Afasie - AZ Sint

AFASIE
AFASIE
03 Wat is afasie?
04 Het begrijpen van gesproken taal is
verstoord
06 Het spreken is verstoord
08 Lezen en schrijven zijn verstoord
08 Tips voor het omgaan met
afasiepatiënten
09 Zorg voor een gunstige
gespreksomgeving
03 Wees aandachtig voor de patiënt als
persoon
04 Invloed op de omgeving en de
persoon
12
2
Contact
Wat is afasie?
Er bestaan verschillende vormen en
ernstgraden van afasie (bv. afasie van
Afasie is nog altijd een vrij onbekend
Broca, Wernicke, …). Een deel van de
begrip. Het woord afasie is Grieks en
problemen, ook sociaal en emotioneel,
betekent letterlijk “zonder taal”. Het
kunnen opgelost worden als u de afasie
denken van de patiënt is echter niet ver-
beter begrijpt en weet hoe ermee om te
stoord. De taalstoornis ontstaat na een
gaan.
hersenletsel (bv. een hersenbloeding,
herseninfarct, tumor, trauma, infectie)
bijna altijd in de linkerhelft vermits deze
bij de meeste mensen verantwoordelijk
is voor de taal.
De afasie treedt meestal plotseling op,
zonder waarschuwing. Dit heeft tot gevolg dat afasie door de patiënt en door
de naaste omgeving vaak niet begrepen
wordt. Hierna worden enkele problemen van de afasiepatiënt beschreven
en wordt aangegeven hoe u optimaal
gebruik kunt maken van de resterende
communicatiemogelijkheden.
3
Het begrijpen van gesproken taal is verstoord
Mogelijke problemen
• De patiënt begrijpt helemaal niet wat er gezegd wordt.
• De patiënt begrijpt niet alles wat gezegd wordt, ook al spreekt hij zelf misschien
schijnbaar vloeiend. Veel patiënten begrijpen minder dan zij en hun omgeving denken. Ze lijken in het gesprek gepast te reageren met knikken en ja/nee zeggen.
Veel afasiepatiënten begrijpen de belangrijkste woorden uit een zin, maar dat is niet
altijd voldoende. Bij het begrijpen van de boodschap laten ze zich leiden door hun
eigen verwachtingen in plaats van door wat de ander zegt (bv. de patiënt hoort ‘appel’ en denkt dat men vraagt of hij een appel wil eten. Hij knikt. De gesprekspartner
wou eigenlijk weten of de appels in het ziekenhuis lekker zijn. De afasiepatiënt gaf
schijnbaar een gepast antwoord).
• De patiënt volgt alleen lange of ingewikkelde zinnen niet goed of heeft daar meer
tijd voor nodig dan vroeger.
4
Waar moet u op letten?
• Spreek in korte zinnen en vraag één ding tegelijk, de patiënt kan zich maar op één
ding tegelijk concentreren. Herhaal eventueel de zin.
• Beklemtoon de belangrijkste woorden.
• Vermijd telegramstijl en kindertaal. Bij telegramstijl worden alle mogelijke woorden
weggelaten zonder dat de inhoud van de zin verandert (bv. vanavond wandelen park).
• Plaats de belangrijkste woorden aan het einde van de zin, dan worden deze gemakkelijker onthouden.
• Gebruik pauzes, wacht telkens een reactie af alvorens verder te praten. Kijk goed
naar reacties en gelaatsuitdrukking.
• Verander niet te snel van onderwerp. Geef aan als u over iets anders begint.
• Hou rekening met het dialect van de persoon. Is hij gewoon om dialect te spreken,
hou dit dan ook nu aan.
• Gebruik gebaren (op het moment dat u het woord uitspreekt) of beeld iets uit om het
begrip te stimuleren. Wijs de zaken aan indien mogelijk.
• Schrijf eventueel de belangrijkste woorden (trefwoorden) voor de patiënt op.
• Maak gebruik van eenvoudige en ja/nee vragen als de patiënt ernstige begripsmoeilijkheden heeft. Bv. NIET: “Waar gaat u naar toe?” WEL: “Gaat u naar de winkel?
• Zorg ervoor dat er geen meerdere personen tegelijk aan het spreken zijn.
5
Het spreken is verstoord
Mogelijke problemen
• De patiënt kan op geen enkele manier aangeven wat hij zou willen zeggen. Hij kan
dus ook niet aanwijzen wat hij bedoelt of een gebaar maken om iets duidelijk te maken.
