Vluchtelingen- Kinderen - Arq Psychotrauma Expert Groep

januari 2016
Psychosociale
Ondersteuning VluchtelingenKinderen
Handreiking voor leerkrachten
Het afgelopen jaar is het aantal vluchtelingen
Voor wie?
uit Syrië, Eritrea, Somalië, Irak, Afghanistan en
Deze handreiking is bedoeld voor leerkrachten en psychosociale
andere landen, dat asiel aanvraagt in
hulpverleners die met vluchtelingenkinderen werken of met ze in
Nederland fors toegenomen. Velen van hen
contact staan.
komen uit oorlogssituaties en hebben een reis
Voor algemene informatie over de asielprocedure en cijfers:
van ontberingen doorstaan. In veel gevallen
https://www.coa.nl
zullen mensen die asiel aanvragen in
http://www.vluchtelingenwerk.nl/feiten-cijfers/cijfers
Nederland een lange periode van onzekerheid
Voor informatie over asielprocedures in gemeenten:
doormaken. Leerkrachten, vrijwilligers,
https://vng.nl/onderwerpenindex/asiel/asielbeleid-en-integratie
medewerkers in huisartsenpraktijken en
gemeenten die met vluchtelingen werken,
worden geconfronteerd met de vraag over hoe
https://www.opnieuwthuis.nl
Waarop letten bij signalering?
Vluchtelingenkinderen afkomstig uit oorlogsgebieden hebben
zij kunnen omgaan met volwassenen en
vaak ingrijpende gebeurtenissen meegemaakt. In veel gevallen
kinderen met psychische klachten.
hebben zij huis en haard, familie en vriendjes moeten achterlaten.
Deze ervaringen kunnen ernstige invloed hebben op hun
gezondheid. Ook de psychische klachten van hun ouders kunnen
Circa één op de drie vluchtelingen is minderjarig. Er bevinden
kinderen nadelig beïnvloeden.
zich meer dan 3.500 alleenstaande minderjarige asielzoekers in
Nederland. Vaak hebben de kinderen in het land van herkomst
Tegelijkertijd zijn vluchtelingenkinderen ook veerkrachtig en willen
en tijdens de vlucht, dingen gezien en meegemaakt, die niet voor
zij graag een nieuw leven beginnen. Onder veel van de
jonge ogen bedoeld zijn. Deze ingrijpende ervaringen kunnen het
gedrag en de ontwikkeling van kinderen beïnvloeden.
Leerkrachten en hulpverleners die met vluchtelingenkinderen
werken kunnen vragen hebben over hoe om te gaan met een
kind of jongere met oorlogservaringen.
Nienoord 5
1112 XE Diemen
020 - 840 76 40
[email protected]
www.arq.org
vluchtelingenkinderen staat de wens om (weer) naar school te
het onderwijssysteem. Ook is het nuttig om extra '10 minuten
gaan op de eerste plaats. Desondanks kunnen zij psychische
gesprekken’ met de kinderen in te lassen, waarbij er ruimte wordt
klachten krijgen die van invloed zijn op hun gedrag en
gemaakt om te bespreken hoe het gaat met het hun kind.
schoolprestaties.
Hieronder tips bij het ondersteunen van kinderen.
Het is van belang dat leerkrachten een netwerk van professionele
KINDEREN
hulpverleners kennen. Bij het signaleren van opvallend gedrag bij
–
–
–
–
kinderen kunnen de leerkrachten dan doorverwijzen naar deze
hulpverleners. Het is zaak dat leerkrachten hun eigen grenzen
kunnen bewaken als ook grenzen van de andere kinderen in de
klas. Regelmatig overleg met collega’s kan hierbij helpen.
Laat kinderen hun gevoelens delen.
Moedig kinderen aan te praten over wat hun dwars zit.
Luister en laat merken dat u geïnteresseerd bent.
