Cognitieve gedrags- therapie

Cognitieve gedragstherapie
Een succesvolle psychotherapie voor diverse
emotionele stoornissen en problemen
Afdeling Psychiatrie en Medische Psychologie
Wat is Cognitieve Gedragstherapie?
Cognitieve gedragstherapie (CGt) wordt
gevormd door een onderling samenhangend geheel van psychologische
behandelmethoden voor emotionele
stoornissen en problemen. CGt is een
geïntegreerde behandeling die de afgelopen tien tot vijftien jaar is voortgekomen vanuit de al langer bestaande
gedragstherapie (Gt) en cognitieve
therapie (CT).
In de gedragstherapie, die rondom
1950/1960 ontstond, ligt de nadruk op
het wijzigen van gedragspatronen die
emotionele problemen in stand houden.
Zo krijgen patiënten met angststoornissen dikwijls gestructureerde oefeningen
en taken voorgeschreven, waarin wordt
geleerd om geleidelijk aan opnieuw
situaties te gaan betreden die tot dan
toe uit angst werden vermeden. In andere gevallen bestaat gedragstherapie
uit het aanleren van nieuwe vaardigheden waarmee aan moeilijke situaties
beter het hoofd kan worden geboden.
Zo leren patiënten met eetstoornissen
hoe ze anders en beter kunnen omgaan met hun aandrang om (te veel) te
gaan eten.
In de cognitieve therapie, die zo’n tien
tot vijftien jaar later ontstond, ligt de nadruk op het wijzigen van de manier van
denken die patiënten hanteren. Met
behulp van gestructureerde taken en
oefeningen brengen patiënten in kaart
welke gedachten ten grondslag liggen
aan hun negatieve gevoelens. Vervolgens worden deze gedachten op hun
logische houdbaarheid onderzocht en,
waar nodig, gewijzigd. Zo wordt met
depressieve patiënten soms nagegaan
of zij inderdaad mislukt zijn in het leven
(zoals zij vaak denken) en of andere
personen hen werkelijk niet mogen of
minachten.
Geleidelijk aan heeft men vastgesteld
dat zowel cognitieve therapie als gedragstherapie hun waarde hebben en
dat zij heel goed in combinatie met
elkaar kunnen worden toegepast.
Binnen deze combinatie ligt de nadruk
soms meer op een cognitieve en soms
meer op een gedragsmatige werkwijze.
Heel vaak echter zijn cognitieve en
gedragsmatige methoden met elkaar
verweven.
Voor wie is cognitieve
gedragstherapie geschikt?
Voor emotionele problemen bestaan, in
grote lijnen, twee behandelmethoden,
te weten biologische en psychologische
behandelingen. Zij kunnen dikwijls in
combinatie met elkaar worden toegepast. De biologische behandeling van
emotionele problematiek bestaat meestal uit het voorschrijven van medicatie
maar kan ook bestaan uit het toedienen
van licht (bij bijv. een winterdepressie)
of uit het voorschrijven van diëten (bij
sommige eetstoornissen). Bij psychologische behandelingen gaat het altijd
om speciale gespreksmethoden.
Bij enkele van die speciale gespreksmethoden, zoals bij cognitieve gedragstherapie, wordt bovendien gebruik gemaakt van allerlei oefeningen en therapeutische taken die in de spreekkamer
en thuis moeten worden toegepast.
Veel emotionele stoornissen kunnen
zowel met biologische als met psychologische methoden worden behandeld.
De belangrijkste voorwaarden die aan
psychologische behandeling moeten
worden gesteld zijn (1) dat de patiënt
bereid is (al is het maar tijdelijk) uit te
gaan van een psychologische verklaring voor zijn problematiek; (2) dat de
patiënt in staat is om aan de werkwijze
van een psychologische behandeling
mee te doen (enigszins van een afstand
naar zichzelf kunnen kijken; naar de
afspraken komen; en waar nodig therapeutische oefeningen en taken uitvoeren); (3) dat er geen biologische behandelmethode duidelijk superieur is aan
een psychologische behandeling.
In alle gevallen waar psychologische
behandeling mogelijk is, kan cognitieve
gedragstherapie worden toepast. In
algemene zin zijn er geen duidelijke
voorbeelden waaruit blijkt dat andere
psychologische behandelingen beter
zijn dan cognitieve gedragstherapie:
of ze werken even goed als cognitieve
gedragstherapie, of cognitieve gedragstherapie is effectiever. Er zijn daarom
maar weinig goede redenen om doelbewust géén cognitieve gedragstherapie toe te passen maar juist wel een
ander soort psychotherapie. Zo’n
keuze kan slechts zinnig zijn wanneer
de patiënt om een of andere reden
geen cognitieve gedragstherapie wil
(en wel een andere psychologische
behandeling) of wanneer cognitieve
gedragstherapie bij die patiënt eerder
niet goed gewerkt heeft.
Hoe goed werkt cognitieve
gedragstherapie?