• De patiënt vergeet erg snel wat hij wilde zeggen. Het kan ook zijn dat hij de juiste
woorden niet kan vinden of dat hij verkeerde woorden gebruikt. Deze patiënten
kunnen vaak wel het bedoelde aanwijzen en gebaren maken.
• Het is mogelijk dat de patiënt een bepaald woord onwillekeurig herhaalt of noemt
zonder dat hij dat woord bedoelt. Zo zegt hij bv. ‘tafel’ wanneer hij eigenlijk ‘stoel’
bedoelt of ‘kafel’ wanneer hij ‘tafel’ bedoelt.
• Bij ernstige afasiepatiënten komen soms steeds terugkerende automatismen voor die
zich niet laten onderdrukken (bv. de patiënt zegt voortdurend ‘Juist!’ op alles wat u
vraagt). In dat geval kunt u proberen hem af te leiden.
• Ten slotte zijn er afasiepatiënten die alleen maar moeite hebben met het uitspreken
van woorden of met het formuleren van zinnen. Deze patiënten kunnen het bedoelde wel aanwijzen of misschien een deel van het bedoelde woord opschrijven.
Hierbij moet men wel letten op overige problemen (bv. iemand met een rechtszijdige
verlamming schrijft moeilijk en slordig met de linkerhand).
6
Waar moet u op letten?
• Stel ja/nee vragen zodat de patiënt minder naar woorden hoeft te zoeken.
Bv. NIET: “Vertel eens hoe u zich voelt?” WEL: “Voelt u zich goed?”
• Sommige personen verwarren ja en neen. Controleer telkens of ze wel degelijk ja of neen
bedoelden.
• Herhaal wat u denkt te hebben verstaan. Informeer of het juist is.
• Verbeter de patiënt niet constant. Het belangrijkste is dat u begrijpt wat hij bedoelt.
• Geef hem de gelegenheid en de tijd om te praten.
• Wacht rustig tot hij klaar is. Dwing de persoon niet om te spreken!
• Naast het spreken zijn aanwijzen, gebaren maken, schrijven en tekenen belangrijke
communicatiemiddelen. Probeer deze te gebruiken.
• Zorg ervoor dat de patiënt niet te vermoeid is, want vermoeidheid heeft een negatieve
invloed op het begrijpen en het spreken.
7
Lezen en schrijven zijn verstoord
Bij het lezen kan de afasiepatiënt dezelfde problemen hebben als bij het begrijpen
van gesproken taal. De patiënt kan meestal alleen nog inhoudswoorden lezen. Er zijn
problemen met het begrijpen van langere of ingewikkelde zinnen.
Het heeft niet altijd zin een afasiepatiënt te vragen op te schrijven wat hij niet kan
zeggen, omdat hij de woorden niet altijd tot zijn beschikking heeft. De patiënt kan
daarnaast ook problemen hebben met het vinden van het woord of niet weten uit
welke letters het woord bestaat. De stoornis in het schrijven is vaak te vergelijken met
de stoornis in het spreken.
Tips
• Vereniging voor afasie: www.afasie.be
• www.levenmetafasie.be
• Film: ‘La couleur des mots’ van Philippe Blasband
8
Tips voor het omgaan met
afasiepatiënten
• Probeer eerst de aandacht van de
persoon te trekken voor u begint te
spreken.
Voor de patiënt is het moeilijk om
• Ga niet roepen of harder spreken.
emoties en gedachten onder woorden te
• Praat over concrete zaken.
brengen. Hij kan hierdoor driftig worden,
• Neem tijd voor een gesprek.
prikkelbaar zijn of huilen. De patiënt
• Overleg met de logopedist welke
heeft de neiging om langzaam, voor-
communicatiewijzen het meest
zichtig en verward te reageren bij het
geschikt zijn.
aanpakken van een onbekend probleem.
• Spreek niet in de plaats van de patiënt.
• Humor is erg belangrijk, maar maak
De patiënt heeft weinig controle over zijn
emoties en kan zonder duidelijke reden
het niet belachelijk.
• Gedragsveranderingen kunnen
van lachen in huilen overgaan. Voor hem
voorkomen. Tracht deze te accepteren
is het een opluchting dat u zijn toestand
en de persoon hiervan af te leiden.
begrijpt en hem met zijn communicatieprobleem probeert te helpen.