Als leerkracht kunt u de angsten van de kinderen in
perspectief plaatsen, door te vertellen dat het normaal is om
reacties te vertonen als ze zulke erge dingen hebben
Veel voorkomende problemen bij kinderen die een schokkende
gebeurtenis hebben meegemaakt:
meegemaakt.
– Gebruik klassikale opdrachten om de kinderen de gelegenheid
te geven om hun gevoelens te uiten en beheersen (bv.
KINDEREN VAN 2 TOT 5 JAAR
–
–
–
–
–
Overdreven aanhankelijkheid
Scheidingsangst
Regressief gedrag
Verlies van nieuwe vaardigheden
Schrikken in de slaap
tekenen, lezen, verhaal voorlezen).
– Hanteer een gestructureerde werkvorm waardoor leerlingen
zich kunnen concentreren in de klas.
– Wees proactief in uw communicatie over wat de gedrags- en
omgangsreels in uw school zijn. Spreek kinderen aan op hun
gedrag, als het niet conform de regels is.
– Benadruk het belang om conflicten geweldloos op te lossen.
KINDEREN VAN 6 TOT 12 JAAR
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
Slechte concentratie
TIENERS
Rusteloosheid
– Help tieners hun eigen mening over het conflict te bepalen.
– Spreek met tieners over hun mogelijke rol van wederopbouw
Leer problemen
Angst
Lichamelijke pijnklachten
Het naspelen van de trauma
Agressiviteit
Depressiviteit
Regressie naar jonger gedrag (bv. bed plassen)
Slaapproblemen
van het land als er vrede komt.
– Luister en laat merken dat u geïnteresseerd bent.
– Moedig tieners aan hun ervaringen te delen met
leeftijdgenoten.
– Stel voor projecten op te zetten, bv. een discussiegroep over
de gevolgen van oorlog.
– Gebruik uw invloed om tieners aan te sporen niet te gaan
vechten.
TIENERS 12 JAAR EN OUDER
–
–
–
–
–
–
–
–
Zelfbeschadiging
Riskant gedrag
Praktische tips hoe leerkrachten en scholen kinderen
met oorlogservaring kunnen ondersteunen
Middelenmisbruik
Zich terugtrekken
‘Kinderen met oorlogservaringen; Handreikingen aan
Somberheid
leerkrachten en ouders’:. 2014
Lichamelijke pijnklachten
http://www.lowan.nl/
Verslechtering schoolprestaties
Slaap- en eetstoornissen
Draaiboek vluchtelingenkinderen op school:
http://www.kpcgroep.nl/kpc-groep/nieuws/po-vo-draaiboek-
Hoe kunnen leerkrachten en andere hulpverleners
kinderen helpen?
vluchtelingenkinderen-op-school.aspx
Online cursus Augeo ‘Steun bieden aan vluchtelingenkinderen’:
Leerkrachten en hulpverleners dienen een vertrouwd klimaat voor
https://www.augeo.nl/vluchtelingenkinderen
de kinderen te creëren, waarbij ze proberen de kinderen
emotioneel te ondersteunen. Verder is het van belang dat u de
ouders betrekt bij de prestaties en ontwikkelingen van het kind.
Als leerkracht of hulpverlener kunt u de ouders wegwijs maken in
2 / 4 - januari 2016- Psychosociale Ondersteuning - Vluchtelingen-Kinderen
Wat te doen bij vermoeden van ernstige psychische
klachten?
Wat kunnen hulpverleners doen bij vermiste
familieleden?
Bij vermoeden van psychische problemen bij kinderen, verwijs
Als er sprake is van vermiste familieleden, dan kunnen mensen
hen door naar een professionele hulpverlener. De openbare
doorverweijzen worden naar het Rode Kruis. Het Rode Kruis zet
geestelijke gezondheidszorg voor asielzoekers betreft actieve
zich internationaal in om familie met elkaar in contact te brengen.
ongevraagde hulpverlening aan volwassen asielzoekers met
Het is niet direct uw taak als leerkracht om dit op te pakken,
ernstige problemen op psychosociaal gebied, die niet zelf om
medewerkers van Vluchtelingenwerk Nederland kunnen hierbij
hulp vragen en die niet bereikt worden met het reguliere
helpen.