De laatste twintig jaar met name zijn
heel veel vergelijkende onderzoeken
uitgevoerd, waarbij is nagegaan welke
behandelmethode (biologisch en psychologisch) het beste werkt bij allerlei
soorten emotionele problematiek. Heel
vaak komt cognitieve gedragstherapie
daar als effectieve psychologische be-
handelmethode uit naar voren. Hieronder volgt een overzicht dat is gebaseerd op onderzoeken die in de wetenschap als goed en betrouwbaar
gelden:
Angststoornissen
Bij alle angststoornissen geldt cognitieve gedragstherapie als de meest
effectieve psychologische behandelmethode. Daarnaast geldt voor posttraumatische stress stoornis EMDR
(eye movement desensitization and
reprocessing) als een even effectieve
behandelmethode.
Depressie
Naast interpersoonlijke psychotherapie
(IPT) geldt cognitieve gedragstherapie
als de meest effectieve psychologische
behandelmethode voor depressie.
Eetstoornissen
Met name voor één van de belangrijkste eetstoornissen, namelijk boulimia
nervosa, geldt cognitieve gedragstherapie als de meest effectieve psychologische behandelmethode. Ongeveer
een jaar na afloop van de behandeling
zijn de effecten van interpersoonlijke
psychotherapie (IPT) echter vergelijkbaar met die van cognitieve gedragstherapie.
Psychose
Voor de behandeling van psychotische
stoornissen zoals schizofrenie is medicatie het belangrijkst. Daarnaast echter
is cognitieve gedragstherapie de enige
op de patiënt zelf gerichte psychologische behandeling die effectief is
gebleken bij deze problematiek.
Seksuele problemen
Er is niet heel veel wetenschappelijk
onderzoek dat uitwijst dat psychologische behandelingen effectief zijn bij
seksuele problemen, met name op de
wat langere termijn. Voor zover dergelijk onderzoek wel op effectiviteit wijst,
betreft dat voornamelijk cognitieve gedragstherapie.
Verslaving
Vooral bij alcoholverslaving geldt cognitieve gedragstherapie als enige bewezen effectieve psychologische behandelmethode.
Impulsproblemen
Hoewel de behandelresultaten van zowel biologische als psychologische behandelmethoden zonder meer vatbaar
zijn voor verbetering (vooral op de wat
langere termijn) blijkt cognitieve gedragstherapie wel de meest effectieve
psychologische behandelmethode te
zijn voor impulsproblematiek.
Persoonlijkheidsproblematiek
Er bestaan veel persoonlijkheidsstoornissen en er is nog weinig goed wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de
behandeling van deze problematiek.
Uit het weinige goede onderzoek dat
er wel is, blijken zowel cognitieve gedragstherapie als psychoanalytische
psychotherapie effectieve psychologische behandelmethoden te zijn. Dat
geldt met name voor de behandeling
van de zogenaamde borderline persoonlijkheidsstoornis en de ontwijkende persoonlijkheidsstoornis. Overigens
worden de laatste tijd ook goede resultaten geboekt met schematherapie.
‘Psychosomatische problemen’
Nogal wat emotionele problemen hangen op een of andere manier samen
met lichamelijke problematiek.
Men spreekt officieel van somatoforme
stoornissen. Het gaat hier over een
zeer breed terrein van aandoeningen
variërend van onbegrepen pijnklachten
via chronische vermoeidheid tot aan
niet door aantoonbare lichamelijke oorzaken veroorzaakte verlammingen en
andere functiestoornissen (conversie).
Voor zover psychologische behandelmethoden effectief zijn gebleken bij dit
brede scala aan problematiek gaat het
altijd om vormen van cognitieve gedrags-
therapie, al kan met name ook hypnotherapie effect hebben bij conversie.
Een slotbedenking
Afgaande op de resultaten uit gedegen
wetenschappelijk onderzoek is cognitieve gedragstherapie op dit moment
zonder meer de meest effectieve psychologische behandelmethode voor
een grote diversiteit aan emotionele
stoornissen.
Dat wil echter niet zeggen dat ieder
patiënt door middel van cognitieve gedragstherapie geheel herstelt van zijn
problemen en het wil ook niet zeggen
dat alle patiënten baat hebben bij cognitieve gedragstherapie. Geregeld herstellen patiënten maar gedeeltelijk en
sommige patiënten gaan zelfs helemaal
niet vooruit met cognitieve gedragstherapie. Bovendien kunnen ook andere
psychologische behandelmethoden
effectief zijn voor bepaalde patiënten.
Het onderzoek naar het verder verfijnen en uitbreiden van psychologische
behandelmethoden voor emotionele
stoornissen gaat dan ook verder. Ook
binnen de cognitieve gedragstherapie.
Meer weten?
Voor vragen kunt u terecht bij een van
de psychologen van het Waterlandziekenhuis maar u kunt bijvoorbeeld ook
kijken op de website van de Vereniging
voor gedragstherapie en cognitieve
therapie (www.vgct.nl) voor meer informatie. De informatie uit deze folder is
ook afkomstig van deze vereniging.
Colofon
Dit is een publicatie voor patiënten van
het Waterlandziekenhuis
Informatie
www.waterlandziekenhuis.nl
e-mailadres: [email protected]
06449 juli 2015