Wees aandachtig voor de patiënt als
persoon:
Zorg voor een gunstige
gespreksomgeving:
• Respecteer de privacy.
• Houd oogcontact: het zien van
• Praat in een rustige ruimte.
mondbewegingen en mimiek
• Beperk het aantal aanwezigen, vermijd
stimuleert het begrip.
grote groepen.
• Moedig de patiënt aan en stimuleer hem.
• Herken en bevestig vooruitgang in de
communicatie.
• Laat de patiënt niet praten terwijl hij of
uzelf met iets anders bezig is.
• Gebruik eenvoudige, maar geen
• Houd de patiënt op de hoogte van wat
er gebeurt.
• Wees aandachtig voor mogelijke
vermoeidheid.
• Moedig aan om zo onafhankelijk
mogelijk te zijn.
• Geef de patiënt een bezigheid.
kinderachtige taal.
9
Invloed op de omgeving en de
persoon
Voor communicatieadvies kunt u steeds
bij ons terecht. Indien noodzakelijk,
wordt ook een logopedische opvolging
De communicatieve (en fysieke) pro-
aan huis gegarandeerd.
blemen hebben een zeer ingrijpende invloed op het dagelijks functioneren van
Hiernaast vindt u de “tien geboden in
de patiënt. Personen met afasie reageren
communicatie”. Het geeft een alge-
dikwijls anders dan vóór hun ziekte.
meen communicatieadvies weer en
zullen dus niet altijd van toepassing zijn.
Ze schijnen hun emoties niet meer te kun-
We beklemtonen dan ook het belang
nen controleren. Eenzaamheid en verdriet,
van een geïndividualiseerd communica-
schaamte en vermoeidheid komen vaak
tieadvies dat u krijgt van de logopedist.
voor. Bij een afasie is het gezin en de hele
omgeving getroffen. Ze ondergaan vaak
diezelfde emotionele problemen. Een
volwassen partnerrelatie is niet gemakkelijk
als één van beide ernstig zorgbehoevend is.
Ook de rolveranderingen die in het gezin
kunnen optreden, geven vaak moeilijkheden voor zowel de patiënt als voor
de gezonde gezinsleden. Het risico van
vereenzaming is groot. Het is belangrijk
dat de contacten waar men zich goed
bij voelt, bewaard blijven en zelfs actief
worden uitgebouwd.
Uw familielid krijgt gedurende het verblijf een geïndividualiseerde aanpak en
zal multidisciplinair benaderd worden.
10
De 10 geboden in
communicatie:
1. Ga dicht bij de
persoon staan.
2. Raak zijn lichaam aan.
3. Ga voor hem staan op
4. Maak oogcontact.
gelijke hoogte.
5. Zeg zijn naam.
6. Gebruik eenvoudige,
correcte woorden en
7. Deel niet meer dan één
boodschap per keer mee.
zinnen.
8. Spreek traag en duidelijk.
9. Benadruk uw woorden met
gebaren en aanrakingen.
10. Gebruik bevestigende
uitspraken en uitingen.
11
Contact
Logopedisten
Annelies Aerts
T 09 224 58 36
E [email protected]
Ingrid De Grave
T 09 224 58 37
E [email protected]
Tineke Kostermans
T 09 224 58 32
E [email protected]
Veronique Lequeux
T 09 224 54 25
E [email protected]
Erik Robert
T 09 224 50 20
E [email protected]
An Vandenbulcke
T 09 224 56 06 of
E [email protected]
Evelien Verhegge
T 09 224 58 93
E [email protected]
Deze brochure werd ontwikkeld voor het gebruik binnen het AZ Sint-Lucas Gent. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt worden zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het ziekenhuis.
Deze informatiefolder werd met de grootste zorg opgemaakt, de inhoud ervan is echter algemeen en
indicatief. De folder omvat niet alle medische aspecten. Indien er vergissingen, tekortkomingen of onvolledigheden in staan dan zijn het AZ Sint-Lucas, het personeel en de artsen hiervoor niet aansprakelijk.
vzw AZ Sint-Lucas & Volkskliniek
12
Campus Sint-Lucas
Campus Volkskliniek
Groenebriel 1
Tichelrei 1
T 09 224 61 11
9000 Gent
9000 Gent
E [email protected]
2017/15.200