zorgaanbod. Het zorgaanbod vindt plaats op initiatief van de
Zie voor meer informatie over hulp bij vermiste personen:
huisarts, praktijkverpleegkundige, GGD-medewerker of COA-
http://www.rodekruis.nl/hulp-wereldwijd/opsporing-en-
medewerker en wordt aangevraagd via de huisarts.
contactherstel/doorverwijzen
Voor meer informatie over hoe de zorg in Nederland voor
Contactgegevens Vvluchtelingenwerk:
asielzoekers is georganiseerd:
http://www.vluchtelingenwerk.nl/
http://www.rzasielzoekers.nl/home/zorg-voor-asielzoekers.html
Wat te doen als de problematiek u zelf teveel
aangrijpt?
Voor advies en ondersteuning
De partners in Arq Psychotrauma Expert Groep bundelen hun
Organiseer met mede-collega’s en/of vrijwilligers uitwisselingen
kennis en expertise om het bestaande vangnet van opvang,
van ervaringen en overleggen. Bewaak uw eigen grenzen en geef
begeleiding en zorg voor vluchtelingen te ondersteunen.
deze duidelijk aan. Bespreek dit altijd met uw leidinggevende.
Hulporganisaties, gemeentes, scholen, GGD-en, zorgverleners
Voor meer informatie over nazorg eigen personeel en vrijwilligers
en andere professionals kunnen voor consultatie en advies
zijn factsheets beschikbaar:
terecht bij het Psychosociaal Ondersteuningspunt Vluchtelingen
http://www.arq.org/nl/pov/informatie
over onder andere:
Wat te doen als de problematiek u zelf te veel
aangrijpt?
– Jeugd en gezin; zoals voor vragen met betrekking tot
vluchteling kinderen en families op uw school of in uw
-
Organiseer met mede-collega’s uitwisselingen van ervaringen
-
Bewaak uw eigen grenzen en geef deze duidelijk aan en
bespreek dit altijd met uw leidinggevende en collega's. .
huisartsen praktijk.
– Screening; het signaleren van symptomen van traumatische
stress, zoals Posttraumatische Stressstoornis.
– Zorgkaart; voor vragen over welke vormen van
Voor meer informatie over nazorg eigen personeel en vrijwilligers
zijn factsheets beschikbaar:
http://www.arq.org/nl/pov/informatie
(psychosociale) zorg nodig is en of er aanvullende zorg nodig
is op de reguliere zorg.
– Interculturele communicatie; voor vragen over de verschillende
culturele achtergronden van de vluchtelingen en welke
Tolken
effecten deze kunnen hebben op hun opvang.
– Preventie; of er bepaalde methodieken op korte termijn
Gebruik alleen professionele vertalers en wees terughoudend in
het gebruik van familieleden als tolken. Vooral het gebruik van
kinderen als tolken is sterk af te raden. Bij twijfel over de kwaliteit
van de vertaling, geef dit aan bij de tolk.
ingezet kunnen worden om psychosociale problemen op
langere termijn te voorkomen.
– Maatschappelijke onrust; voor vragen over de balans tussen
goede opvang voor de vluchtelingen en de belangen van
inwoners van gemeentes.
TVcN Tolk- en Vertaalcentrum Nederland
– Vragen naar aanleiding van deze handreiking.
http://www.tvcn.nl
T: 088 255 52 22
CONTACT
Concorde
T: 088-3305102
https://www.concorde.nl/tolk
E: [email protected]
T: 020-8202892
http://www.arq.org/nl/psychosociaal-ondersteuningspuntvluchtelingen
3 / 4 - januari 2016- Psychosociale Ondersteuning - Vluchtelingen-Kinderen
Bereikbaar op werkdagen tussen 09.00 – 17.00 uur
4 / 4 - januari 2016- Psychosociale Ondersteuning - Vluchtelingen-Kinderen