 2005. Al jaren eerder, eind
‘Er werd verteld dat het National Comprehensive
Onzekere toekomst
Twijfel
Verlaten
Zeuren
helemaal
geen last
Nederlandse ziekenhuizen introduceerden de last-
7
Onaantrekkelijk
Bang
Schuldgevoel
Wat nu?
8
Tekst Arnoud Kluiters • Illustratie Arnout van der Heijden
een hulpmiddel bij de communicatie, makkelijk is te
zing naar een gespecialiseerde hulpverlener. Verder
diende de patiënt zelf de vragenlijst te kunnen invullen, wat een mate van medeverantwoordelijkheid
geeft voor de eigen zorg.
Brede betrokkenheid
In de daarop volgende jaren betrok Josette HoekstraWeebers veel beroepsgroepen in het streven een goed
instrument te ontwikkelen. Ze sprak met verschillende
zorgverleners, van geestelijk verzorgers tot fysio-
adviseerd niet direct na de diagnose te verwijzen,
therapeuten, van patiëntenverenigingen tot onco-
maar deze patiënt wel goed in de gaten te houden.
logisch specialisten. ‘Zo ontstond er een brede
En het feit dat het bespróken wordt, werkt soms al
betrokkenheid voor de uiteindelijk ontwikkelde
therapeutisch.’
lastmeter.’
Regelmatig invullen van de lastmeter is daarom belangrijk. De algemene aanbeveling is: aan het begin
1
Het meetinstrument bestaat uit drie onderdelen.
en einde van het ziektetraject en/of elke drie maan-
Ten eerste is een soort thermometer zichtbaar waar-
den tijdens de behandeling. Andere momenten
op patiënten een cijfer tussen 0 en 10 kunnen om-
kunnen zijn als er een verandering in behandeling
cirkelen hoeveel last ze ervaren op een bepaald mo-
optreedt of als andere situaties ontstaan die leiden
ment. Hoe hoger de score, des te meer last.
tot een verhoogde kans op distress.
‘Maar een patiënt kan dit ook thuis doen op zelf ge-
2
Ten tweede wordt een lijst ingevuld of er problemen
kozen momenten. De lastmeter is namelijk ook in te
zijn met de kwaliteit van leven in de volgende vijf
vullen op www.lastmeter.nl en daarna uit te printen.
categorieën: praktisch, gezin/sociaal, emotioneel,
Vervolgens kun je de uitkomsten ervan voorleggen
religieus/spiritueel of lichamelijk. Specifieker: wor-
aan je zorgverlener. Op die manier kunnen beide
den er problemen ervaren bij of over bijvoorbeeld
partijen het verloop in de ernst en aard van de
het huishouden, de omgang met familie/vrienden,
klachten volgen.’
schuldgevoel, de zin van het leven of vermoeidheid?
In totaal worden er 47 mogelijke problemen vermeld.
Vrees
Hierop kan met ja of nee worden geantwoord.
Josette Hoekstra-Weebers neemt de vrees weg dat de
invoering van de lastmeter zorgverleners te veel tijd
3
‘Derde onderdeel is de belangrijke vraag of de
zal kosten. ‘Een veelgehoorde vraag is of het bespre-
patiënt met een deskundige wil praten over zijn
ken van de door de patiënt aangegeven klachten
of haar probleem, en met wie dan’, zegt Josette
meer tijd kost dan het stellen van open vragen om
Hoekstra-Weebers.
erachter te komen hoe het gaat.
Maar we weten nu dat de lastmeter het gesprek juist
‘Onderzoek heeft duidelijk gemaakt dat het zogehe-
structureert, problemen worden meteen aangesne-
ten afkappunt op de “thermometer” ligt tussen 4
den. Onderwerpen zoals seksualiteit, die eerder niet
en 5. Een afkappunt is de score waarop oncologie-
of niet vaak werden besproken, komen nu wel aan
patiënten psychosociale problemen ervaren en
de orde. En zijn direct bespreekbaar, omdat de
doorverwezen zouden moeten worden naar een des-
patiënt hierover zelf een melding deed op de last-
kundige.’ Nu ontstaan enkele interessante vragen,
meter.’ Daarnaast kunnen zorgverleners worden
zoals: moet je iedere patiënt doorverwijzen die daar-
opgeleid hoe patiënten te bevragen, zodat ook op
om vraagt, ook al ligt zijn score eronder? Of anders-
dit punt geen tijdsverlies zal ontstaan. Vervolgens
om: niet iedereen wil worden doorverwezen, terwijl
kan een goede overdracht plaatsvinden tussen de
zijn score daar wel op wijst.
verschillende disciplines in het ziekenhuis én naar
bijvoorbeeld de huisarts of de thuiszorg. Dan heb je
Persoonlijke inschatting
‘Ieder mens maakt zijn persoonlijke inschatting wat
veel bereikt.’
•
te doen met zijn klachten’, zegt Josette HoekstraWeebers. ‘Voordeel van de lastmeter is dat mensen
er bewuster bij stilstaan! Zo weten we inmiddels dat
patiënten kort na de diagnose een hogere score op
de “thermometer” aangeven dan in een later sta-
Als toenmalig bestuurslid van de Nederlandse Stoma-
dium. Dat zien we als een normale reactie op de
vereniging maakte Livo Luijten deel uit van de werk-
schokkende boodschap. Na verloop van tijd zal de
groep die gesprekken voerde over de richtlijn
hoogte van de score afnemen als ze goed reageren
“Detecteren behoefte psychosociale zorg”. Hij deed dit
op de behandeling. Anderzijds blijkt dat een hoge
namens de Nederlandse Federatie van Kankerpatiënten-
beginscore meer kans geeft op een hoge(re) score
organisaties. ‘We gaven aan welke kwaliteitseisen we
later in het traject.’
als patiëntenorganisaties hadden. Die zijn goed opge-
Dit maakt het voor hulpverleners moeilijk te bepa-
pikt.’ In 2012 wordt de voortgang van de ingevoerde
len of een patiënt met een hogere score vlak na de
richtlijn, waar de lastmeter een belangrijk onderdeel
diagnose verwezen moet worden of dat natuurlijk
van uitmaakt, opnieuw onderzocht.
herstel zal plaatsvinden. Om die reden wordt geVooruitgang
• maart 2011
23